Bá»™ Tài chính vừa Ä‘Æ°a ra kết luận thanh tra tại 4 doanh nghiệp đầu mối xăng dầu. Theo Ä‘ó, việc các doanh nghiệp thua lá»— má»™t phần vì chi hoa hồng quá cao cho các đại lý. Tuy nhiên, khi trò chuyện về vấn đề này, ông Đặng NhÆ° Lợi, nguyên phó chủ nhiệm Uá»· ban Các vấn đề xã há»™i của Quốc há»™i khẳng định, không chỉ có lá»—i của doanh nghiệp mà còn có trách nhiệm của cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c.

600Ä‘/lít là cái gì?

ThÆ°a ông, theo kết luận của Bá»™ Tài chính trong đợt kiểm tra 4 doanh nghiệp đầu mối xăng dầu thì má»™t trong những nguyên nhân gây thua lá»— của các doanh nghiệp này là chi hoa hồng cho các đại lý vượt định mức (600Ä‘/lít xăng dầu bao gồm cả chiết khấu cho các đại lý). Ý kiến của ông thế nào về vấn đề này?

Từ trÆ°á»›c tá»›i nay, các tổng công ty xăng dầu "ăn" được bởi chiết khấu lÆ°u thông. Hoa hồng chi cho các đại lý lại nằm trong khoản chiết khấu Ä‘ó. Do Ä‘ó, việc các tổng công ty chia hoa hồng cho các đại lý là theo quan hệ, sá»± thỏa thuận giữa họ. Trong cÆ¡ chế thị trường thì anh nào đặt ra hoa hồng bây giờ? Cái Ä‘ó là do kinh tế thị trường quyết định chứ.

NghÄ©a là, việc nói rằng họ chi hoa hồng vượt định mức là không phù hợp?

600Ä‘/lít là cái gì? TrÆ°á»›c Ä‘ây, Nhà nÆ°á»›c định giá xăng dầu, nay giao cho các doanh nghiệp để họ tá»± công bố, sau Ä‘ó trình lên Bá»™ Tài chính phê duyệt, nếu được đồng ý thì má»›i áp dụng. Họ đăng ký rồi thì anh có chấp nhận hay không? CÆ¡ chế này là cÆ¡ chế thị trường cÆ¡ mà! Nhà nÆ°á»›c Ä‘iều chỉnh theo kinh tế thị trường là nguyên lý.

Giả dụ trÆ°á»›c Ä‘ây tôi bán 1 lít xăng dầu vá»›i giá 15.000Ä‘, hoa hồng sẽ là 600Ä‘. Bây giờ, giá bán lên 20.000Ä‘ thì hoa hồng sẽ giữ theo 600Ä‘ hay bao nhiêu? Giữ theo tá»· lệ hay theo má»™t lít? Hoa hồng theo quyết định tuyệt đối hay tÆ°Æ¡ng đối? Anh làm sao mà biết được vì nó cứ lúc lên lúc xuống, chẳng lẽ anh cứ Ä‘i Ä‘iều chỉnh tối ngày à? Anh Ä‘ã đồng ý nhÆ° thế rồi thì còn can thiệp cụ thể, chi tiết làm gì?

Doanh nghiệp tÆ° nhân, không giảm chi phí thì chết

Sao lại không can thiệp? Vì nếu không can thiệp thì các công ty xăng dầu cứ tăng hoa hồng lên cao sẽ khiến thâm hụt, khoản lá»— tăng lên, rồi cứ thế mà Ä‘ánh vào giá bán để bù lá»—, để người tiêu dùng phải è lÆ°ng ra mà gánh lá»— à?

Có ai can thiệp giá của thế giá»›i Ä‘âu nhỉ? Nó nhảy múa hàng tuần đấy chứ.

NhÆ°ng nếu không can thiệp thì có thể vốn đầu tÆ° của Nhà nÆ°á»›c thông qua các doanh nghiệp, tập Ä‘oàn sẽ bị thất thoát?

Tất nhiên, vá»›i doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c má»™t thành viên nếu sở hữu 100% vốn Nhà nÆ°á»›c, công ty cổ phần mà Nhà nÆ°á»›c giữ cổ phần chi phối thì Nhà nÆ°á»›c cần kiểm soát vấn đề này. NhÆ°ng thật ra, ngay chính cÆ¡ chế Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng lúc thế này lúc thế khác chẳng biết lối nào mà lần.

HÆ¡n nữa, giá xăng dầu do ai quyết định? Thị trường tá»± Ä‘iều chỉnh hay sá»± áp đặt của Nhà nÆ°á»›c? Anh can thiệp vào thì má»›i nói là lá»— hay lãi chứ! CÆ¡ chế giá cÅ©ng có rõ ràng gì Ä‘âu. Bảo người ta quyết định rồi nhÆ°ng thá»±c tế lại do anh quản lý nhà nÆ°á»›c quyết định, xong rồi lại Ä‘i bàn chuyện lá»— lãi thì thật sá»± là khó.

Nói nhÆ° ông thì có vẻ các doanh nghiệp không phải chịu trách nhiệm? Trong khi Ä‘áng lẽ họ tiết giảm chi phí để giảm giá bán lẻ, bá»›t gánh nặng cho người dân cÅ©ng nhÆ° nền kinh tế thì giờ lại Ä‘i tăng hoa hồng cho đại lý?

Giảm chi phí trong doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c là thế nào, ai quản lý? Còn má»—i cÆ¡ quan cuối cùng là thuế liệu có nắm được chi phí hợp lệ không? Hóa Ä‘Æ¡n chỉ là tờ giấy, họ kiểm soát tờ giấy có hợp lệ hay không chứ không thể kiểm soát được ná»™i dung. Trong khi các doanh nghiệp bên ngoài thì chẳng bao giờ bàn đến chuyện Ä‘ó, vì họ không giảm (chi phí) thì họ chết. Tất nhiên, doanh nghiệp cÅ©ng có má»™t phần trách nhiệm. NhÆ°ng để xảy ra sá»± lá»™n xá»™n này thì chính cÆ¡ quan quản lý phải chung trách nhiệm nữa chứ không phải chỉ đổ cho doanh nghiệp được.

Vẫn là cÆ¡ chế! Cái này người ta nói nhiều rồi đấy chứ?

Thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên rồi. CÆ¡ chế của ta hiện nay chÆ°a tách bạch giữa sở hữu vá»›i quản lý Ä‘iều hành, do Ä‘ó nó Ä‘em lại lợi ích cho má»™t bá»™ phận nào Ä‘ó chứ không phải là cho toàn xã há»™i. Thêm nữa, Nhà nÆ°á»›c lại bổ nhiệm cán bá»™ lãnh đạo chứ có chọn Ä‘âu, mà việc bổ nhiệm lại là tín chấp, nghÄ©a là căn cứ vào mức Ä‘á»™ tin cậy về phẩm chất đạo đức chứ có gì ràng buá»™c Ä‘âu, trong khi ở nÆ°á»›c khác ông không có nhiều tiền thì không được bổ nhiệm. Tín chấp thì làm sao giữ mãi được. Dở là ở chá»— Ä‘ó.

NhÆ°ng chẳng lẽ các cÆ¡ quan quản lý không nhận ra?

Họ biết thừa. Có Ä‘iều họ có muốn làm, làm triệt để hay không mà thôi.

Phải thay đổi phương thức quản trị

CÅ©ng theo kết quả của đợt kiểm tra, trong hai tháng 7 và 8/2011, cả bốn doanh nghiệp trên đều có lãi. Tuy nhiên, thá»±c tế thì họ vẫn kêu lá»—. Theo ông thì lý giải Ä‘iều này nhÆ° thế nào?

Vì họ là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c. Chỉ có doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c má»›i kêu ca thôi, chứ doanh nghiệp tÆ° nhân có bao giờ thấy kêu Ä‘âu. Họ kêu vì họ làm thuê chứ không phải của họ (vốn, tài sản của Nhà nÆ°á»›c, thÆ°Æ¡ng hiệu được Nhà nÆ°á»›c gán cho).

Mà lẽ thường, chỉ có anh làm thuê má»›i hay kêu, hỏi đến là bảo khó khăn, còn những cái anh ăn được thì có bao giờ anh nói ra. Nhà nÆ°á»›c kiểm soát họ, đụng đến họ. Họ phải nhập xăng dầu thì giá cả phụ thuá»™c thị trường thế giá»›i. Giá mua cao mà họ bán thấp thì họ phải kêu chứ, họ không kêu thì họ chết. Họ có kêu thì các ông quản lý má»›i tưởng là Ä‘úng chứ, má»›i Ä‘iều chỉnh chứ.

Theo ông, để có má»™t thị trường xăng dầu lành mạnh, không lá»™n xá»™n, nhập nhằng nhÆ° hiện nay thì cần có những biện pháp căn cÆ¡ nhÆ° thế nào?

Phải thay đổi phÆ°Æ¡ng thức quản trị, tách bạch giữa quản lý Ä‘iều hành vá»›i sở hữu. Đó là việc quan trọng nhất. Khi Ä‘ã thay đổi phÆ°Æ¡ng thức rồi thì lá»±a chọn con người vào vị trí lãnh đạo nhÆ° thế nào, đặc biệt là người phụ trách công tác tài chính. Phải chọn người tin cậy của họ để làm. Các doanh nghiệp tÆ° nhân làm được thì không có cá»› gì doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c không làm được. Vấn đề là chúng ta phải quyết tâm thá»±c hiện má»›i được. Thêm nữa, Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng phải kiểm soát hệ thống bán lẻ vì ta má»›i chỉ kiểm soát bán buôn, trong khi bán lẻ quyết định giá cả.

Xin cảm Æ¡n ông về cuá»™c trò chuyện.

Nguồn tin : ( )