Tăng thêm 400-500 đồng/lít?

Má»™t trong những Ä‘iểm nghẽn bất minh trong cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu hiện nay Ä‘ã được nhiều giá»›i khẳng định là chi phí kinh doanh. Đây là má»™t trong 10 yếu tố cấu thành giá cÆ¡ sở- căn cứ để Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ. NhÆ°ng ná»™i hàm của khoản chi phí này lại khá phức tạp, khó kiểm soát, bao gồm tiền lÆ°Æ¡ng, chi phí tài chính, tá»· giá, chi phí hao hụt, thù lao đại lý, cÆ°á»›c vận tải...

Tại Thông tÆ° 234 ban hành từ năm 2009, chi phí này được "ấn định" là 600 đồng/lít đối vá»›i xăng, dầu hỏa, dầu diezen và 400 đồng/kg cho dầu madut bán buôn.

Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c gá»­i Đại biểu Quốc há»™i vừa qua, mức phí này ở Tập Ä‘oàn Petrolimex lại rất lá»›n. Chi phí kinh doanh xăng dầu ná»™i địa của Petrolimex năm 2011 là 995 đồng/lít,kg.

Trong Ä‘ó, chi phí bán hàng ná»™i địa bình quân thá»±c tế là 628 đồng/lít, chiếm tá»· trọng lá»›n nhất. Kế đến là chi phí tài chính bình quân là 190 đồng/lít, chiếm tá»· trọng lá»›n thứ 2 và chiếm tá»· trọng lá»›n thứ 3 là chi phí hao hụt bình quân là 189 đồng/lít. Các thu nhập khác liên quan phân bổ giảm chi phí kinh doanh là âm 12 đồng/lít.

Trong khoản chi phí kinh doanh trên, thù lao đại lý của Petrolimex không tính đến do Tập Ä‘oàn này Ä‘ã giảm trừ trá»±c tiếp vào hóa Ä‘Æ¡n bán hàng cho các đại lý.

Phí kinh doanh sá»­a theo thị trường, giá xăng dầu sẽ tăng? (ảnh: P.H)

Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c nhận định, có nhiều khoản chi Ä‘ã tăng mạnh đẩy tổng chi phí kinh doanh tăng cao, nhÆ° cÆ°á»›c vận tải, rồi tiền lÆ°Æ¡ng, chiếm 12,8% bình quân 127 đồng/lít,kg, chi phí khấu hao tài sản cố định được tính tối Ä‘a chiếm khoảng 4,62%, tÆ°Æ¡ng ứng 46 đồng/lít,kg.

Không chỉ vậy, khi phân tích công thức tính giá cÆ¡ sở, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c còn Ä‘Æ°a thêm má»™t số liệu khác. Đó là con số tổng chi phí lÆ°u thông ná»™i địa bình quân toàn tập Ä‘oàn Petrolimex là 1.123 đồng/lít,kg. Trong Ä‘ó, chi phí bán hàng, chi phí quản lý thá»±c tế có hóa Ä‘Æ¡n chứng từ hợp lệ bình quân Ä‘ã là 987 đồng/lít,kg và thù lao đại lý bình quân Ä‘ã là 136 đồng/lít, kg.

Có thể thấy, chi phí kinh doanh thá»±c tế của Petrolimex Ä‘ã vượt gấp gần 2 lần so vá»›i con số định mức do Bá»™ Tài chính quy định.

Không chỉ riêng Petrolimex, hầu hết các DN đầu mối đều khẳng định, mức phí thá»±c sá»± mà họ phải chi ra lên tá»›i 900-1.000 đồng/lít, tức là cao hÆ¡n ít nhất là 300-400 theo quy định. Ngay ở các bản dá»± thảo "cÅ©" sá»­a đổi Thông tÆ° 234 được bàn từ tháng 4/2011, mức phí này Ä‘ã từng được Liên Bá»™ Tài chính- Công ThÆ°Æ¡ng hoạch định tăng tá»›i 860 đồng/lít.

Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng Ä‘ã kết luận, khoản chi phí kinh doanh định mức hiện nay Ä‘ã không còn phù hợp vá»›i thá»±c tiá»…n.

Điều này gây lo ngại, khi Bá»™ Tài chính sá»­a chi phí này theo thị trường thì giá cÆ¡ sở xăng dầu sẽ tăng, kéo theo, giá bán lẻ cÅ©ng sẽ phải tăng!. Nhất là tá»›i Ä‘ây, dá»± thảo má»›i nhất sá»­a đổi Thông tÆ° 234 Ä‘ã nêu, Bá»™ Tài chính sẽ quyết khoản phí này theo kiểu tính "mềm", công bố tùy theo từng giai Ä‘oạn. Đáng ngại hÆ¡n, Bá»™ Tài chính lại chÆ°a công bố rõ ràng nguyên tắc Ä‘iều chỉnh chi phí kinh doanh là dá»±a theo "chuẩn nào"?

Theo Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, chi phí kinh doanh có thể Ä‘iều chỉnh theo hệ số trượt giá. Nó cÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° câu chuyện các hãng xe taxi hay giá vé xe bus... được Ä‘iều chỉnh theo lạm phát.

Giả sá»­ lạm phát năm 2012 dá»± kiến 7% thì lạm phát cá»™ng dồn trong 3 năm qua sẽ lên tá»›i 36,88%. Tăng theo lạm phát thì mức chi phí kinh doanh sẽ vào khoảng trên 820 -860 đồng/lít, nghÄ©a là, mức tăng ít nhất là 260 đồng/lít so vá»›i hiện tại.

Còn nếu nguyên tắc Ä‘iều chỉnh lại dá»±a theo kết quả kiểm toán các DN đầu mối xăng dầu thì phải chăng, mức phí trên sẽ lên tá»›i 900-1000 đồng/lít. Và nhÆ° vậy, giá cÆ¡ sở xăng dầu sẽ bị đẩy lên ít nhất là 400-500 đồng/lít,kg. Tá»›i lúc Ä‘ó, giá bán lẻ xăng dầu cÅ©ng sẽ buá»™c phải tăng theo để ngang bằng vá»›i giá cÆ¡ sở.

Thiếu minh bạch lá»— lãi xăng dầu

Trong khi Bá»™ Tài chính chỉ có ý định sá»­a chi phí kinh doanh thì Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c còn cho rằng, cần nghiên cứu lại cả công thức giá cÆ¡ sở xăng dầu. CÆ¡ quan này phân tích có tá»›i 4 yếu tố khiến cho giá cÆ¡ sở xa rời thá»±c tiá»…n.

Không sát thá»±c tế giá vốn của DN đầu tiên là yếu tố giá xăng dầu thế giá»›i. Khi  tính giá bình quân 30 ngày giao dịch trên thị trường Singapore theo công bố của tờ Platt' Singapore, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c cho rằng, phÆ°Æ¡ng pháp này chỉ giúp cho công tác quản lý của Nhà nÆ°á»›c thuận lợi hÆ¡n, dá»… kiểm soát vì hình thành duy nhất má»™t giá bán lẻ cho tất cả các DN đầu mối.

Tuy nhiên, trong 30 ngày, má»—i DN sẽ có số lần nhập, số lượng nhập, mức giá nhập rất khác nhau, chÆ°a kể, giá vốn hàng tồn cÅ©ng khác nhau nên giá vốn xăng dầu bình quân tại các DN không chỉ khác nhau mà còn rất khác biệt vá»›i cả giá cÆ¡ sở này. Nếu tính giá cÆ¡ sở theo giá vốn bình quân thá»±c tế này thì sẽ thấy rõ có sá»± chênh lệch này.

Vì lẽ Ä‘ó, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c khẳng định, các khoảng chênh lệch cao thấp giữa giá bán lẻ và giá cÆ¡ sở nhÆ° các Bá»™ công bố vừa qua chÆ°a thể nói lên tình hình thá»±c sá»± lá»— lãi của DN. HÆ¡n nữa, việc quyết toán lá»— lãi sẽ phải tính theo chu kỳ kinh doanh và đảm bảo quyết toán đủ các yếu tố doanh thu, chi phí.

Đó là lý do mà từ khi cÆ¡ chế Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ dá»±a trên giá cÆ¡ sở ra đời, nhiều cuá»™c tranh cãi về lá»—, lãi của DN Ä‘ã nảy sinh kéo dài triền miên. Trong khi bảng giá này chÆ°a khi nào được đăng tải công khai trên các cổng thông tin Ä‘iện tá»­ của Bá»™ Tài chính hay Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng nhÆ° yêu cầu cần công khai minh bạch của Nghị định 84.

Yếu tố nhuận định mức 300 đồng/lít theo Kiểm toán cÅ©ng không thể sát vá»›i thá»±c tế của DN. Nhất là khi vừa qua, cả cÆ¡ quan quản lý cÅ©ng nhÆ° các DN đều chÆ°a công khai, minh bạch những thông tin liên quan chỉ tiêu lợi nhuận.

Cùng Ä‘ó, chính sách thuế nhiều giai Ä‘oạn được Bá»™ Tài chính Ä‘iều chỉnh không kịp thời, có lúc góp phần tạo nên trạng thái tăng nhanh, giảm chậm giá bán lẻ. Tá»· giá bình quân để quy đổi giá CIF theo đồng Việt Nam cÅ©ng không được thống nhất, má»—i DN hiểu khác nhau khiến cho, thÆ°á»›c Ä‘o hiệu quả kinh doanh thá»±c sá»± của DN và hiệu quả kinh doanh theo cách tính giá cÆ¡ sở chênh lệch lá»›n.

Vá»›i nhiều phân tích trên, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c Ä‘ánh giá, cách quản lý kinh doanh xăng dầu nhÆ° vậy Ä‘ã gây hiểu lầm, thiếu minh bạch trong xác định lãi lá»—, tạo nên những thắc mắc, nghi ngờ DN gian lận và nghi ngờ khả năng quản lý của cÆ¡ quan công quyền.

Tháng 12 tá»›i, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng má»›i trình Thủ tÆ°á»›ng bản Ä‘ánh giá toàn diện Nghị định 84.