Sở trường, sở đoản

ThÆ°Æ¡ng vụ trị giá 1,8 tá»· USD của công ty dầu khí lá»›n thứ 3 ở Nga, TNK - BP (50% cổ phần của BP, 50% còn lại của Tổ hợp AAR gồm các tập Ä‘oàn Alfa, Access và Renova) liên quan đến các tài sản của BP tại Việt Nam và Venezuela Ä‘ã kết thúc những đồn Ä‘oán về danh tính người mua. DÄ© nhiên, giá trị hợp đồng của riêng các tài sản tại Việt Nam không được tiết lá»™ nhÆ°ng chắc chắn số tiền mà TNK-BP bỏ ra ở Việt Nam sẽ không thấp hÆ¡n nhiều so vá»›i Venezuela, nếu xét trên các lợi ích mà những tài sản này Ä‘ang mang lại. Trong thông báo của mình, BP cho hay, tổng sản lượng của BP tại Venezuela tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i 25.000 thùng dầu/ngày. Còn tổng sản lượng sản xuất của BP tại Việt Nam tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i 15.000 thùng dầu/ngày.

NhÆ°ng lợi ích của BP tại Việt Nam không Ä‘ong đếm cụ thể được nhÆ° ở Venezuela khi ngoài khai thác khí tại Lô 06.1, BP còn lợi ích trong việc vận chuyển khí vào bờ và góp vốn trong nhà máy Ä‘iện Phú Mỹ 3. Tổng vốn đầu tÆ° của cả 3 dá»± án mà BP tham gia cổ phần ở Việt Nam là 1,379 tá»· USD và Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng khá hiệu quả. Đơn cá»­ nhÆ° dá»± án phát triển mỏ khí Lan Tây – Lan Đỏ kể từ khi Ä‘i vào hoạt Ä‘á»™ng, tháng 4/2005 tá»›i hết năm 2006 Ä‘ã thu hồi được khoảng 552 triệu USD và lợi nhuận đạt được cÅ©ng là 552 triệu USD, không kể phần thu của bên Việt Nam. Còn trong dá»± án đường ống dẫn khí Nam Côn SÆ¡n, vá»›i cổ phần 51%, PVN Ä‘ã thu được gần 60 triệu USD lợi nhuận kể từ tháng 11/2002 tá»›i cuối năm 2005. Điều này cÅ©ng đủ thấy, nếu muốn mua tài sản của BP, PVN chắc phải có khoản dằn túi gần tá»· Ä‘ô la, nhất là khi người bán Ä‘ang cần tiền ngay chứ không chờ trả góp!

BP bên cạnh thông báo tá»›i Chính phủ để xin được bán tài sản ở Việt Nam cÅ©ng tiếp xúc chính thức vá»›i Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng và cả đối tác Việt Nam trong liên doanh, mà ở Ä‘ây là Tổng công ty Thăm dò và Khai thác dầu khí (PVEP) - thành viên của PVN để thông báo quyết định của mình. Điều này không có gì lạ bởi PVN cÅ©ng có quyền lợi liên quan trong các dá»± án này. Thậm chí PVN cÅ©ng Ä‘ã cất công tìm kiếm tài liệu liên quan đến nhà máy Ä‘iện Phú Mỹ 3, dá»± án mà PVN không có cổ phần, để tìm kiếm cÆ¡ há»™i. NhÆ°ng bỏ ra cả tá»· Ä‘ô la để mua các tài sản Ä‘ang sinh lợi này lại không dá»… dàng vá»›i PVN, nhất là khi cÆ¡ chế quản lý vốn của các DNNN cÅ©ng rất phức tạp. Bởi vậy “không biết gì” có lẽ là lý do thích hợp nhất để PVN nói về việc không mua lại tài sản của BP.

Trên thá»±c tế, trong Ä‘a phần các hợp đồng phân chia sản phẩm dầu khí hiện có tại Việt Nam, bên Việt Nam không phải tốn nhiều tiền cho các khâu chuẩn bị, thăm dò ban đầu mà má»™t mÅ©i khoan có thể tá»›i vài triệu Ä‘ô la nhÆ°ng chÆ°a chắc Ä‘ã có kết quả nhÆ° mong muốn. Trong giai Ä‘oạn phát triển, khai thác mỏ, phần góp vốn của nÆ°á»›c chủ nhà cÅ©ng được quy định ở má»™t tá»· lệ nhất định nhÆ°ng nếu dÆ° dả, nÆ°á»›c chủ nhà sẽ có Ä‘iều kiện để tham gia vá»›i tá»· lệ lá»›n hÆ¡n, kèm theo Ä‘ó là hiệu quả cÅ©ng tốt hÆ¡n khi dầu ngày má»™t khan hiếm và có giá trên thế giá»›i. Bằng không, có thể trả dần bằng nguồn dầu thu được.

Tại Việt Nam, sau khoảng 30 năm kể từ ngày có hợp tác vá»›i đối tác Nga trong Xí nghiệp liên doanh dầu khí Vietsovpetro, số lượng các mỏ dầu khí do PVN tá»± thăm dò, khai thác cá»±c kỳ hiếm hoi. Đi cùng vá»›i các đối tác nÆ°á»›c ngoài và sá»­ dụng phÆ°Æ¡ng thức “mỡ nó rán nó” là Ä‘iều thường thấy trong các dá»± án khai thác dầu khí hiện nay khi lá»±c vẫn bất tòng tâm. Đáng chú ý là những lÄ©nh vá»±c được PVN đầu tÆ° ào ạt trong vài năm qua nhÆ° tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, xây dá»±ng… lại không phải là sở trường của ngành dầu khí. Ngay cả sản xuất Ä‘iện, phân bón nếu không có lợi thế mặc định trong tham gia các dá»± án phát triển mỏ khí ngoài khÆ¡i thì việc kinh doanh phân bón hay bán Ä‘iện đều không phải là sở trường của PVN. Đáng nói trong khi Ä‘ó, Công ty Dầu khí Malaysia là Petronas có cùng thời gian sinh ra vá»›i PVN lại Ä‘ã phát triển lên những nấc thang cao hÆ¡n rất nhiều trong chuyên ngành dầu khí.

Hiệu quả tổng thể

Petronas có cùng thời gian sinh ra vá»›i PVN nhÆ°ng Ä‘ã kịp đạt đến những nấc thang cao hÆ¡n trong chuyên ngành dầu khí

Trong tổng kết công tác đầu tÆ° dá»± án Nhà máy lọc dầu (NMLD) Dung Quất, Ä‘iều khiến nhiều người băn khoăn là dá»± án triển khai mất 13 năm vá»›i vốn đầu tÆ° Ä‘á»™i lên hÆ¡n 2 lần lại được tính toán là hiệu quả hÆ¡n so vá»›i các tính toán trÆ°á»›c Ä‘ây. Tổng mức đầu tÆ° tạm tính hiện tại của NMLD Dung Quất là 3.053,5 triệu USD, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i hÆ¡n 51 nghìn tá»· đồng, cao hÆ¡n Ä‘áng kể so vá»›i dá»± tính 1,5 tá»· USD cách Ä‘ây 13 năm. Tuy nhiên, tổng giá trị quyết toán dá»± kiến và vốn lÆ°u Ä‘á»™ng ban đầu (43,80 nghìn tá»· VNĐ) thấp hÆ¡n tổng mức đầu tÆ° được duyệt (51,72 nghìn tá»· VNĐ) được PVN lý giải là bởi trong thời gian chạy thá»­, chÆ°a được bàn giao chính thức từ nhà thầu sang (chậm hÆ¡n 7 tháng do sá»± cố kỹ thuật), chủ đầu tÆ° không phải chịu các chi phí vận hành trong khi vẫn có sản phẩm để bán lấy doanh thu. Điều này khiến cho có chuyên gia Ä‘ã nhận xét, nếu vậy cứ chÆ°a giải quyết triệt để hết các tồn tại nhÆ° trên thá»±c tế thì có phải “càng chạy càng có lãi”!?

Không má»™t ai có thể phủ nhận được những hiệu quả về mặt xã há»™i mà NMLD Dung Quất mang lại khi đặt tại miền Trung nhÆ°ng những hiệu quả về mặt kinh tế thì không Ä‘Æ¡n thuần chỉ là những con số.

Về bản chất, NMLD Dung Quất là má»™t hình thức gia công, nhằm làm tăng giá trị của dầu thô đầu vào. NhÆ° vậy, trong doanh thu bán xăng dầu của NMLD Dung Quất có tính cả chi phí mua dầu đầu vào. Trên thá»±c tế, dầu thô Bạch Hổ khi Ä‘Æ°a vào NMLD Dung Quất vẫn tính nhÆ° khi xuất khẩu. Khi Ä‘ó, toàn bá»™ nguồn thu của dầu thô và thuế xuất khẩu của dầu thô Bạch Hổ này được tính cho Xí nghiệp liên doanh dầu khí Vietsovpetro. Theo các tính toán má»›i nhất được PVN Ä‘Æ°a ra, vá»›i tổng mức đầu tÆ° được duyệt 3,053 tá»· USD, trên cÆ¡ sở các chi phí đầu vào và cÆ¡ chế chính sách theo qui định hiện hành, dá»± án vẫn đạt tá»· suất hoàn vốn ná»™i bá»™ (IRR) là 7,66%, tổng thu ná»™p NSNN trong suốt đời dá»± án là khoảng 27,8 tá»· USD. IRR này cÅ©ng cao hÆ¡n so vá»›i IRR là 5,87% được tính toán vào thời Ä‘iểm tháng 6/2005.

Tuy nhiên, cần phải thấy rằng, IRR cao hÆ¡n hiện nay của dá»± án NMLD Dung Quất là bởi Ä‘ã có các cÆ¡ chế tài chính nhất định được áp dụng cho dá»± án. Ngoài công lọc dầu, hiện thế giá»›i Ä‘ang ở mức 5 - 6 USD/thùng, giá bán xăng dầu của NMLD Dung Quất tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng nhÆ° giá xăng dầu thị trường quốc tế (mà ở Ä‘ây là thị trường Singapore) cá»™ng vá»›i phần thu thuế há»™ nhà nÆ°á»›c theo mức thuế suất nhập khẩu quy định hiện hành. Tuy nhiên, để tạo Ä‘iều kiện cho NMLD non trẻ này, má»™t khoản tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i 7% thuế nhập khẩu xăng dầu cÅ©ng được để lại cho NMLD. NhÆ° vậy, nếu thuế nhập khẩu xăng dầu hiện hành là 20% thì NMLD Dung Quất sẽ thu há»™ ngân sách 13% thuế và được để lại 7% thuế cho hoạt Ä‘á»™ng của mình. Bởi vậy, hiệu quả kinh tế cÅ©ng khác hẳn so vá»›i các tính toán trÆ°á»›c Ä‘ây - thời Ä‘iểm chÆ°a có các Æ°u Ä‘ãi này. Vá»›i công suất 6,5 triệu tấn dầu thô đầu vào/năm, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng khoảng 148.000 thùng dầu/ngày, má»—i ngày doanh thu từ tiền lọc của NMLD Dung Quất (theo thời giá hiện nay) là khoảng 800.000 USD và má»™t năm là 273 triệu USD. DÄ© nhiên, nếu chỉ con số này thì thời gian để thu hồi hÆ¡n 3 tá»· USD vốn đầu tÆ° Ä‘ã bỏ ra, không kể các chi phí về tài chính, vốn vay, các nguyên liệu phục vụ cho việc lọc dầu là không ít.

7,66% là tá»· suất hoàn vốn ná»™i bá»™ của dá»± án NMLD Dung Quất

Có lẽ, cÅ©ng bởi vậy mà trong dá»± án lọc dầu số 2 có quy mô khoảng 6 tá»· USD, PVN chỉ còn tham gia khoảng 25% cổ phần. Hay trong dá»± án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam gần 4 tá»· USD, phần vốn góp của PVN cÅ©ng chỉ còn chiếm 18%.

Điều Ä‘ó cho thấy đầu tÆ° vào lÄ©nh vá»±c chính là dầu khí cÅ©ng rất gian truân, dù dầu thô là tài nguyên sẵn có. Bởi vậy PVN có lẽ không ngại ngần khi Ä‘i tìm kiếm các lÄ©nh vá»±c năng lượng khác nhÆ° Ä‘iện để không “bỏ trứng vào 1 giỏ”. Tuy nhiên, sau hÆ¡n 2 năm xung phong nhận cả 13 dá»± án Ä‘iện mà Tập Ä‘oàn Điện lá»±c (EVN) trả lại Chính phủ, mà trên thá»±c tế chỉ được giao 3 dá»± án, PVN vẫn Ä‘ang loay hoay tìm vốn để thúc đẩy triển khai chứ chÆ°a bắt đầu xây dá»±ng được nhà máy nào.

Nguồn: DDDN