Doanh nghiệp gia tăng sức ép

Ngày 21.2, các DN kinh doanh xăng dầu tạo cú sốc tăng giá xăng tá»›i 590 đồng/lít. Ngay sau Ä‘ó, khi người tiêu dùng (NTD) phản ứng mạnh mẽ, các chuyên gia kinh tế cÅ©ng cho rằng sá»± tăng giá này là bất hợp lý và mức tăng chỉ khoảng 400 đồng/lít là vừa... NhÆ° để xoa dịu dÆ° luận, các DN Ä‘ã thá»±c hiện giảm giá các mặt hàng dầu, trong khi Ä‘ó giá xăng vẫn giữ nguyên.

Tuy nhiên không hiểu vì lý do gì mà những ngày qua, các DN kinh doanh xăng dầu lại Ä‘òi tăng giá. Điều Ä‘áng lÆ°u ý là “yêu sách” này được Ä‘Æ°a ra trong lúc NTD vẫn phản ứng, các chuyên gia chÆ°a đồng thuận; thậm chí Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ yêu cầu các DN phải giải trình cÆ¡ chế tăng giá, đặc biệt tại cuá»™c họp của UB Thường vụ Quốc há»™i, các đại biểu Quốc há»™i cÅ©ng không đồng ý vá»›i những giải trình.

Để làm rõ nhận định Ä‘ây là “yêu sách” của các DN, phóng viên Lao Động cùng các chuyên gia Ä‘Æ°a ra tính toán cÆ¡ bản: Tại thời Ä‘iểm các DN kinh doanh xăng dầu tăng giá hôm 21.2, mặt hàng xăng dầu tại thị trường Singapore có mức giá: Xăng A92 giá 86,21USD/thùng, dầu diesel giá 88,87USD/thùng, dầu hỏa giá 90,7USD/thùng và madút có giá là 515,7USD/tấn.

Trong khi Ä‘ó, theo bảng báo giá ngày 23.3 của Petrolimex thì giá các mặt hàng này có giá nhÆ° sau: Xăng A92 88,06USD/thùng, diesel 0,05S 87,83USD/thùng, dầu hoả 87,91USD/thùng, madút 462,15USD/tấn. NhÆ° vậy, chỉ có giá xăng A92 là tăng chÆ°a đến 2USD/thùng. Còn các mặt hàng dầu thì giảm giá mạnh. Vậy Ä‘âu là lý do để các DN Ä‘òi tăng giá?

Má»™t Ä‘iều... lấy làm lạ khác là vào thời Ä‘iểm cú sốc tăng giá xăng lên 19.000 đồng/lít hồi tháng 7.2008, giá dầu thô thế giá»›i cá»±c đỉnh hÆ¡n 140USD/thùng. Khi Ä‘ó, lập luận của các DN là Ä‘Æ°a giá xăng dầu tiệm cận mức giá thế giá»›i và theo cÆ¡ chế thị trường. Trong khi Ä‘ó hiện nay, giá dầu thô chỉ hÆ¡n 81USD/thùng, nhÆ°ng giá xăng A92 Ä‘ã là 16.990 đồng/lít - tức là chỉ kém 2.100Ä‘/lít so vá»›i thời Ä‘iểm dầu thô cá»±c đỉnh hÆ¡n 140 đồng/lít. Vậy cÆ¡n cá»› nào để các DN tiếp tục Ä‘òi tăng giá “tiệm cận” mức giá quá cao nhÆ° trên?

Không tăng và hạn chế quyền tá»± quyết

Trong thông báo số 3500/BTC-QLG ngày 22.3, có 2 yêu cầu được Bá»™ Tài chính “chốt” đối vá»›i DN. Yêu cầu thứ nhất là trÆ°á»›c mắt, các DN kinh doanh xăng dầu chÆ°a tăng giá bán lẻ mặt hàng xăng dầu. Đồng thời, bá»™ này cÅ©ng đề nghị yêu cầu các DN xăng dầu tiếp tục theo dõi sát diá»…n biến giá mặt hàng xăng dầu trên thị trường thế giá»›i; áp dụng các biện pháp tiết giảm chi phí lÆ°u thông, bảo đảm đủ lá»±c lượng hàng hoá Ä‘áp ứng nhu cầu tiêu dùng.

Yêu cầu thứ hai là nếu giá mặt hàng xăng dầu trên thị trường thế giá»›i tiếp tục tăng, việc kéo dài thời gian giữa 2 lần Ä‘iều chỉnh tăng giá xăng làm ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt Ä‘á»™ng sản xuất kinh doanh của DN thì các DN cần có báo cáo đề xuất phÆ°Æ¡ng án xá»­ lý gá»­i liên bá»™: Tài chính - Công ThÆ°Æ¡ng để xem xét, có ý kiến trÆ°á»›c khi thá»±c hiện. Đây cÅ©ng là biện pháp mà bá»™ này cho rằng để kiềm chế lạm phát năm 2010.

TrÆ°á»›c Ä‘ó, má»™t yêu cầu khác được Bá»™ Tài chính Ä‘Æ°a ra là các DN xăng dầu phải dãn các đợt tăng giá và tần suất các lần tăng hay giảm kéo dài tá»›i 20 ngày chứ không phải là 10 ngày. Nếu căn cứ vào quy định hiện hành, có thể coi Ä‘ây là má»™t Ä‘á»™ng thái “ghìm cÆ°Æ¡ng giá” thông qua phÆ°Æ¡ng thức hạn chế quyền tá»± quyết của DN.

Tuy nhiên, có má»™t vòng luẩn quẩn mâu thuẫn bao lâu nay không thể hoá giải là: NTD luôn phải chịu mức giá xăng dầu cao. Các DN chÆ°a áp dụng hiệu quả biện pháp tiết giảm chi phí lÆ°u thông, luôn kêu phải chịu lá»— và Ä‘òi tăng giá.

Bên cạnh Ä‘ó, trong khi thị trường phản ứng mạnh, các chuyên gia kinh tế cho rằng việc tăng giá là bất hợp lý thì... các bá»™: Tài chính, Công thÆ°Æ¡ng luôn đứng ra giải trình và cho rằng việc tăng giá nhÆ° vậy luôn được cân nhắc kỹ và hợp lý.

Các chuyên gia cho rằng, má»™t khi Petrolimex nắm Ä‘á»™c quyền vá»›i gần 70% thị phần - tức là mặt này chÆ°a có cÆ¡ chế thị trường cạnh tranh thì các cÆ¡ quan quản lý không thể “thả” quyền cho DN, càng không thể “thả” giá theo cÆ¡ chế thị trường. Mặt khác, khi mâu thuẫn trên chÆ°a được các cÆ¡ quan quản lý hoá giải, thì việc “bất hợp lý” của cÆ¡ chế giá xăng dầu luôn là má»™t hệ quả.