Để sử dụng Xangdau.net, Vui lòng kích hoạt javascript trong trình duyệt của bạn.

To use Xangdau.net, Please enable JavaScript in your browser for better use of the website.

Loader

Xăng VN đắt hơn Mỹ: Doanh nghiệp cười, người tiêu dùng mếu!

Không có "cÆ°Æ¡ng" nào kìm được sá»± tăng giá của doanh nghiệp xăng dầu và "doanh nghiệp xăng dầu cười - người tiêu dùng mếu"… là chuyện thường!

GS TS Đặng Đình Đào - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển, Đại học KTQD Hà Ná»™i cho biết.

Tăng giá xăng: Dân chết, doanh nghiệp kinh doanh sống khỏe

PV: - ThÆ°a ông, thông tin từ Tập Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam - Petrolimex cho biết, từ 20h ngày 23/6, giá xăng tăng 330 đồng, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 25.230 đồng má»™t lít RON 92 và 25.730 đồng má»™t lít RON 95 (ở vùng má»™t). Vá»›i các địa bàn xa trung tâm, cảng biển (vùng hai), xăng RON 92 và 95 lần lượt là 25.730 và 26.240 đồng má»™t lít.

Nếu so vá»›i giá xăng tại Mỹ thì giá xăng tại Việt Nam đắt hÆ¡n đến hÆ¡n 4.000 đồng/lít. Ông bình luận thế nào và hiện tượng này có được coi là bất thường không?  

GS TS Đặng Đình Đào: - Đây là lần thứ 4 giá bán lẻ xăng dầu tăng mạnh nhất kể từ đầu năm đến nay. Giá xăng lên mức cao nhất vượt cả đỉnh Ä‘iểm của ngày 28/3/2013 khi Ä‘ó giá xăng Ron 92 là 24.550Ä‘, còn mức giá lần này lên tá»›i 25.230Ä‘ (ở vùng 1). Nếu so sánh vá»›i mức giá xăng dầu tại Mỹ - nÆ°á»›c có mức thu nhập cao hÆ¡n Việt Nam (2011) lên tá»›i 31,7 lần thì giá xăng dầu của Việt Nam còn đắt hÆ¡n cả Mỹ đến 4.400Ä‘/lít.

Giá xăng Việt Nam đắt hÆ¡n Châu Âu
Giá xăng Việt Nam đắt hÆ¡n Châu Âu

Nhìn vào thị trường xăng dầu Việt Nam gần 30 năm đổi má»›i, từ những năm 90 có 10 đầu mối nhập khẩu xăng dầu cho nhu cầu ná»™i địa và đến nay cÅ©ng chỉ có khoảng 10 đầu mối nhập khẩu xăng dầu và tất cả là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, chủ yếu thuá»™c hệ thống Petrolimex, lại trá»±c thuá»™c Bá»™ chủ quản của mình và cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá hiện nay lại dá»±a chủ yếu trên đề nghị của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu nhà nÆ°á»›c mặc dù có sá»± giám sát "kiểm tra chặt chẽ" của Bá»™ chủ quản của chính các doanh nghiệp xăng dầu!

Vá»›i má»™t thị trường mang tính Ä‘á»™c quyền cao nhÆ° vậy, theo tôi, Ä‘á»™ng thái tăng giá xăng dầu là không có gì bất thường, có lẽ là luôn được các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tính toán trÆ°á»›c, trong Ä‘ó có cả Petrolimex không phải là ngoại lệ.

Vì những lần Ä‘iều chỉnh giá, vá»›i hệ thống kinh doanh xăng dầu hàng năm nhập khẩu tá»›i 13 triệu tấn, trong Ä‘ó 60% là xăng và má»—i ngày bán ra trên 2 triệu lít/ngày, khi mà tồn kho xăng dầu thá»±c tế trong hệ thống lại chÆ°a được kiểm kê, Ä‘ánh giá má»™t cách chính xác, công khai, minh bạch và khách quan thì người hưởng lợi ở Ä‘ây chính là người bán xăng dầu (các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu), có thể hưởng lợi má»™t khoản thu nhập khổng lồ từ chênh lệch giá?.

Còn người bị thiệt trÆ°á»›c hết là người tiêu dùng xăng dầu trong nÆ°á»›c và cả hàng trăm nghìn các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh Ä‘ang phấn đấu vÆ°Æ¡n lên để vượt qua khỏi khó khăn kinh tế hiện nay.

Từ sá»± hưởng lợi này Ä‘ã có ý kiến cho rằng "doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có thể sống Ä‘àng hoàng" nhờ má»—i lần Ä‘iều chỉnh giá. Đối vá»›i người tiêu dùng má»›i là "bất thường", "bị sốc" là vì ngành xăng dầu và cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c về xăng dầu luôn cho rằng "Ä‘iều hành giá phải theo cÆ¡ chế thị trường, bám sát hÆ¡n diá»…n biến thị trường xăng dầu thế giá»›i, hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu cạnh tranh hÆ¡n, tránh tính Ä‘á»™c quyền…" nhÆ°ng thá»±c tế giá xăng dầu cứ liên tục tăng, Ä‘i ngược lại hoàn toàn quy luật của nền kinh tế thị trường là cạnh tranh thì bao giờ cÅ©ng làm cho giá thị trường xăng dầu giảm xuống?

PV: - Vậy có thể lý giải hiện tượng này thế nào, thÆ°a ông?

GS TS Đặng Đình Đào: - NhÆ° trên tôi Ä‘ã đề cập về thị trường xăng dầu Việt Nam hiện nay và đồng tình vá»›i nhiều ý kiến của má»™t số nhà kinh tế, nguyên nhân sâu xa làm cho giá xăng dầu Việt Nam cao quá nhÆ° vậy. Thậm chí còn cao hÆ¡n cả giá xăng dầu của nÆ°á»›c có thu nhập đầu người cao gấp Việt Nam đến gần 32 lần trÆ°á»›c hết là do thị trường xăng dầu nÆ°á»›c ta chÆ°a phải là thị trường cạnh tranh Ä‘úng nghÄ©a của nó mà là má»™t thị trường có tính Ä‘á»™c quyền cao, nên khi thị trường Ä‘á»™c quyền thì giá bao giờ cÅ©ng tăng và nó chỉ được giảm khi có sá»± cạnh tranh thá»±c sá»± trên thị trường Ä‘ó.

Theo Nghị định 84, giá xăng dầu được thá»±c hiện theo cÆ¡ chế thị trường và Ä‘ã theo cÆ¡ chế thị trường dù có sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c thì phải do 2 chủ thể trên thị trường quyết định, Ä‘ó là những người bán xăng dầu (các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu) và người tiêu dùng xăng dầu (hàng trăm nghìn doanh nghiệp sản xuất kinh doanh và hàng triệu người tiêu dùng).

NhÆ°ng thá»±c tế lại trái ngược, đối vá»›i thị trường xăng dầu Việt Nam, cung xăng dầu lại do chính các doanh nghiệp đầu mối vá»›i mạng lÆ°á»›i kinh doanh thuá»™c các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c (chỉ có 10 đầu mối nhập khẩu) lại quyết định lượng xăng dầu tung ra thị trường và luôn ở thế quyết định về giá bán, còn hàng trăm ngàn doanh nghiệp sản xuất kinh doanh và vá»›i hÆ¡n 90 triệu dân là những người tiêu dùng xăng dầu luôn ở thế phải chấp nhận kể cả khi xăng bẩn, xăng Ä‘ong thiếu do gian lận thÆ°Æ¡ng mại.

Thứ hai là giá xăng dầu Việt Nam cao là vì cÆ¡ sở định giá còn nhiều bất cập, chÆ°a rõ ràng, minh bạch và còn cứng nhắc, chÆ°a phân biệt rõ giữa "giá cÆ¡ sở" và giá bán lẻ xăng dầu. TrÆ°á»›c hết là giá cÆ¡ sở để hình thành giá bán lẻ xăng dầu, sao lại bao gồm cả chi phí kinh doanh và cứ theo giá CIP, lấy giá Platt's tại Singapore? Trong khi chúng ta Ä‘ang chủ trÆ°Æ¡ng Ä‘a dạng hóa thị trường?

Thay đổi tập quán mua CIP bán FOB cÅ©ng là biện pháp có thể làm giảm chi phí cho khâu nhập khẩu xăng dầu, có năm nhập khẩu lên tá»›i 13 triệu tấn, tăng thu cho ngân sách nhà nÆ°á»›c. Thá»±c tế, chúng ta khó có thể kiểm soát cÆ°á»›c phí vận tải khối lượng lá»›n nhÆ° vậy để vận chuyển xăng dầu về Việt Nam khi chúng ta không có quyền định Ä‘oạt phÆ°Æ¡ng tiện vận chuyển?

Thứ ba là chi phí kinh doanh định mức trong cấu thành giá cÆ¡ sở: Đây là yếu tố phức tạp nhất, thường không rõ ràng, cần phải xác định chính xác và có cÆ¡ sở khoa học nhất để khi má»—i lần Ä‘iều chỉnh giá má»›i thuyết phục được người tiêu dùng, người dân không phải đổ lá»—i cho Chính phủ.

Điều mấu chốt ở Ä‘ây để hình thành giá bán lẻ xăng dầu chính là chiết khấu xăng dầu ở các khâu kinh doanh xăng dầu và đến cả chiết khấu cho các đại lý. Chiết khấu thÆ°Æ¡ng mại nguyên tắc chung là phải bù đắp chi phí lÆ°u thông (logistics, chi phí kinh doanh) và bảo đảm lãi định mức cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, nhÆ°ng thá»±c tế ở Việt Nam, chiết khấu này chÆ°a được xây dá»±ng có cÆ¡ sở khoa học, thá»±c tiá»…n, thiếu sá»± kiểm soát và không được cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c thẩm định má»™t cách chặt chẽ.

Và ngay cả định mức hao hụt tá»± nhiên về xăng dầu "thở lá»›n", "thở bé" vá»›i 13 triệu tấn xăng dầu nhập khẩu năm đều do doanh nghiệp đầu mối tá»± xây dá»±ng, ban hành và thá»±c hiện cho nên má»›i có chuyện là "doanh nghiệp xăng dầu có thể sống bằng chi phí hao hụt này?", xảy ra tình trạng chạy ngầm về mức chi hoa hồng chia cho các đại lý thường diá»…n ra, có khi từ 200 đồng lên tá»›i 700 - 800/lít xăng bán lẻ và tất cả đều đổ lên giá bán lẻ xăng dầu và cuối cùng là lên đầu người tiêu dùng.

Thứ tÆ° là việc Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu trong bối cảnh thị trường Ä‘á»™c quyền lại dá»±a chủ yếu vào đề nghị của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, trong khi họ Ä‘ang chi phối thị trường này. Nghe Ä‘âu trong thời gian tá»›i Nghị định má»›i về kinh doanh xăng dầu lại còn cho phép các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu được tá»± quyết định giá trong phạm vi 3% khi các yếu tố đầu vào cấu thành giá cÆ¡ sở biến đổi tăng 3% so vá»›i giá bán lẻ hiện hành.

Vá»›i giá cÆ¡ sở hiện nay còn nhiều vấn đề chÆ°a rõ ràng, chÆ°a có hệ thống chiết khấu xăng dầu hợp lý thì cần phải được cân nhắc tính toán kỹ hÆ¡n, phù hợp vá»›i thá»±c tế thị trường xăng dầu hiện nay để tránh nguy cÆ¡ giá xăng dầu còn tiếp tục sẽ leo thang vì cÆ¡ chế trao quyền này. Đã có chuyên gia cho rằng, không có "cÆ°Æ¡ng" nào kìm được sá»± tăng giá của doanh nghiệp xăng dầu và "doanh nghiệp xăng dầu cười - người tiêu dùng mếu"… là chuyện có thể xảy ra!

Tất cả những Ä‘iều này dá»± báo tín hiệu về thị trường xăng dầu trong tÆ°Æ¡ng lai chÆ°a thể sáng sủa, vẫn là má»™t thị trường chÆ°a có sá»± cạnh tranh thá»±c sá»±, ngay cả trong tình hình nhÆ° hiện nay, Bá»™ chủ quản của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu vẫn còn kiến nghị vá»›i Thủ tÆ°á»›ng chính phủ cần mạnh dạn hÆ¡n trong việc để doanh nghiệp xăng dầu tá»± quyết định giá xăng dầu thì viá»…n cảnh thị trường xăng dầu còn sẽ chứng kiến nhiều bất ngờ hÆ¡n đối vá»›i người tiêu dùng.

Làm méo mó thị trường, nuôi dưỡng thêm Ä‘á»™c quyền

PV: - Trong Ä‘iều kiện kinh tế trong nÆ°á»›c Ä‘ang gặp nhiều khó khăn, thu nhập theo đầu người thấp, giá xăng dầu tăng cao nhÆ° vậy, sẽ tác Ä‘á»™ng thế nào tá»›i sản xuất trong nÆ°á»›c, thÆ°a ông?
GS TS Đặng Đình Đào: - Từ trÆ°á»›c tá»›i nay và cả trong tÆ°Æ¡ng lai, xăng dầu luôn giữ vị trí rất quan trọng trong danh mục các loại vật tá»± kỹ thuật thiết yếu phục vụ cho các nhu cầu của sản xuất, quốc phòng, an ninh và đời sống. Sá»± phát triển của các ngành, các lÄ©nh vá»±c phụ thuá»™c rất lá»›n vào loại vật tÆ° chiến lược này.

Tuy vậy, hiện nay xăng dầu Việt Nam má»›i chỉ sản xuất Ä‘áp ứng khoảng 30% nhu cầu, phần còn lại 70% lại thuá»™c vào nguồn nhập khẩu và năm 2013 Việt Nam Ä‘ã phải bỏ ra 7,4 tá»· USD để nhập các loại xăng dầu cho các nhu cầu trong nÆ°á»›c. Do vậy, khi tình hình sản xuất kinh doanh còn nhiều khó khăn, sức ép lạm phát lá»›n, diá»…n biến phức tạp của thiên tai, dịch bệnh … thì Ä‘iều kiện giá xăng dầu tăng cao nhÆ° hiện nay chắc chắn là sẽ ảnh hưởng tiêu cá»±c đến sá»± phát triển của nền kinh tế.

Xăng dầu là đầu vào quan trọng của các ngành dịch vụ cÆ¡ sở hạ tầng, các ngành sản xuất, xây dá»±ng nên khi giá xăng dầu tăng cao sẽ làm cho chi phí sản xuất lên cao, kéo theo Ä‘ó giá bán sản phẩm cÅ©ng sẽ phải thay đổi, đẩy các doanh nghiệp vào thế khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm của mình, trong khi lượng tồn kho còn lá»›n, thị trường đầu ra ngày càng khó khăn hÆ¡n.

Đặc biệt là thị trường logistics, vá»›i giá xăng dầu cao nhÆ° hiện nay sẽ đẩy chi phí logistics tăng cao làm cho các hàng hóa dịch vụ của Việt Nam khó cạnh tranh vá»›i các nÆ°á»›c trong khu vá»±c và các doanh nghiệp của chúng ta sẽ còn tiếp tục chịu thua thiệt ngay chính trên "sân nhà" của mình, bất lợi cho Việt Nam trong việc khai thác hiệu quả tiềm năng và lợi thế trên các tuyến hành lang kinh tế vá»›i các nÆ°á»›c trong khu vá»±c mà Việt Nam cam kết mở cá»­a theo lá»™ trình.

Còn đối vá»›i người tiêu dùng, các há»™ sá»­ dụng xăng dầu, giá xăng dầu cao nhÆ° hiện nay sẽ làm cho cuá»™c sống khó khăn hÆ¡n nhiều, nhất là những người có thu nhập thấp, những người làm công ăn lÆ°Æ¡ng vì xăng dầu lên hệ lụy kéo theo giá cả sinh hoạt đều tăng theo, lạm phát lại có nguy cÆ¡ tăng… Nhiệm vụ về bảo đảm an sinh xã há»™i mà Chính phủ đề ra trong năm 2014 lại càng khó thá»±c hiện hÆ¡n, niềm tin về thị trường lại suy giảm.

PV: - Ông có hài lòng vá»›i cÆ¡ chế quản lý, Ä‘iều hành giá xăng dầu hiện nay không, tại sao? Theo ông, vá»›i cÆ¡ chế quản lý nhÆ° hiện nay, nó sẽ dẫn tá»›i hệ lụy gì? Và nếu muốn thay đổi thì phải làm sao, thÆ°a ông?

GS TS Đặng Đình Đào: - Trong giai Ä‘oạn đầu của sá»± vận hành nền kinh tế theo cÆ¡ chế thị trường ở nÆ°á»›c ta, các yếu tố của má»™t thị trường cạnh tranh Ä‘úng nghÄ©a của nó chÆ°a hình thành đầy đủ thì khó có má»™t cÆ¡ chế hoàn hảo về vận hành, quản lý kinh doanh hàng hóa nói chung và nhất là mặt hàng xăng dầu có tính chiến lược và nhạy cảm nói riêng, Ä‘áp ứng được mọi yêu cầu mà phải dần từng bÆ°á»›c hình thành, hoàn thiện cÆ¡ chế vận hành này.

Hiện nay chúng ta Ä‘ang thá»±c hiện chính sách Ä‘iều tiết và quản lý xăng dầu theo Nghị định 84, vá»›i cách Ä‘iều chỉnh giá còn mang tính chủ quan của phía người bán, hệ lụy làm cho người tiêu dùng luôn phản ứng dữ dá»™i má»—i khi tăng giá là hoàn toàn có cÆ¡ sở và tôi cho rằng, cÆ¡ chế quản lý kinh doanh xăng dầu hiện nay còn nhiều bất cập, cần được nghiên cứu má»™t cách thận trọng, có tính hệ thống, khách quan và cần phải tính hết các yếu tố của cÆ¡ chế này.

Vá»›i cÆ¡ chế quản lý nhÆ° hiện nay, chúng ta Ä‘ã làm méo mó thị trường xăng dầu, nuôi dưỡng thêm cho tính Ä‘á»™c quyền trên thị trường và thủ tiêu Ä‘á»™ng lá»±c cạnh tranh trên má»™t thị trường hàng hóa rất quan trọng này và hậu quả là phía cầu của thị trường mà cụ thể là người tiêu dùng xăng dầu luôn phải thua thiệt và yếu thế, Ä‘áng lẽ ra phải có tiếng nói, có vai trò quan trọng trong việc hình thành giá xăng dầu. Muốn có sá»± hoàn thiện và thay đổi cÆ¡ bản cÆ¡ chế này, theo chúng tôi, cần có sá»± nghiên cứu giải quyết và làm rõ được má»™t số vấn đề sau:
- Về mặt hàng xăng dầu, cÆ¡ chế má»›i cần xác định, làm rõ vai trò và các quyền của các chủ thể tham gia trên thị trường, đặc biệt là giá»›i tiêu dùng xăng dầu (người mua xăng dầu), giá»›i sản xuất, cung ứng xăng dầu (các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu) và cả "bàn tay" của nhà nÆ°á»›c.

- Cần minh bạch và phân định rõ "giá cÆ¡ sở" vá»›i giá bán lẻ xăng dầu để khi có sá»± thay đổi về giá cÆ¡ sở thì có đầy đủ căn cứ để Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ vì hình nhÆ° trong Nghị định 84 "giá cÆ¡ sở" và giá bán lẻ vá»›i các yếu tố của nó còn có sá»± nhập nhằng?

- Khi giá cÆ¡ sở Ä‘ã rõ ràng, minh bạch thì giá bán xăng dầu thá»±c chất lại là bài toán chiết khấu trong kinh doanh xăng dầu mà ở Ä‘ây chính là hệ thống chiết khấu trong các khâu kinh doanh xăng dầu có phân biệt theo hình thức bán, cần được xây dá»±ng có cÆ¡ sở khoa học và có sá»± thẩm định của cÆ¡ quan có thẩm quyền. Không được để các doanh nghiệp tá»± mình định giá chiết khấu, hay là hoa hồng đại lý và cả vấn đề dá»± trữ xăng dầu, dá»± trữ quốc gia về xăng dầu và tồn kho thá»±c tế xăng dầu cÅ©ng cần được tách bạch, rõ ràng, có cÆ¡ chế giám sát minh bạch.

- Chi phí kinh doanh định mức trong giá cÆ¡ sở cÅ©ng cần được luận giải tách bạch rõ ràng để tránh hiện tượng khi chi phí kinh doanh tăng do quản lý và kinh doanh yếu kém mà đẩy giá cÆ¡ sở tăng để rồi lại Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ và mọi thứ lại đổ lên đầu người tiêu dùng hay nhà nÆ°á»›c phải bù lá»— cho doanh nghiệp.


- Nghiên cứu cÆ¡ chế trích lập và sá»­ dụng Quỹ bình ổn giá. Quỹ này cÅ©ng cần bổ sung nguồn trích lập không chỉ dá»±a vào người tiêu dùng, nhà nÆ°á»›c mà bản thân các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cÅ©ng phải trích má»™t tá»· lệ nhất định từ lợi nhuận cho quỹ này vì thá»±c tế doanh nghiệp xăng dầu luôn ở thế hưởng lợi. Đó cÅ©ng là trách nhiệm xã há»™i của doanh nghiệp trong kinh doanh, không thể đổ hết lên người tiêu dùng và không nên giao quỹ bình ổn giá cho doanh nghiệp xăng dầu tá»± quản lý mà nhà nÆ°á»›c phải quản lý.

- Rào cản gia nhập thị trường xăng dầu cÅ©ng cần được xem xét lại để tạo cÆ¡ há»™i cho nhiều doanh nghiệp thuá»™c các khu vá»±c kinh tế tham gia thị trường xăng dầu để bảo đảm sá»± cạnh tranh thá»±c sá»±, không để tình trạng gần 30 năm đổi má»›i mà thị trường xăng dầu Việt Nam chỉ có khoảng 10 đầu mối nhập khẩu xăng dầu đều là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c.

- Cần sá»›m phân định rõ chức năng quản lý nhà nÆ°á»›c về xăng dầu vá»›i chức năng quản lý kinh doanh xăng dầu của các doanh nghiệp. Trong khi chÆ°a phân định rõ được 2 chức năng này thì trong cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu, việc thêm quyền tăng giá xăng dầu cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cần phải được cân nhắc và có lẽ chỉ nên trao quyền ở má»™t mức Ä‘á»™ nhất định mà phải tăng cường hÆ¡n nữa sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c đối vá»›i thị trường.

PV: Xin cảm Æ¡n Giáo sÆ°!
 

Nguồn tin: Baodatviet

ĐỌC THÊM