Thua lá»— do quy định nhà nÆ°á»›c?

Nghị định 84 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường, ban hành ngày 15/10/2009 vá»›i mục tiêu Ä‘Æ°a giá xăng dầu tiệm cận thị trường. Tuy nhiên, sau 2 năm 3 tháng kể từ khi Nghị định 84 có hiệu lá»±c Ä‘iều này chÆ°a thá»±c hiện được.

Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng trong má»™t rà soát má»›i Ä‘ây về Nghị định này cho biết, đến nay, kinh doanh xăng dầu của các doanh nghiệp đầu má»—i vẫn lá»— và tổng số lá»— lÅ©y kế Ä‘ã hÆ¡n 5.000 tá»· đồng, nhÆ°ng lại chÆ°a có hÆ°á»›ng xá»­ lý. Là cÆ¡ quan soạn thảo Nghị định này nhÆ°ng giờ Ä‘ây Bá»™ này lại Ä‘ang chỉ ra nhiều cấp cập từ Ä‘ây.

Đây là hậu quả của việc phần lá»›n thời gian qua, việc Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu vẫn do Nhà nÆ°á»›c quyết định nghÄ©a là ná»™i dung Ä‘iều khoản 27 của Nghị định 84 về giá bán xăng dầu giao cho doanh nghiệp tá»± định giá Ä‘ã không được thá»±c hiện. Các đợt Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ xăng dầu do Nhà nÆ°á»›c chủ trì này thường thay đổi chậm hÆ¡n biến Ä‘á»™ng của giá thế giá»›i, giá bán lẻ thấp hÆ¡n giá cÆ¡ sở gây nên lá»— tích lÅ©y.

Thêm vào Ä‘ó, cÆ¡ chế má»›i của Nghị định 84 lại không có quy định cụ thể về trường hợp cần phải bù đắp lại những chi phí hợp lý cho doanh nghiệp khi tham gia bình ổn giá. Trong khi Ä‘ó, theo nguyên tắc, cÆ¡ chế Nhà nÆ°á»›c bù lá»— xăng dầu Ä‘ã chấm dứt khi mặt hàng này có quy định Ä‘i theo thị trường. Vì thế, theo các DN, lá»— mà không được bù chỉ vì "thị trường trên danh nghÄ©a" Ä‘ã gây rất nhiều tranh cãi giữa cÆ¡ quan quản lý và các doanh nghiệp.

Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cho hay, Nghị định 84 giao quyền quyết định giá bán xăng dầu cho doanh nghiệp nhÆ°ng việc này chỉ áp dụng Ä‘úng trong hÆ¡n 3 tháng kể từ ngày 15/12/2009- thời Ä‘iểm Nghị định 84 có hiệu lá»±c đến tháng 3/2010.

Lá»— kéo dài Ä‘ang gây áp lá»±c lá»›n cho hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu của các doanh nghiệp đầu mối khi mà tình trạng chung là vốn chủ sở hữu Ä‘ã ít, vay tín dụng ngày má»™t tăng.

Đơn cá»­ nhÆ°, năm 2010, vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp xăng dầu chỉ có 9.000 tá»· đồng thì vốn vay tín dụng Ä‘ã vào khoảng 17.000 tá»· đồng, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 189% vốn chủ sở hữu.

Năm 2011, vốn chủ sở hữu chỉ có khoảng 14.000 tá»· đồng, các doanh nghiệp xăng dầu vay gần 27.000 tá»· đồng, tÆ°Æ¡ng ứng tá»· lệ tá»›i 193% vốn chủ sở hữu.

Vì lá»— nên các doanh nghiệp ngành này càng gặp khó trong việc vay tín dụng ngân hàng cho mảng kinh doanh xăng dầu, hoặc trong việc nhận tín dụng mua xăng dầu của đối tác nÆ°á»›c ngoài, kéo theo ảnh hưởng việc duy trì ổn định hệ thống phân phối.

DN Xăng dầu lại Ä‘òi hỏi

Vấn đề sá»­a đổi, bổ sung Nghị định 84 Ä‘ã được đặt ra từ nhiều tháng nay. Nhiều Ä‘iểm trong Nghị định này Ä‘ã bắt đầu bá»™c lá»™ lá»—i thời.

Ví dụ nhÆ° chi phí định mức kinh doanh 600 đồng/lít được tính toán dá»±a trên các yêu tố đầu vào từ năm 2009, nay Ä‘ã tăng lên Ä‘áng kể, chi phí tiền lÆ°Æ¡ng, nguyên vật liệu, lãi suất, tá»· giá cÅ©ng tăng. Ngay cả việc có Ä‘Æ°a lợi nhuận định mức 300 đồng/lít vào giá cÆ¡ sở hay không cÅ©ng Ä‘ang cần xem xét lại. CÆ¡ chế vận hành Quỹ bình ổn, vừa xả, vừa trích cả khi doanh nghiệp lá»— khiến cho quỹ này bị coi là quỹ ảo.

Tuy nhiên, việc Ä‘iều hành thị trường xăng dầu Ä‘ang có nhiều quan Ä‘iểm trái chiều giữa các cÆ¡ quan quản lý chuyên ngành.

Thá»±c chất, Nghị định 84 giao quyền định giá xăng dầu cho doanh nghiệp Ä‘úng vào giai Ä‘oạn thị trường thế giá»›i có lúc biến Ä‘á»™ng mạnh, mối nguy lạm phát cao luôn rình rập.

Bá»™ Tài chính, cÆ¡ quan phát Ä‘i các thông báo tăng giảm giá xăng dầu luôn có tâm lý sợ "buông" cho thị trường thì sẽ dẫn tá»›i lạm phát cao, không kiểm soát được. Ngược lại, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng - cÆ¡ quan chịu trách nhiệm ổn định cung cầu, an ninh năng lượng- luôn thường trá»±c ná»—i lo, Nhà nÆ°á»›c kiềm giá và doanh nghiệp lá»—, đứt nguồn cung, vỡ hệ thống phân phối.

Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cho rằng, câu chuyện bất ổn ở thị trường xăng dầu thời gian qua đều chủ yếu có nguyên nhân từ việc Ä‘iều hành kinh doanh xăng dầu vẫn chÆ°a vận hành đầy đủ theo quy định của Nghị định 84, đặc biệt là ná»™i dung Ä‘iều hành giá xăng dầu. Do vậy, Bá»™ cÅ©ng không thể có Ä‘ánh giá đầy đủ về hiệu quả của Nghị định này.

Vì vậy, má»›i Ä‘ây, Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã kiến nghị Thủ tÆ°á»›ng cần nhất quán Ä‘iều hành kinh doanh xăng dầu, đặc biệt là giá theo Nghị định 84-cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c thêm má»™t thời gian nữa.

Trong bối cảnh này, khi chÆ°a sá»­a Nghị định 84, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cÅ©ng đề nghị Bá»™ Tài chính nên rà soát, Ä‘iều chỉnh các yếu tố hình thành giá, chi phí kinh doanh, cÆ¡ chế vận hành quỹ bình ổn, cÆ¡ chế xá»­ lý khoản lá»— tồn Ä‘á»™ng do doanh nghiệp bình ổn.