Mặc dù không phải nÆ°á»›c sản xuất dầu lá»›n trên thế giá»›i nhÆ°ng Thổ NhÄ© Kỳ lại tập trung nhiều đầu mối đường ống dẫn dầu từ khu vá»±c Trung Đông, Trung Á và Nga sang châu Âu. Đặc biệt, nÆ°á»›c này nắm “yết hầu” là eo biển Bosporus trên đường vận chuyển dầu từ Biển Đen qua biển Marmara, ra biển Aegea rồi ra Địa Trung Hải, tá»›i châu Âu và Ä‘i xa hÆ¡n nữa.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Thổ NhÄ© Kỳ Recep Tayyip Erdogan.

Trong bối cảnh thị trường dầu khí đầy bất ổn nhÆ° hiện nay, vá»›i giá cả lên xuống thất thường do tác Ä‘á»™ng của vô vàn yếu tố, thì cuá»™c khủng hoảng chính trị vá»›i âm mÆ°u đảo chính vừa qua Ä‘ã ảnh hưởng không ít đến sản xuất, chế biến, vận chuyển quá cảnh dầu khí ở Thổ NhÄ© Kỳ.

Thổ NhÄ© Kỳ nắm yết hầu đường vận chuyển dầu khí từ Nga sang Nam Âu

Ngay khi cuá»™c đảo chính vừa xảy ra, Chính phủ Thổ NhÄ© Kỳ lập tức ra lệnh Ä‘óng cá»­a eo biển Bosporus để tránh những sá»± cố Ä‘áng tiếc có thể xảy ra vá»›i các tàu chở dầu. Hàng loạt tàu dầu và ùn ứ ở hai đầu eo biển. Thế má»›i biết eo biển này quan trọng đến mức nào trong vận chuyển dầu.

Theo số liệu của chính phủ Mỹ, khoảng 2,9 triệu thùng dầu thô và rất nhiều sản phẩm xăng dầu hiện Ä‘ang được vận chuyển trên các tàu chở dầu chạy trong eo biển nhỏ hẹp thuá»™c sá»± quản lý của Thổ NhÄ© Kỳ theo tuyến từ biển Đen sang Địa Trung Hải. Ngoài ra, có hai hệ thống đường ống quan trọng, má»™t từ Azerbaijan và hệ thống còn lại từ Iraq. Cả hai hệ thống này đều chạy đến cảng Ceyhan trên bờ Địa Trung Hải.

Thổ NhÄ© Kỳ cÅ©ng là má»™t Ä‘iểm trung chuyển khí đốt quan trọng vào châu Âu. Năm 2013, BP và má»™t số công ty đối tác Ä‘ã đồng ý xây dá»±ng hệ thống đường ống vận chuyển khí đốt từ Azerbaijan sang Italy vá»›i tên gọi Hành lang khí đốt phía Nam. Những khối khí đốt đầu tiên sẽ được vận chuyển qua hệ thống này từ năm 2019 vá»›i công suất Æ°á»›c tính khoảng 16 tá»· m3/năm.

Má»—i năm có khoảng 48.000 tàu vận chuyển dầu khí Ä‘i qua eo biển Thổ NhÄ© Kỳ. Đây được xem là huyết mạch hàng hải nhá»™n nhịp nhất thế giá»›i. Bên cạnh Ä‘ó, quốc gia này cÅ©ng là thị trường quan trọng của mặt hàng xăng dầu vá»›i mức tiêu thụ xăng sánh ngang vá»›i Pháp. Đồng thời, Thổ NhÄ© Kỳ là nÆ°á»›c nhập khẩu ngÅ© cốc lá»›n và má»™t trong 10 thị trường tiêu thụ vàng lá»›n nhất thế giá»›i.

Theo nhận định của giáo sÆ° Jason Bordoff chuyên giảng dạy về chính sách năng lượng thế giá»›i tại đại học Columbia, Thổ NhÄ© Kỳ là Ä‘iểm trung chuyển sản phẩm quan trọng của thị trường năng lượng thế giá»›i. Thị trường năng lượng sẽ chịu tác Ä‘á»™ng không nhỏ nếu quá trình vận chuyển ở Ä‘ây bị gián Ä‘oạn.

Những năm gần Ä‘ây, chính phủ Mỹ thể hiện sá»± ủng há»™ mạnh mẽ vá»›i kế hoạch tăng cường vận chuyển khí đốt sang châu Âu qua ngả Thổ NhÄ© Kỳ, đồng thời cÅ©ng muốn biến nó thành kênh xuất khẩu dầu cho Iraq. Giáo sÆ° Bordoff nhấn mạnh rằng Ä‘ã đến lúc chính phủ các nÆ°á»›c cần phải Ä‘a dạng hóa hệ thống cung cấp năng lượng cho nÆ°á»›c mình để tránh trường hợp rủi ro nhÆ° suýt xảy ra ở Thổ NhÄ© Kỳ má»›i Ä‘ây (ngụ ý về cuá»™c đảo chính, tuy bất thành).

Trong khi Ä‘ó, ông Hamza Khan, trưởng bá»™ phận kinh doanh hàng hóa tại ngân hàng ING Hà Lan, cho rằng ảnh hưởng của bất ổn chính trị tại Thổ NhÄ© Kỳ lên thị trường năng lượng thế giá»›i có thể sẽ giảm bá»›t phần nào khi dá»± trữ xăng dầu của Mỹ và châu Âu tăng lên trong những tuần sắp tá»›i.

Cùng lúc Ä‘ó các nhà máy sản xuất năng lượng vẫn hoạt Ä‘á»™ng ở công suất cao gần sát mức ká»· lục. Và các tuyến đường chuyển dầu tại Thổ NhÄ© Kỳ Ä‘ã mở lại hoạt Ä‘á»™ng bình thường sau lệnh cấm của Thủ tÆ°á»›ng vào cuối ngày 16-7.

Việc khôi phục dá»± án Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ có phải lả giải pháp?

Được biết, Thổ NhÄ© Kỳ hiện Ä‘ang ná»— lá»±c cải thiện quan hệ hợp tác vá»›i Nga trong lÄ©nh vá»±c dầu khí. NhÆ°ng sau khi xảy ra vụ đảo chính (dù là bất thành), tÆ°Æ¡ng lai của quan hệ hợp tác dầu khí giữa hai nÆ°á»›c sẽ ra sao?

Việc bình thường hóa quan hệ vá»›i Nga, Thổ NhÄ© Kỳ Ä‘ã phần nào nâng cao vị thế của mình trong lÄ©nh vá»±c Ä‘iều tiết dòng chảy dầu khí trong khu vá»±c.

Theo các nhà phân tích phÆ°Æ¡ng Tây, việc hàn gắn quan hệ vá»›i Nga là má»™t phần trong chiến lược lá»›n của Thổ NhÄ© Kỳ, trong Ä‘ó dá»± án Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ (hợp tác Nga – Thổ) sẽ trở thành vấn đề cấp bách hÆ¡n. Dá»± án này Ä‘ã bị Ä‘ình chỉ sau sá»± cố Thổ NhÄ© Kỳ bắn rÆ¡i máy bay Nga hồi tháng 11 năm ngoái. Câu hỏi được đặt ra là liệu việc Moscow và Ankara hòa giải lần này có đủ sức để Ä‘Æ°a hai nÆ°á»›c trở về mức Ä‘á»™ quan hệ đối tác chiến lược nhÆ° giai Ä‘oạn 2014-2015, khi Nga từ chối dá»± án Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Nam và bắt đầu má»™t cuá»™c thảo luận tích cá»±c về việc xây dá»±ng má»™t đường ống dẫn khí trên Biển Đen vá»›i phía Thổ NhÄ© Kỳ. Ngoài ra, số phận của nhà máy Ä‘iện hạt nhân đầu tiên của Thổ NhÄ© Kỳ do Nga xây dá»±ng cÅ©ng là má»™t vấn đế quan trọng trong lÄ©nh vá»±c bảo đảm an ninh năng lượng ở khu vá»±c này.

Tuy nhiên, tÆ°Æ¡ng lai của Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ vẫn còn khá mÆ¡ hồ, thậm chí trong bối cảnh quan hệ giữa Moscow và Ankara Ä‘ã được cải thiện. Đặc biệt là ở thời kỳ hậu đảo chính, phía Nga có thể giảm kỳ vọng về dá»± án này, vì người Nga từng tính toán rằng việc xây dá»±ng đường ống dẫn khí Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Nam sẽ mở ra cho Moscow khả năng tiếp cận nhiều hÆ¡n vá»›i thị trường châu Âu, nhÆ°ng nếu tình hình ở Thổ NhÄ© Kỳ tiếp tục bất ổn những tính toán này có thể sẽ không đạt mục Ä‘ích.

Dá»± án đường ống dẫn khí đốt Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ nằm trong danh sách các hiệp định thỏa thuận thÆ°Æ¡ng mại và đầu tÆ° giữa Nga vá»›i Thổ NhÄ© Kỳ, bị Ä‘ình chỉ từ tháng 11-2015, sau sá»± cố phía Thổ bắn rÆ¡i máy bay Su-24 của Nga.

Sau khi Tổng thống Thổ NhÄ© Kỳ Erdogan gá»­i đến phía Nga lời xin lá»—i về sá»± cố này, Tổng thống Nga Putin Ä‘ã yêu cầu Chính phủ bắt đầu quá trình bình thường hóa quan hệ vá»›i Ankara.

Bá»™ trưởng Năng lượng Nga Alexander Novak công bố sá»± sẵn sàng để tiếp tục thá»±c hiện dá»± án Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ trong sá»± hiện diện bảo chứng từ Thổ NhÄ© Kỳ và Ủy ban châu Âu.

Nguồn tin: Petrotimes