Má»—i khi tăng giá xăng dầu là má»™t lần kích hoạt cÆ¡ chế bùng nổ các xung lá»±c kích đẩy lạm phát, bao gồm cả lạm phát giá cả, lạm phát chi phí và lạm phát tâm lý.

Giá xăng và lạm phát

Má»—i khi tăng giá xăng dầu là má»™t lần kích hoạt cÆ¡ chế bùng nổ các xung lá»±c kích đẩy lạm phát, bao gồm cả lạm phát giá cả, lạm phát chi phí và lạm phát tâm lý. Xăng dầu là "yếu tố đầu vào" của nhiều hoạt Ä‘á»™ng kinh tế và tiêu dùng xã há»™i nên các Ä‘á»™ng thái giá xăng dầu có ảnh hưởng trÆ°á»›c hết và trá»±c tiếp tá»›i chi phí sản xuất của hầu hết các ngành và hoạt Ä‘á»™ng kinh tế có liên quan đến xăng dầu. HÆ¡n nữa, giá xăng dầu tăng còn là cái cá»› để các doanh nghiệp và nhà phân phối, kể cả các bà bán rau ngoài chợ xanh, chợ cóc nÆ¡i thành thị, lẫn thôn quê vịn vào, "té nÆ°á»›c theo mÆ°a". Ngoài ra, khi giá xăng dầu tăng cÅ©ng dá»… làm tăng kỳ vọng lạm phát và tâm lý sẵn sàng thÆ°Æ¡ng lượng và chấp nhận các kiểu tăng giá, tức làm tăng lạm phát tâm lý của cả nhà kinh doanh lẫn người tiêu dùng xã há»™i.

Theo TS Nguyá»…n Minh Phong, Ä‘iều khiến dÆ° luận vẫn ấm ức là chÆ°a có kiểm toán giá xăng dầu

Má»—i khi giá xăng dầu tăng sẽ trá»±c tiếp và gián tiếp khởi Ä‘á»™ng má»™t vòng xoáy lạm phát Ä‘an xen phức tạp và còn bị nhân bá»™i bởi các chiêu tung tin đồn thất thiệt và đầu cÆ¡ sẽ bùng phát. Điều này khiến cho mức ảnh hưởng của tăng giá xăng dầu đến lạm phát thá»±c tế sẽ luôn lá»›n, vượt hÆ¡n bất cứ sá»± tính toán cứng nhắc và dá»± báo có tính chất an ủi nào của cÆ¡ quan, Ä‘Æ¡n vị nào được giao Ä‘ánh giá tác Ä‘á»™ng của tăng giá xăng dầu đến thị trường Việt Nam.

Giá xăng dầu và sá»± minh bạch

Theo Bá»™ Tài chính, từ năm 2009, Chính phủ thá»±c hiện Ä‘iều hành giá mặt hàng xăng, dầu theo nguyên tắc thị trường, Nhà nÆ°á»›c không còn bù lá»—, há»— trợ đối vá»›i kinh doanh các mặt hàng xăng dầu nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây. NhÆ°ng thá»±c tế, cho đến nay, giá xăng dầu của Việt Nam vẫn chÆ°a hoàn toàn mang tính thị trường do chÆ°a có cÆ¡ chế cạnh tranh thị trường đầy đủ. Về cÆ¡ bản, giá xăng dầu được phân quyền quản lý giữa các Ä‘Æ¡n vị chủ quản và má»™t số đầu mối nhập khẩu xăng dầu truyền thống Ä‘á»™c quyền. Thậm chí, Ä‘ã có lúc người ta thấy có sá»± "vận dụng ngược" trình tá»± quy luật thị trường, tức chủ trÆ°Æ¡ng cho phép các doanh nghiệp Ä‘á»™c quyền được định giá xăng dầu theo giá thị trường thế giá»›i, mà không phải cạnh tranh thị trường. Trong khi cần làm ngược lại, phải cho cạnh tranh thị trường đầy đủ và lành mạnh trÆ°á»›c khi tá»± do hóa giá cả thị trường để tránh biến Ä‘á»™c quyền nhà nÆ°á»›c thành Ä‘á»™c quyền doanh nghiệp và tạo cÆ¡ há»™i thu lợi nhuận "Ä‘á»™c quyền kép" cho doanh nghiệp Ä‘á»™c quyền.

Gần Ä‘ây, dường nhÆ° có sá»± thỏa hiệp giữa các cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c vá»›i các doanh nghiệp Ä‘á»™c quyền xăng dầu khi khẳng định cÆ¡ chế má»›i về quản lý giá xăng dầu. Theo Ä‘ó, chấp nhận mức giá hiện tại sau cú sốc tăng giá tháng 3-2011 nhÆ° "giá nền", giá gốc để so sánh và cho phép doanh nghiệp chủ Ä‘á»™ng tăng, giảm giá xăng dầu theo sát Ä‘á»™ng thái giá thị trường thế giá»›i khi mức Ä‘iều chỉnh không quá 5% giá gốc Ä‘ó, còn nếu vượt mức trên thì làm phÆ°Æ¡ng án trình cÆ¡ quan chức năng nhà nÆ°á»›c xem xét, phê duyệt... Đồng thời, giãn cách Ä‘iều chỉnh không ngắn hÆ¡n 3 tháng/lần thay vì 10 ngày/lần nhÆ°  quy định trong Nghị định 84, được coi là quá dày và dá»… (dù chÆ°a khi nào) bị doanh nghiệp lợi dụng! Tuy nhiên, bất cập là ở chá»—, doanh nghiệp dá»… dàng "xé nhỏ" mức tăng giá dÆ°á»›i 5% nhÆ° kiểu quản lý giá sữa mà người ta Ä‘ã chứng kiến trên thá»±c tế những năm qua. HÆ¡n nữa, chÆ°a có cÆ¡ chế giám sát và chế tài buá»™c doanh nghiệp hạ giá khi giá thế giá»›i giảm nhanh và sâu.

Cần có kiểm toán giá xăng dầu

Ngoài ra, Ä‘iều khiến dÆ° luận vẫn ấm ức là chÆ°a có kiểm toán giá xăng dầu, thậm chí chÆ°a có cả việc minh bạch và công khai hóa các chỉ số thành phần giá xăng dầu. Cần hoan nghênh việc Petrolimex gần Ä‘ây Ä‘ã Ä‘Æ°a cách tính giá xăng dầu lên trang thông tin Ä‘iện tá»­ chính và Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng từ 1-3-2011 Ä‘ã Ä‘Æ°a lên tờ tin Thị trường hàng ngày cách tính toán về "giá cÆ¡ sở"... giúp cho các nhà khoa học, quản lý biết rõ giá cÆ¡ sở tại từng thời Ä‘iểm. Tuy nhiên, cÅ©ng phải nói thêm rằng, Ä‘ây là mức giá cÆ¡ sở được tính trên quy định của Nghị định 84, và các yếu tố đầu vào đều do các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c ban hành, chứ không phải giá vốn của doanh nghiệp. Giá vốn có thể cao hÆ¡n hoặc thấp hÆ¡n xoay quanh giá cÆ¡ sở Ä‘ó, phụ thuá»™c vào việc ký kết thỏa thuận vá»›i nhà cung cấp và thời Ä‘iểm giao hàng.

TS Nguyá»…n Minh Phong, Viện Nghiên cứu Phát triển KT-XH Hà Ná»™i

Chính sá»± thiếu tường minh cÆ¡ cấu giá xăng dầu này là nguyên nhân giải thích cho Ä‘iều khó giải thích nhất là dù giá lên hay xuống thì doanh nghiệp đầu mối nhập xăng dầu luôn... kêu lá»—, cÆ¡ quan chức năng thì luôn chịu cảnh "trên Ä‘e dÆ°á»›i búa", ngân sách Nhà nÆ°á»›c thất thu và người tiêu dùng thì cắn răng chịu Ä‘á»±ng vì không còn lá»±a chọn nào khác. Phải chăng tất cả lợi lá»™c Ä‘á»™c quyền xăng dầu đều rÆ¡i vào túi các đại lý dù là tính chất nhà nÆ°á»›c hay tÆ° nhân thì cÅ©ng Ä‘á»™c quyền không kém và Ä‘ang ngày càng mở rá»™ng trên phạm vi cả nÆ°á»›c?

Đằng sau giá xăng dầu là bức tranh về những triển vọng lạm phát, về sá»± minh bạch của môi trường đầu tÆ° và cÆ¡ chế thị trường, cÅ©ng nhÆ° uy tín, hiệu lá»±c và hiệu quả quản lý của Nhà nÆ°á»›c... Vì vậy, cần quan tâm Ä‘úng mức và sá»›m hoàn thiện cÆ¡ chế quản lý giá xăng dầu theo Ä‘úng cÆ¡ chế thị trường, lành mạnh, phù hợp cam kết và thông lệ thế giá»›i.

Nguồn tin: 24h.com.vn