Nhiều nÆ°á»›c bế tắc trÆ°á»›c lá»±a chọn tiếp tục trợ giá xăng dầu và chịu thâm hụt ngân sách hay bỏ trợ giá thì gây bất ổn chính trị, xã há»™i.

Bất tòng tâm

Hạ viện Indonesia ngày 30.3 nhÆ° cái chợ vỡ. Từ sáng sá»›m, hàng ngàn người dân, công nhân và thành viên các há»™i Ä‘oàn kéo về bao vây tòa nhà hạ viện, nÆ¡i sẽ diá»…n ra cuá»™c bỏ phiếu thông qua kế hoạch tăng 33% giá xăng RON 88, từ 4.500 rupiah (10.100 đồng)/lít lên 6.000 rupiah/lít từ ngày 1.4. Cùng lúc, tại nhiều thành phố lá»›n, hàng chục ngàn người cÅ©ng xuống đường. Từ 10 ngày trÆ°á»›c Ä‘ó, biểu tình Ä‘ã nổ ra ở khắp nÆ¡i để phản đối kế hoạch này. Đụng Ä‘á»™ và thÆ°Æ¡ng vong Ä‘ã xảy ra.

Indonesia từ nhiều thập niên qua luôn theo Ä‘uổi chính sách trợ giá mạnh những sản phẩm hóa dầu được cho là bình dân, phục vụ nhu cầu của người có thu nhập thấp, gồm RON 88, diesel và dầu hỏa (kerosene). RON 88 có giá thành 8.200 rupiah/lít, nhÆ°ng giá bán lẻ chỉ 4.500 rupiah/lít, khiến Indonesia trở thành nÆ°á»›c có giá xăng rẻ nhất châu Á.

Theo website chuyên về năng lượng Platts.com, năm 2011, Indonesia tiêu thụ tổng cá»™ng 41,8 tỉ lít xăng dầu trợ giá, trong khi mức dá»± toán chỉ 40,5 tỉ lít. Vá»›i giá dầu thô dá»± kiến 90 USD/thùng nhÆ°ng thá»±c tế trung bình đến 111 USD/thùng, tiền trợ giá xăng dầu năm 2011 dá»± kiến 129.700 tỉ rupiah (14 tỉ USD) Ä‘ã phình lên đến 165.200 tỉ rupiah (18 tỉ USD). Con số Ä‘ó bằng 11% tổng ngân sách, vượt hÆ¡n mức chi cho y tế và giáo dục cá»™ng lại.

Bá»™i chi trợ giá xăng dầu năm 2011 Ä‘ã khiến các tổ chức tài chính quốc tế hạ thấp bậc tín nhiệm tín dụng của nền kinh tế lá»›n nhất Đông Nam Á.

NhÆ°ng Ä‘iều trá»› trêu, nhÆ° Thứ trưởng Năng lượng Widjajono Partowidagdo từng nhận định, là đến 90% tiền trợ giá lại Ä‘i vào túi những người có thu nhập trung bình và cao.

Những nhà kinh tế và nhà làm luật Indonesia cÅ©ng nhÆ° cả thế giá»›i nhìn nhận cần phải giảm dần cho đến triệt tiêu trợ giá xăng dầu, để mặt hàng này vận hành lành mạnh theo giá thị trường. Chính phủ liên minh của Tổng thống Susilo Bambang Yudhoyono tính toán nếu nâng giá bán lẻ các mặt hàng trợ giá lên 33% từ ngày 1.4, ngân sách năm 2012 sẽ giảm được 41.300 tỉ rupiah. Số tiền này đủ để tặng 30,6 triệu há»™ nghèo 150.000 rupiah/há»™/tháng cho đến cuối năm. Hoặc nếu Ä‘em đầu tÆ° cho cÆ¡ sở hạ tầng thì số tiền tiết kiệm có thể xây được hÆ¡n 2.000 trường học má»›i hoặc 4.130 km đường. Vì thế, khi kế hoạch tăng giá được Ä‘Æ°a ra hồi giữa tháng 3.2012, tất cả các đảng phái ở Indonesia đều ủng há»™ và dá»± kiến bỏ phiếu thông qua vào ngày 27.3.

Tuy nhiên, người dân Indonesia phản đối dữ dá»™i bằng các cuá»™c biểu tình lá»›n. Cuá»™c bỏ phiếu ngày 27.3 bị hoãn đến 30.3 trong khi biểu tình ngày càng gia tăng. Điều Ä‘ó khiến các đảng phái bắt đầu lung lay. Đêm 29.3, đảng Golkar trong liên minh cầm quyền bất ngờ tuyên bố phản đối đề án tăng giá. Nhiều đảng khác cÅ©ng làm theo khiến đảng Dân chủ của Tổng thống Yudhoyono lâm vào thế bị cô lập. Ông Yudhoyono phải vắng mặt tại cuá»™c họp cấp cao ASEAN ở Phnom Penh (Campuchia) để “lo việc nhà”.

NhÆ°ng rồi cuá»™c bỏ phiếu bị trì hoãn cho đến rạng sáng ngày 31.3. Không tìm được sá»± đồng thuận, hạ viện cuối cùng chỉ quyết định không được tăng giá xăng trong vòng 6 tháng tá»›i. 

Malaysia tiến thoái lưỡng nan

Malaysia cÅ©ng lâm vào tình trạng tiến thoái lưỡng nan tÆ°Æ¡ng tá»±. Xăng RON 97 hiện được bán lẻ vá»›i giá 2,8 ringgit (19.000 đồng)/lít. Trong khi Ä‘ó, những sản phẩm được trợ giá rẻ hÆ¡n rất nhiều: RON 95 chỉ 1,9 ringgit/lít, thấp hÆ¡n 31% so vá»›i giá thành, bình gas 14 kg giá 26,6 ringgit, thấp hÆ¡n giá thành 45%. Phó thủ tÆ°á»›ng Muhyiddin Yassin cho hay chính phủ Malaysia năm 2010 Ä‘ã chi 9,2 tỉ ringgit (3 tỉ USD) trợ giá xăng dầu. Năm 2011, do giá dầu thô thế giá»›i tăng cao, mức chi lên đến 18 tỉ ringgit. 

CÅ©ng nhÆ° tại Indonesia, chính quyền Malaysia Æ°á»›c tính khoảng 71% tiền trợ giá xăng dầu Ä‘i vào túi những người có thu nhập trung bình và cao. Thậm chí, người dân Singapore và Thái Lan cÅ©ng lái xe qua biên giá»›i Malaysia để mua xăng rẻ.

Thủ tÆ°á»›ng Najib Razak trong má»™t cuá»™c nói chuyện vá»›i Câu lạc bá»™ phóng viên nÆ°á»›c ngoài tại Singapore từng nêu hẳn lá»™ trình cắt giảm trợ giá xăng dầu. Tuy nhiên, ông Najib Ä‘ã không thá»±c hiện Ä‘iều này do quan ngại bất ổn xã há»™i cÅ©ng nhÆ° lo rằng kết quả cuá»™c tổng tuyển cá»­ vào năm 2013 sẽ bị ảnh hưởng. Tuyên bố má»›i nhất ngày 29.3 của chính phủ khẳng định bất kể giá dầu thô thế giá»›i Ä‘ang tăng cao, Malaysia vẫn tiếp tục không tăng giá xăng.

Nhìn sang châu Phi, quốc gia có sản lượng dầu thô lá»›n nhất châu lục là Nigeria cÅ©ng bế tắc vá»›i việc tháo bỏ trợ giá. Theo thống kê của Ngân hàng Thế giá»›i (WB), tính đến năm 2010, giá bán lẻ xăng dầu ở Nigeria rẻ thứ 12 trên thế giá»›i (0,44 USD/lít). Quyết định bỏ trợ giá và nâng giá bán lẻ lên gấp Ä‘ôi từ ngày 1.1.2012 khiến hàng chục ngàn người biểu tình và Tổng thống Goodluck Jonathan không còn chọn lá»±a nào khác là hạ giá về mức cÅ©. 

Singapore ngoài “tâm bão”

Trong khi giá bán lẻ xăng dầu ở nhiều nÆ°á»›c Ä‘ang tăng theo giá dầu thô gây xáo trá»™n đời sống người dân thì tại Singapore, cả chính phủ và dân chúng đều không quan tâm mấy dù giá xăng trong nÆ°á»›c rất cao. Theo số liệu từ WB, thu nhập bình quân đầu người năm 2010 của Singapore là 41.000 USD, thấp hÆ¡n Úc (57.000 USD) và Mỹ (47.000 USD). NhÆ°ng giá xăng ở Singapore (1,42 USD/lít) cao hÆ¡n Úc (1,27 USD/lít) và gần gấp Ä‘ôi Mỹ (0,76 USD/lít).

Chính phủ Singapore không trợ giá xăng dầu. Ngược lại, mặt hàng này còn bị coi là sản phẩm “xa xỉ”, bị Ä‘ánh thuế tiêu thụ đặc biệt 0,44 SGD/lít. Riêng dầu diesel được coi là sản phẩm phục vụ sản xuất, không bị Ä‘ánh thuế tiêu thụ đặc biệt, nhÆ°ng cÅ©ng phải chịu thuế giá trị gia tăng 7%.

Chính phủ Singapore cÅ©ng không Ä‘iều khiển giá bán lẻ xăng dầu mà hoàn toàn phó thác cho 4 công ty Singapore Petroleum Company, Shell, Caltex và ExxonMobil định Ä‘oạt trên nguyên tắc cạnh tranh theo giá thị trường. Giá bán lẻ sản phẩm cùng chỉ số octane ở các công ty thường bằng nhau hoặc chỉ chênh lệch nhau vài xu. Không cần sá»± Ä‘iều chỉnh của chính phủ, cÆ¡ chế cạnh tranh lành mạnh buá»™c các công ty kiểm soát giá lẫn nhau. Ngày 19.11.2009, Caltex tăng giá sản phẩm thêm 0,04 SGD/lít. NhÆ°ng đến cuối ngày hôm sau, không thấy các công ty khác tăng theo, Caltex Ä‘ã phải tá»± hạ về giá cÅ©.

Vì thay đổi theo giá dầu thô thế giá»›i và tá»· giá so vá»›i đồng USD nên giá bán lẻ xăng ở Singapore lên xuống liên tục. Tuy nhiên, má»—i lần lên xuống tối Ä‘a chỉ 0,05 SGD/lít nên không gây xáo trá»™n gì Ä‘áng kể. Người dân Singapore vốn quen vá»›i việc giá xăng cao nên khi có sá»± Ä‘iều chỉnh vài xu/lít cÅ©ng không có phản ứng gì. Những người có thu nhập thấp và trung bình thì hoàn toàn có thể dá»±a vào phÆ°Æ¡ng tiện công cá»™ng để Ä‘i lại.  

Nguồn tin: Thanhnien