Sau nhiều lần chỉnh sá»­a, Nghị định 83/2014 về kinh doanh xăng dầu vừa được Chính phủ ban hành, nhằm khắc phục những bất cập trong hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu thời gian qua. Nghị định Ä‘Æ°a ra má»™t số Ä‘iểm má»›i trong cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu, được kỳ vọng là sẽ minh bạch công thức hình thành giá, quản lý chặt việc tăng, giảm giá…. qua Ä‘ó góp phần bảo đảm quyền lợi của 3 bên liên quan: Nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Má»™t trong những Ä‘iểm má»›i, Ä‘áng chú ý trong nghị định 83/2014, Ä‘ó là doanh nghiệp được quyền tá»± quyết tăng giá nếu giá cÆ¡ sở (gồm giá thế giá»›i, thuế, phí, lợi nhuận định mức...) tăng 3%, mức này giảm nhiều so 7% được quy định trong Nghị định 84. Theo tính toán của má»™t số doanh nghiệp đầu mối, má»—i lần tăng sẽ chỉ khoảng 500-600 đồng/lít, thay vì má»—i lần tăng tá»›i khoảng 1.500 đồng/lít nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây.

Theo ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Há»™i đồng quản trị Tập Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), xăng dầu được Ä‘iều hành theo xu hÆ°á»›ng giá thế giá»›i, việc để doanh nghiệp có quyền tá»± Ä‘iều chỉnh giá trong phạm vi 3%, thì đảm bảo giá linh hoạt theo thị trường, và cÆ¡ bản không còn tình trạng tăng giá mạnh, gây sốc cho nền kinh tế.

“Mức Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh 3% là hợp lý về mặt thị trường, giám sát và tổ chức bình ổn giá xăng dầu trên thị trường và đảm bảo theo giá quốc tế. Giá bình quân chỉ tính 15 ngày thay vì 30 ngày nhÆ° Nghị định 84. Rõ ràng thay đổi này cho phép giá Ä‘iều chỉnh bán lẻ tiệm cận giá thị trường, tránh Ä‘á»™ trá»… nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây. Nghị định má»›i cÅ©ng không khống chế tần suất giảm giá. Khi có Ä‘iều kiện là giảm ngay không đợi 15 ngày. Nhìn chung, nghị định này là bÆ°á»›c hoàn chỉnh về công tác quản lý Ä‘iều hành xăng dầu”, ông Bùi Ngọc Bảo cho biết.

Người tiêu dùng chÆ°a thể mua xăng, dầu vá»›i giá cạnh tranh thá»±c sá»±. (Ảnh: KT)

Tuy nhiên, theo má»™t số chuyên gia kinh tế, cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu cÆ¡ bản không khác nhiều so vá»›i nghị định 84, tức là vẫn phân chia 3 mức: Khi giá cÆ¡ sở tăng trong phạm vi 3%, doanh nghiệp đầu mối được tăng giá bán lẻ; Trường hợp giá cÆ¡ sở tăng vượt 3%-7%, doanh nghiệp đầu mối phải gá»­i đề xuất Ä‘iều chỉnh giá tá»›i liên Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng - Tài chính; Còn vượt trên 7%, liên Bá»™ phải báo cáo Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ xem xét, cho ý kiến về biện pháp Ä‘iều hành cụ thể.

TS. Ngô Trí Long, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học thị trường giá cả - Bá»™ Tài chính cho rằng, mặc dù biên Ä‘á»™ tăng giá giảm xuống, song trong bối cảnh thị trường xăng dầu hiện còn doanh nghiệp chiếm vị trí thống lÄ©nh thị trường, việc cho phép doanh nghiệp tăng giá xăng, dầu dÆ°á»›i 3% mà không cần đề xuất vá»›i cÆ¡ quan quản lý liệu có dẫn đến khả năng các doanh nghiệp bắt tay nhau cùng tăng giá?

Má»™t câu hỏi khác được đặt ra là, vá»›i 13 doanh nghiệp đầu mối nhÆ°ng lại có doanh nghiệp chiếm thị phần lá»›n nhÆ° Petrolimex, liệu có doanh nghiệp đầu mối nào bán xăng, dầu rẻ hÆ¡n, hay doanh nghiệp lại "nhìn nhau tăng giá"? Người tiêu dùng chÆ°a thể mua xăng, dầu vá»›i giá cạnh tranh thá»±c sá»±.

“Việc sá»­a đổi Nghị định kéo dài tá»›i trên 18 tháng. CÆ¡ chế Ä‘iều hành giá bản chất không thay đổi, vẫn theo hành chính khi phân thành 3 mức. Tuy nhiên trong khi còn 3 doanh nghiệp là Petrolimex, Saigon Petro và PVOil giữ vị trí thống lÄ©nh, dù biên Ä‘á»™ hẹp mà để doanh nghiệp tá»± quyền quyết định, thì có thể doanh nghiệp lợi dụng biên Ä‘á»™ này tăng giá để có lợi cho mình, gây thiệt hại cho người tiêu dùng. Khi giảm thì có thể giảm nhỏ giọt. Vá»›i cÆ¡ chế thế này thì Ä‘òi hỏi sá»± phối hợp, quản lý giám sát Ä‘iều hành của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng - Bá»™ Tài chính để doanh nghiệp tuân thủ theo Ä‘úng giá thị trường”, TS. Ngô Trí Long phân tích.

Mặc dù trong Nghị định má»›i quy định những Ä‘iểm có lợi cho người tiêu dùng, nhÆ°ng nhiều chuyên gia nhận định, thá»±c tế việc tăng, giảm có minh bạch hay không còn phụ rất lá»›n vào Ä‘iều hành của liên Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng - Tài chính.

Chẳng hạn, trường hợp giá thế giá»›i giảm, Bá»™ Tài chính vẫn tăng thuế suất thuế nhập khẩu xăng dầu, thì sẽ làm mất cÆ¡ há»™i giảm giá cho dân. Liên quan đến quyền tá»± quyết giá của doanh nghiệp, dù là biên Ä‘á»™ nhỏ, song cÅ©ng cần có cÆ¡ chế giám sát, và có chế tài cụ thể đối vá»›i trường hợp lạm dụng tăng giá bất hợp lý.

Chuyên gia kinh tế Nguyá»…n Minh Phong cho rằng, nếu quy định trên được kiểm soát tốt Ä‘á»™ng thái lên xuống giá, sẽ giảm bá»›t lạm dụng, tạo cÆ¡ chế tăng giảm linh hoạt…

“Tuy nhiên trong nghị định không nói rõ, nên trong thông tÆ° cần bổ sung nguyên tắc quan trọng Ä‘ó là khi Ä‘iều chỉnh lên cần đảm bảo nguyên tắc yếu tố cấu thành giá cÆ¡ sở, chứ không phải doanh nghiệp muốn tăng là tăng, và không biến việc tăng này trở thành cÆ¡ há»™i để tạo lợi nhuận Ä‘á»™c quyền cao. Trong thông tÆ° cÅ©ng cần Ä‘Æ°a ra các chế tài quy trách nhiệm để đảm bảo không có vi phạm. Đó là những Ä‘iểm cần được làm rõ hÆ¡n trong thông tÆ° hÆ°á»›ng dẫn”, ông Phong chỉ rõ.

Thời gian tá»›i, Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu sẽ cần thông tÆ° hÆ°á»›ng dẫn cụ thể. Má»™t số ý kiến cho rằng, tá»›i Ä‘ây liên bá»™ Tài chính - Công ThÆ°Æ¡ng cần má»™t thông tÆ° liên tịch, tránh chồng chéo hoặc mâu thuẫn vá»›i nhau.

Ngoài ra, các chuyên gia cÅ©ng khuyến cáo, cần quy định rõ chế tài xá»­ phạt. Chẳng hạn, không chỉ truy thu những khoản tăng giá không hợp lệ hay lạm dụng tăng giá mà còn phải phạt gấp 3-10 lần, rút giấy phép kinh doanh, truy cứu hình sá»± hoặc cách chức các cá nhân liên quan trong kinh doanh xăng dầu…có nhÆ° vậy má»›i đảm bảo thị trường xăng dầu vận hành theo sát thị trường, công khai, minh bạch./.

Nguồn tin: VOV.VN