Không nghi ngờ gì nữa, giá dầu sẽ trở thành “nhân vật” chính trên “sân khấu” kinh tế - chính trị thế giá»›i trong năm 2015 sau khi liên tục phá Ä‘áy gây “sốc” chÆ°a từng thấy trong 5 năm qua, ở những tháng cuối 2014. Nhìn bề mặt, rõ ràng Arập Xêút là nÆ°á»›c phất cờ trong cuá»™c chiến giá dầu hiện tại nhÆ°ng kỳ thá»±c, những ai Ä‘i sai nhịp, hoặc Ä‘ã Ä‘uối sức mà vẫn cố lắc người theo vÅ© Ä‘iệu vàng Ä‘en đều có thể bị bật ra khỏi cuá»™c chÆ¡i má»™t cách Ä‘au Ä‘á»›n, kể cả “kẻ cầm trịch”.

Giá dầu giảm do Ä‘âu?

Giá dầu xÆ°a nay được quyết định bởi cung và nhu cầu thá»±c tế và má»™t phần bởi sá»± mong đợi hay kỳ vọng. Mà nhu cầu năng lượng thì liên quan chặt chẽ đến hoạt Ä‘á»™ng kinh tế. Ngoài ra, nhu cầu cÅ©ng tăng mạnh vào mùa Ä‘ông ở Bắc bán cầu và trong suốt mùa hè ở các nÆ°á»›c có sá»­ dụng máy Ä‘iều hòa nhiệt Ä‘á»™. Nguồn cung ứng có thể bị ảnh hưởng bởi thời tiết (cản trở việc bốc dỡ từ các tàu chở dầu) và rối loạn địa chính trị (chiến tranh, khủng hoảng chính trị).

Nếu nhà sản xuất nghÄ© rằng giá dầu Ä‘ang ở mức cao, họ sẽ đầu tÆ° để khai thác nhiều dầu hÆ¡n, kéo theo sá»± gia tăng về nguồn cung. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° vậy, giá thấp sẽ dẫn đến suy giảm đầu tÆ° khai thác dầu. Trong khi Ä‘ó, quyết định của Tổ chức các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) - chiếm khoảng 40% nguồn cung dầu toàn cầu, Ä‘óng vai trò là tài xế lái chiếc xe chở năng lượng thế giá»›i, lại định hình kỳ vọng: Nếu họ giảm nguồn cung mạnh, thì giá dầu theo Ä‘ó sẽ tăng mạnh. Trong OPEC thì Arập Xêút lại là “vua”, vá»›i sản lượng khai thác gần 10 triệu thùng/ngày - bằng 1/3 tổng sản lượng khai thác dầu của cả khối.

Trong vÅ© Ä‘iệu giá dầu mà Mỹ, Arập Xêút Ä‘ang nhảy, người tiêu dùng có lợi nhất (Biếm họa của Thetimes-tribune)

Trong thập niên qua, giá dầu luôn ở mức cao do nhu cầu tăng mạnh tại những nÆ°á»›c nhÆ° Trung Quốc và xung Ä‘á»™t tại những nÆ°á»›c khai thác dầu chủ chốt, nhất là Libya. Cung không đủ cầu nên giá dầu tăng cao là không có gì bàn cãi. Còn hiện tại, vì sao giá dầu lại tuá»™t dốc không phanh?

Nhìn bề mặt thì có bốn yếu tố tác Ä‘á»™ng đến bức tranh toàn cảnh giá dầu hiện tại, bao gồm:

Thứ nhất, nhu cầu dầu toàn cầu hiện ở mức thấp, do các hoạt Ä‘á»™ng kinh tế yếu kém, cùng vá»›i việc gia tăng hiệu quả, cÅ©ng nhÆ° xu hÆ°á»›ng sá»­ dụng năng lượng chuyển dịch từ dầu mỏ sang các nhiên liệu khác.

Thứ hai, bất ổn ở Iraq và Libya - hai nÆ°á»›c khai thác dầu lá»›n trong OPEC vá»›i tổng sản lượng gần 4 triệu thùng/ngày, không nghiêm trọng đến mức có thể ảnh hưởng đến sản lượng của họ nhÆ° mấy năm trÆ°á»›c. Do vậy, thị trường dầu mỏ khá lạc quan trÆ°á»›c nguy cÆ¡ rủi ro địa chính trị.

Thứ ba, vá»›i sá»± bùng nổ của cách mạng khai thác dầu mỏ và khí đốt từ Ä‘á phiến, Mỹ Ä‘ã vượt qua cả Arập Xêút và Nga trở thành nhà sản xuất dầu lá»›n nhất thế giá»›i. Không chỉ “đủ ăn, đủ tiêu” mà cường quốc tiêu thụ năng lượng hàng đầu thế giá»›i này bắt đầu Ä‘ã tính chuyện bán dầu thô dÆ° thừa ra bên ngoài, vá»›i quyết định vào ngày cuối cùng năm 2014 của Tổng thống Obama - ná»›i lỏng lệnh cấm xuất khẩu dầu thô Ä‘ã tồn tại suốt 40 năm ở Mỹ.

Cuối cùng, Arập Xêút - vá»›i ảnh hưởng chi phối trong OPEC của mình - Ä‘ã quyết giữ nguyên hạn ngạch khai thác dầu ở mức 30 triệu thùng/ngày được khối này áp dụng từ tháng 12-2011, bất chấp thá»±c tế cung Ä‘ã vượt cầu.

Ai thắng cÅ©ng đổ máu

Từ 4 yếu tố tác Ä‘á»™ng đến giá dầu kể trên, có thể thấy ngoài những yếu tố khách quan (cung - cầu, rủi ro địa chính trị), Arập Xêút Ä‘ang là người “cầm trịch” trong vÅ© Ä‘iệu giá dầu. Họ có thể cắt giảm sản lượng để cứu giá dầu, bởi giá dầu cao thì họ cÅ©ng được hưởng lợi nhÆ°ng tại sao họ không làm vậy?

Đã có những nghi ngờ, thậm chí cáo buá»™c Mỹ, Arập Xêút bắt tay nhau “dìm” giá dầu xuống thấp để “Ä‘ánh” các nÆ°á»›c có kinh tế phụ thuá»™c lá»›n vào dầu mỏ nhÆ° Nga, Venezuela và Iran, hòng gây áp lá»±c vá»›i các nÆ°á»›c này trong các vấn đề chính trị quốc tế nhÆ° khủng hoảng Ukraina, ná»™i chiến Syria, chÆ°Æ¡ng trình hạt nhân của Tehran… Kinh tế Nga chÆ°a bao giờ lâm vào cảnh khó khăn nhÆ° thế này kể từ sau năm 1998. Các biện pháp trừng phạt kinh tế của Mỹ và châu Âu cá»™ng vá»›i giá dầu giảm Ä‘ã trở thành Ä‘òn Ä‘ánh kép lên Moskva.

Riêng trong năm 2014, đồng rúp Ä‘ã giảm khoảng 30% so vá»›i đồng USD. Và theo dá»± báo của HIS Inc, kinh tế Nga dá»± báo sẽ giảm 1,7% trong năm tá»›i sau má»™t năm 2014 sóng gió và trì trệ. Trong khi Ä‘ó, dá»± báo lạm phát sẽ tăng 8,4% từ 7,6% hiện nay, chủ yếu do đồng rúp mất giá. Iran - đồng minh thân cận của Nga cÅ©ng khốn đốn không kém vì giá dầu giảm. Nguồn thu từ xuất khẩu dầu mỏ của Tehran Ä‘ã giảm khoảng 30% và để cân bằng ngân sách, nÆ°á»›c này cần giá dầu ở mức 153,4USD/thùng, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Má»™t thành viên khác của OPEC là Venezuela Ä‘ang “sống dở, chết dở” vì giá dầu lao dốc. Ngân sách của Venezuela được xây dá»±ng chủ yếu bằng nguồn thu dầu mỏ và chỉ có thể duy trì cân bằng khi giá dầu ở mức 95-96USD/thùng. Thâm hụt ngân sách do giá dầu giảm càng khiến tình trạng kinh tế, xã há»™i, chính trị ở Venezuela, vốn Ä‘ã khó khăn (lạm phát phi mã tá»›i 63%) càng thêm bê bết.

NhÆ°ng cÅ©ng lại có những phân tích cho rằng, Arập Xêút là “kẻ chủ mÆ°u” tiến hành má»™t cuá»™c chiến giá cả để giành tối Ä‘a thị phần trên thị trường dầu mỏ thế giá»›i, buá»™c các nhà sản xuất ở Mỹ và những nÆ¡i khác phải cắt giảm sản lượng. Thậm chí, Bá»™ trưởng Dầu mỏ Arập Xêút Ali Al-Naini từng khẳng định, ngay cả khi giá dầu xuống tá»›i 20USD/thùng thì nÆ°á»›c này, cÅ©ng nhÆ° OPEC vẫn quyết giữ vững lập trường.

Thá»±c tế thì việc giá dầu liên tục giảm Ä‘ã khiến ngân sách Arập Xêút Æ°á»›c tính sẽ bị thâm hụt đến gần 150 tỉ riyal, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng khoảng 39 tỉ USD trong năm 2015. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, việc này cÅ©ng không khiến Arập Xêút lo ngại bởi họ có sức mạnh tài chính vá»›i 900 tỉ USD dá»± trữ ngoại hối. Ngoài ra, chi phí hút dầu của họ cÅ©ng quá rẻ (10-25/USD/thùng) so vá»›i giá thành khai thác dầu bằng công nghệ khoan ngang và nứt vỉa thủy lá»±c ở Mỹ (50-100USD/thùng).

Theo các chuyên gia của Ngân hàng Scotiabank, Canada, dầu Ä‘á phiến của các mỏ ở North Dakota và Pennsylvania, Mỹ sẽ chỉ hòa vốn nếu giá dầu khoảng 65USD/thùng. Nếu giá dầu cứ quanh quẩn ở mốc 50USD nhÆ° hiện nay má»™t thời gian đủ dài, nó sẽ bóp chết hầu hết các doanh nghiệp khai thác dầu Ä‘á phiến của Mỹ và khiến ngành công nghiệp má»›i này của Mỹ sẽ cần má»™t thời gian không nhỏ để hồi phục.

Nói nôm na là Arập Xêút dù cÅ©ng thiệt nhÆ°ng vẫn tá»± tin đủ sức “chÆ¡i” cho đến khi những đối thủ của họ không “chịu nổi nhiệt” và buá»™c phải rút lui, nhường lại thị phần cho họ.

Tuy nhiên, liệu Arập Xêút có thể theo mÅ©i lao Ä‘ã phóng ra được bao lâu? Có thể Arập Xêút, Kuwait sống nổi vá»›i giá dầu dÆ°á»›i 65USD/thùng trong 2, 3 năm tá»›i nhÆ°ng chắc chắn, nhiều nÆ°á»›c vùng Vịnh, Trung Đông hay Bắc Phi nhÆ° Iran, Iraq, Libya, hay đồng minh của Arập Xêút là Các tiểu vÆ°Æ¡ng quốc Arập thống nhất sẽ không trụ được.

Chia rẽ trong ná»™i bá»™ OPEC sẽ là Ä‘iều khó tránh khỏi. Bản thân Arập Xêút chắc chắn cÅ©ng không muốn phải dùng nguồn vốn dá»± trữ để bù vào thâm hụt ngân sách vô thời hạn, cÅ©ng nhÆ° vẫn còn đủ tỉnh táo để không làm tổn thÆ°Æ¡ng Mỹ - đồng minh trong cuá»™c chiến chống tổ chức Nhà nÆ°á»›c Hồi giáo tá»± xÆ°ng - vốn Ä‘ang Ä‘e dọa đến cả sá»± tồn vong của chính mình.

Vì thế, Arập Xêút cÅ©ng không thể Ä‘i quá Ä‘à, Ä‘i tá»›i cùng cuá»™c chÆ¡i tá»›i mức sinh tá»­ này.

Nguồn tin: PetroTimes