Năm 2015 là năm Trung Quốc phải đối mặt vá»›i nhiều biến cố kinh tế nhất. Tuy nhiên, Ä‘ây có lẽ vẫn chÆ°a phải là năm tệ nhất vá»›i Trung Quốc nếu nhÆ° nhìn vào tÆ°Æ¡ng lai ảm đạm của nÆ°á»›c này trong năm 2016. Má»™t chuá»—i các thách thức lá»›n chÆ°a từng có Ä‘ang chờ Ä‘ón kinh tế Trung Quốc, mà trong Ä‘ó thách thức lá»›n nhất là má»™t vá»±c thẳm tài chính sâu hun hút.

Thời Ä‘iểm giữa tháng 11.2015 vừa qua là thời Ä‘iểm Ä‘ánh dấu tròn ba năm cầm quyền của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, kể từ khi ông Tập lên nắm quyền vào giữa tháng 11.2012.
Nó đồng thời cÅ©ng Ä‘ánh dấu cho sá»± kết thúc cho năm 2015, năm cuối cùng trong kế hoạch kinh tế 5 năm của Trung Quốc (2011-2015). NhÆ°ng, thời Ä‘iểm mà nhiều quan chức Trung Quốc gọi là “song há»· lâm môn” Ä‘ó lại không hề Ä‘áng để vui mừng chút nào.

Năm 2015 có lẽ là năm Trung Quốc phải đối mặt vá»›i nhiều biến cố kinh tế nhất trong rất nhiều năm trở lại Ä‘ây, và có lẽ Ä‘ây cÅ©ng sẽ là năm kinh tế Trung Quốc có mức tăng trưởng chậm nhất, dá»± kiến chÆ°a đến 7%. Tuy nhiên, năm 2015 có lẽ vẫn chÆ°a phải là năm tệ nhất vá»›i Trung Quốc nếu nhÆ° nhìn vào tÆ°Æ¡ng lai ảm đạm của nÆ°á»›c này trong năm 2016. Má»™t chuá»—i các thách thức lá»›n chÆ°a từng có Ä‘ang chờ Ä‘ón kinh tế Trung Quốc, mà trong Ä‘ó thách thức lá»›n nhất là má»™t vá»±c thẳm tài chính sâu hun hút.

Tính đến thời Ä‘iểm hiện tại, có lẽ thế giá»›i phải thừa nhận rằng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là nhà lãnh đạo quyền lá»±c nhất nÆ°á»›c này kể từ sau Đặng Tiểu Bình. NhÆ°ng nếu hỏi rằng ông Tập có phải là má»™t người may mắn hay không, thì câu trả lời là: chÆ°a chắc. Ông Tập lên nắm quyền Ä‘úng vào thời Ä‘iểm không mấy dá»… chịu. Xét trên khía cạnh kinh tế, Ä‘ó là thời Ä‘iểm Trung Quốc bắt đầu tăng trưởng chậm lại sau khoảng ba mÆ°Æ¡i năm phát triển vá»›i tốc Ä‘á»™ rất cao, và Ä‘ang có nhu cầu thúc bách là cần đổi má»›i mô hình tăng trưởng vốn là má»™t việc cá»±c kỳ khó khăn.

So về may mắn, thì người tiền nhiệm của ông Tập là Hồ Cẩm Đào may mắn hÆ¡n nhiều, khi thời gian ông này cầm quyền là khoảng thời gian tÆ°Æ¡i đẹp cuối cùng của nền kinh tế trÆ°á»›c khi tăng trưởng chậm lại. Chính vì thế, những vấn đề của nền kinh tế Trung Quốc cứ dần dần tích tụ lại, để rồi bùng nổ vào Ä‘úng thời gian ông Tập nắm quyền. Chúng ta có thể Ä‘iểm qua những thách thức chủ đạo vá»›i kinh tế Trung Quốc trong năm 2016 để thấy rõ Ä‘iều Ä‘ó.

Thứ nhất là những bất ổn tiền tệ. Đồng USD tăng giá sau khi cục dá»± trữ liên bang Mỹ (FED) nâng lãi suất hồi giữa tháng 12.2015 được xem là cú sốc lá»›n nhất vá»›i hệ thống tài chính tiền tệ Trung Quốc trong năm 2016. Nó sẽ tác Ä‘á»™ng trá»±c tiếp đến dòng vốn đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài, tăng áp lá»±c giảm phát, ảnh hưởng xấu đến thu nhập của các doanh nghiệp và ngân sách nhà nÆ°á»›c. Thêm vào Ä‘ó, nó cÅ©ng tăng sức nặng của gánh nợ công trên vai các doanh nghiệp Trung Quốc. Tính đến thời Ä‘iểm hiện tại, nợ nÆ°á»›c ngoài sắp Ä‘áo hạn của các doanh nghiệp nÆ°á»›c này là khoảng trên 1,1 ngàn tỉ USD, và đồng USD tăng giá có thể khiến số nợ này tăng lên Ä‘áng kể.

Đồng USD tăng giá cÅ©ng Ä‘ang đẩy mạnh thêm xu hÆ°á»›ng chuyển dòng vốn đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài ra khỏi Trung Quốc.

Xu hÆ°á»›ng này Ä‘ang ngày càng gia tăng trong vài năm gần Ä‘ây theo cấp số nhân. Vào ba tháng cuối năm 2014, khoảng 91 tỉ USD bị rút khỏi thị trường Trung Quốc; ba tháng sau Ä‘ó tức ba tháng đầu năm 2015, con số này tăng lên gần 210 tỉ USD; còn ở thời Ä‘iểm hiện tại khi năm 2015 sắp trôi qua, thì có tá»›i hÆ¡n 500 tỉ USD bị rút ra khỏi Trung Quốc trong bốn tháng cuối năm. Tổng số vốn đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài bị rút khỏi Trung Quốc trong năm 2015 có lẽ lên tá»›i cả ngàn tỉ USD chứ không ít. Và có trời má»›i biết được vá»›i việc đồng USD tăng giá, con số này trong năm 2016 sẽ tăng lên bao nhiêu.

Trong bối cảnh khó khăn Ä‘ó thì bản thân ná»™i tại nền kinh tế Trung Quốc cÅ©ng có không ít quả bom tài chính. Lá»›n nhất là thị trường bất Ä‘á»™ng sản khổng lồ Ä‘ang ế ẩm. Theo Æ°á»›c tính có khoảng 50 triệu căn há»™ Ä‘ang bị bỏ không tại nÆ°á»›c này, và nó Ä‘ang Ä‘óng băng má»™t lượng tiền khổng lồ.

Chỉ tính riêng các khoản vay liên quan đến bất Ä‘á»™ng sản tại bốn ngân hàng lá»›n nhất Trung Quốc Ä‘ã lên tá»›i 364 tỉ USD. Trong bối cảnh dòng tiền rút ra khỏi Trung Quốc Ä‘ang tăng chóng mặt, thì sức ép phải khai thông bế tắc thị trường bất Ä‘á»™ng sản lại càng tăng lên. Vấn đề thị trường bất Ä‘á»™ng sản Ä‘óng băng nghiêm trọng đến mức Chính phủ Trung Quốc Ä‘ã phải đặt nó lên hàng đầu trong số các vấn đề cần giải quyết trong năm 2016, khi thị trường bất Ä‘á»™ng sản được dá»± báo sẽ là quả bom thứ hai sau quả bom nổ ở thị trường chứng khoán hồi tháng 8 vừa qua.

Má»™t quả bom khác cÅ©ng lá»›n không kém là hệ thống ngân hàng. Cho đến giờ, kênh cung cấp tín dụng lá»›n nhất ở Trung Quốc vẫn là hệ thống ngân hàng, từ các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c cho đến doanh nghiệp tÆ° nhân đều vay vốn từ các ngân hàng, má»™t phần khác là từ nguồn vốn vay nÆ°á»›c ngoài. Điều này tăng lên sau khi má»™t kênh huy Ä‘á»™ng tín dụng khác là thị trường chứng khoán sụp đổ hồi tháng 8.

NhÆ°ng giờ Ä‘ây áp lá»±c lên hệ thống ngân hàng Trung Quốc má»›i thá»±c sá»± lá»›n, khi nợ nần của các doanh nghiệp Ä‘ang gia tăng do tá»· giá và kinh tế tăng trưởng chậm, nó Ä‘ang làm giảm thanh khoản và sức ép dòng tiền thì tăng lên trông thấy. Nếu không được xá»­ lý tốt, Trung Quốc có thể rÆ¡i vào má»™t cuá»™c khủng hoảng tài chính giống nÆ°á»›c Mỹ năm 2007, khi hệ thống ngân hàng sụp đổ.

NhÆ° ta Ä‘ã thấy, phần lá»›n các thách thức chủ đạo của kinh tế Trung Quốc trong năm 2016 sắp tá»›i là liên quan đến lÄ©nh vá»±c tài chính. ChÆ°a bao giờ sức ép tài chính lại dữ dá»™i và đến vào cùng má»™t thời Ä‘iểm nhÆ° thế vào năm 2016.

Để giúp các doanh nghiệp Ä‘ang cần tiền trả nợ nÆ°á»›c ngoài sắp Ä‘áo hạn, để giúp bù đắp những lá»— hổng trên thị trường do việc các doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài rút vốn đầu tÆ°, để giúp khai thông thị trường bất Ä‘á»™ng sản Ä‘ang Ä‘óng băng, và để giúp hệ thống ngân hàng trong vấn đề thanh khoản, chỉ có má»™t giải pháp duy nhất là chính phủ Trung Quốc phải bÆ¡m tiền để cứu vãn tình hình và dÄ© nhiên là bằng USD.

Áp lá»±c tài chính tổng hợp này Ä‘ang không khác gì má»™t vá»±c thẳm sâu hun hút, Ä‘e dọa bào mòn hệ thống bảo hiểm của Trung Quốc vốn là quỹ dá»± trữ ngoại tệ của nÆ°á»›c này. Chỉ tính riêng trong việc bù đắp những tổn thất do đồng USD tăng giá, Trung Quốc dá»± kiến sẽ phải chi 100 tỉ USD má»—i tháng để giải quyết tình hình.

Đó là chÆ°a kể đến nguồn tiền cần thiết để khai thông thị trường bất Ä‘á»™ng sản và giúp hệ thống ngân hàng tăng mức đề kháng. Cùng vá»›i Ä‘ó là mục tiêu tăng trưởng mà chính phủ Trung Quốc đặt ra trong 5 năm từ 2016 đến 2020 ở mức 6,5% má»—i năm. Để làm được Ä‘iều Ä‘ó Trung Quốc sẽ vẫn phải tăng cường đầu tÆ° cả ở thị trường ná»™i địa lẫn đầu tÆ° ra nÆ°á»›c ngoài, đồng nghÄ©a vá»›i việc lại cần má»™t khoản chi phí khổng lồ nữa.

Và vấn đề lá»›n nhất của Trung Quốc là quỹ dá»± trữ ngoại tệ của nÆ°á»›c này không phải là cái bao không Ä‘áy. Nó Ä‘ã sụt xuống chỉ còn 3.500 tỉ USD sau khi chính phủ Trung Quốc bÆ¡m 500 tỉ USD ra cứu thị trường chứng khoán hồi tháng 8. Việc dòng vốn đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài rút ồ ạt khỏi Trung Quốc cÅ©ng ảnh hưởng đến quỹ dá»± trữ, khi má»™t phần trong quỹ dá»± trữ là dòng tiền nóng đầu tÆ° vào trái phiếu và cổ phiếu.

Và khi mà nhu cầu tài chính của Trung Quốc trong năm 2016 được dá»± báo là cao nhất trong hàng chục năm qua, thì hẳn cái bao dá»± trữ ngoại tệ này sẽ bị bào mòn Ä‘áng kể. Còn nếu nhÆ° chính phủ Trung Quốc không muốn mạo hiểm dùng quá nhiều từ quỹ dá»± trữ, thì họ sẽ phải chấp nhận những thiệt hại kinh tế cÅ©ng không hẳn là nhỏ trong năm 2016.

Nhàn Đàm (theo Bloomberg/CafeF)