Giàn khoan khai thác dầu khí trên biển ở mỏ Bạch Hổ của Xí nghiệp liên doanh dầu khí Việt - Nga (VÅ©ng Tàu). Ảnh: KHẮC HƯỜNG

Những ngày cuối năm 2014 lại nóng lên khi đại diện Chính phủ tuyên bố giá dầu thô cứ giảm 1 USD sẽ làm ngân sách nhà nÆ°á»›c (NSNN) hụt thu khoảng 1.000 tá»· đồng. Con số hụt thu có thể xảy ra nhất định ảnh hưởng mạnh đến khả năng thá»±c hiện dá»± toán thu NSNN năm 2015, thậm chí gây ra thay đổi lá»›n trong cÆ¡ cấu thu NSNN má»™t cách bị Ä‘á»™ng.

Tác Ä‘á»™ng đến thu ngân sách năm 2015

Báo cáo má»›i nhất của Tổng cục Thống kê cho thấy, tổng thu NSNN tính đến ngày 15-11-2014 Æ°á»›c đạt 759,7 nghìn tá»· đồng, bằng 97,1% dá»± toán năm, trong Ä‘ó thu ná»™i địa 513,2 nghìn tá»· đồng, bằng 95,2%, còn thu từ dầu thô 91,5 nghìn tá»· đồng, bằng 107,3% và thu cân đối ngân sách từ hoạt Ä‘á»™ng xuất, nhập khẩu 151,1 nghìn tá»· đồng, bằng 98,1%. CÅ©ng theo Tổng cục Thống kê, 11 tháng năm 2014 Ä‘ã xuất khẩu dầu thô được 6,86 tá»· USD, tăng 3,2% so vá»›i cùng kỳ năm 2013 đồng thời nhập khẩu gần 7,8 triệu tấn xăng dầu trị giá khoảng 7,2 tá»· USD, tăng 16,3% về lượng và 13,9% về giá trị so vá»›i cùng kỳ năm trÆ°á»›c. Ngoài ra, chúng ta còn xuất khẩu 870 triệu USD xăng dầu và nhập khẩu 431 triệu USD dầu thô phục vụ lọc dầu trong nÆ°á»›c. NhÆ° vậy, giá dầu thô sụt giảm mạnh có thể không ảnh hưởng tá»›i thu NSNN năm 2014 mà sẽ tác Ä‘á»™ng tá»›i thu NSNN năm 2015 mà dá»± toán thu vừa má»›i được Quốc há»™i thông qua vá»›i giá dầu thô dá»± toán khoảng 100 USD/thùng.

Giả định xấu nhất là giá dầu thô bình quân năm 2015 chỉ còn 40 USD/thùng. Khi Ä‘ó Việt Nam sẽ thiệt hại so vá»›i giá dá»± tính khoảng 120 nghìn tá»· đồng riêng từ khai thác và xuất khẩu dầu thô, NSNN hụt thu từ dầu thô khoảng 60.000 tá»· đồng chÆ°a kể khoản hụt thu từ giảm giá nhập khẩu và tiêu thụ xăng dầu. Do thu từ dầu thô gồm thuế tài nguyên và thuế thu nhập doanh nghiệp vẫn chiếm tá»· lệ 11% trong dá»± toán thu NSNN năm 2014 vá»›i mức 85.200 tá»· đồng, tuy Ä‘ã giảm so vá»›i tá»· lệ gần 15% tổng thu NSNN thá»±c hiện năm 2013 song con số hụt thu có thể xảy ra nhất định ảnh hưởng mạnh đến khả năng thá»±c hiện dá»± toán thu NSNN năm 2015, thậm chí gây ra thay đổi lá»›n trong cÆ¡ cấu thu NSNN má»™t cách bị Ä‘á»™ng. Ðó là chÆ°a kể các khoản thu thuế giá trị gia tăng (GTGT) hàng nhập khẩu, thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt hàng nhập khẩu và thuế bảo vệ môi trường hàng nhập khẩu (vốn chịu tác Ä‘á»™ng mạnh của giá xăng dầu nhập khẩu) cÅ©ng chiếm gần 20% tổng dá»± toán thu NSNN năm 2014 và 15,8% tổng số thu NSNN thá»±c hiện năm 2013.

Tìm giải pháp đối phó

Biến Ä‘á»™ng trá»±c tiếp trong quy mô và cÆ¡ cấu thu NSNN năm 2015 do ảnh hưởng của khả năng giá dầu thô và xăng dầu giảm sâu sẽ gây hậu quả xấu hÆ¡n trong bối cảnh các nhiệm vụ chi theo dá»± toán đều không thể trì hoãn. Nhu cầu chi vẫn tăng lên, cả chi đầu tÆ° phát triển, chi thường xuyên lẫn chi trả nợ. Muốn bảo đảm các nhiệm vụ chi NSNN theo dá»± toán năm 2015 đồng thời không làm tăng quy mô thâm hụt NSNN Ä‘ã được Quốc há»™i phê duyệt, gánh nặng khai thác nguồn thu đủ bù đắp khoản hụt thu do giảm giá dầu thô và xăng dầu được đặt lên vai Chính phủ và Bá»™ Tài chính. Trong khi vẫn chÆ°a có chiến lược và kế hoạch bài bản cÆ¡ cấu lại nguồn thu NSNN thì sá»± chuyển dịch cÆ¡ cấu thu NSNN bị Ä‘á»™ng năm 2015 buá»™c các cÆ¡ quan chức năng phải tìm kiếm các giải pháp đối phó. TrÆ°á»›c hết, Bá»™ Tài chính cần lập các phÆ°Æ¡ng án quy mô hụt thu khác nhau tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i từng giả định về giá dầu thô và giá xăng dầu năm 2015, cả giá bình quân cÅ©ng nhÆ° giá cho từng giai Ä‘oạn theo tháng và theo quý. Thứ hai, Bá»™ Tài chính phối hợp các cÆ¡ quan có liên quan phân tích Ä‘ánh giá toàn diện tác Ä‘á»™ng của từng phÆ°Æ¡ng án giá dầu thô (và cả giá xăng dầu thành phẩm) đến hoạt Ä‘á»™ng sản xuất, kinh doanh trong nÆ°á»›c, tá»›i hoạt Ä‘á»™ng xuất nhập khẩu, tá»›i tiêu dùng trong nÆ°á»›c để xây dá»±ng các phÆ°Æ¡ng án thu NSNN cụ thể dá»±a trên dá»± báo tổng nguồn thu và chuyển dịch cÆ¡ cấu nguồn thu. Thứ ba, trên cÆ¡ sở dá»± báo quy mô và tiến Ä‘á»™ hụt thu càng chính xác càng tốt, Bá»™ Tài chính chủ Ä‘á»™ng đề xuất phÆ°Æ¡ng án bù đắp thiếu hụt nguồn thu tạm thời và không tạm thời từ khai thác các nguồn thu khác, kể cả tăng cường chống thất thu NSNN đồng thời Ä‘iều chỉnh tiến Ä‘á»™ chi NSNN cho phù hợp. Thứ tÆ°, Bá»™ Tài chính phối hợp các cÆ¡ quan chức năng tính toán lấy lợi ích quốc gia làm trọng thông qua giảm sản lượng khai thác và xuất khẩu dầu thô, nhất là tại những địa Ä‘iểm có chi phí khai thác cao hÆ¡n so vá»›i giá xuất khẩu để tránh bán rẻ nguồn tài nguyên quý giá không thể tái tạo của đất nÆ°á»›c. Bên cạnh Ä‘ó, Bá»™ Tài chính, Bá»™ Kế hoạch và Ðầu tÆ°, Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng cần trình Chính phủ các phÆ°Æ¡ng án tranh thủ lúc giá dầu thấp để tích trữ xăng dầu thành phẩm, cả từ nguồn nhập khẩu và lọc hóa dầu trong nÆ°á»›c phục vụ lợi ích quốc gia. DÄ© nhiên, các phÆ°Æ¡ng án này phải dá»±a trên những phân tích và dá»± báo thị trường chuẩn xác, có Ä‘á»™ tin cậy cao đồng thời không vì giá dầu giảm mà buông lỏng quản lý việc sá»­ dụng xăng dầu tiết kiệm và hiệu quả.

Biến Ä‘á»™ng giá dầu là yếu tố khách quan từ thị trường thế giá»›i trong khi Việt Nam chịu tác Ä‘á»™ng cả vá»›i vai trò nhà xuất khẩu dầu thô lẫn nhà nhập khẩu và sản xuất xăng dầu thành phẩm. Tác Ä‘á»™ng tổng hợp của biến Ä‘á»™ng giá dầu thế giá»›i tá»›i kinh tế nÆ°á»›c ta nói chung, tá»›i thu NSNN nói riêng cần được tính toán nghiêm túc, cụ thể, dá»±a trên cÆ¡ sở khoa học thật sá»±, tránh cảm tính, kể cả cảm tính tích cá»±c, bốc đồng cÅ©ng nhÆ° tiêu cá»±c, hoảng hốt thái quá. Thêm má»™t lần nữa chúng ta có cÆ¡ há»™i và căn cứ thúc đẩy cÆ¡ cấu lại thu NSNN để bảo đảm tính bền vững hÆ¡n.

Do tác Ä‘á»™ng giảm giá mạnh của thị trường thế giá»›i, giá dầu xuất khẩu của Việt Nam bình quân những ngày đầu tháng 11-2014 giảm còn khoảng 83 USD/thùng, dÆ°á»›i mức giá xây dá»±ng dá»± toán (98 USD/thùng), Ä‘ã ảnh hưởng lá»›n tá»›i số thu ngân sách. Số thu từ dầu thô trong tháng 11-2014 Æ°á»›c đạt 7,3 nghìn tá»· đồng, giảm gần má»™t nghìn tá»· đồng so vá»›i tháng 10-2014.

(Báo cáo của Bá»™ Tài chính về tình hình thá»±c hiện NSNN tháng 11 và 11 tháng năm 2014)
TS VŨ ÐÌNH ÁNH

Nguồn tin: Nhandan