Theo nguồn tin Reuters, khả năng các nÆ°á»›c mở kho dá»± trữ dầu chiến lược trÆ°á»›c hoặc trong mùa hè năm nay Ä‘ã vượt quá mức 50%. Vấn đề bây giờ chỉ còn là thời gian và qui mô, số lượng nÆ°á»›c tham gia. Liệu kế hoạch có nhận được sá»± trợ giúp từ các nÆ°á»›c có số lượng dá»± trữ lá»›n nhÆ° Trung Quốc, và liệu Arab Saudi, nÆ°á»›c sản xuất dầu lá»›n nhất thế giá»›i, có tăng lượng dầu xuất ra thế giá»›i ngay cả khi lượng tồn kho thÆ°Æ¡ng mại Ä‘ang ở mức cao hay không.

Giữa các thành viên của tổ chức năng lượng thế giá»›i (IEA) Ä‘ang có những quan Ä‘iểm bất đồng về việc liệu các Ä‘iều kiện cho má»™t đợt mở kho dá»± trữ Ä‘ã xuất hiện đầy đủ hay chÆ°a. Các nhà hoạch định chính sách của Mỹ Ä‘ã thảo luận về vấn đề này trong vài tuần gần Ä‘ây. Anh và Pháp cÅ©ng bày tỏ sá»± ủng há»™ trong khi Đức và má»™t vài nÆ°á»›c châu Âu khác lại phản đối.

IEA giờ Ä‘ây Ä‘ang cố gắng để có thể Ä‘Æ°a ra quan Ä‘iểm rõ ràng về việc này. Trong buổi trả lời phỏng vấn báo chí tháng trÆ°á»›c, bà Maria van der Hoeven, Giám đốc Ä‘iều hành IEA cho biết cÆ¡ quan này vẫn chÆ°a có buổi thảo luận nào về việc mở kho dá»± trữ, cÅ©ng chÆ°a nhận được thông tin chính thức nào từ Mỹ, dù rằng nÆ°á»›c này được phép tá»± do mở kho dá»± trữ của họ sau khi tham khảo ý kiến từ IEA.

Nghiên cứu thị trường má»›i nhất của IEA lặp lại những cảnh báo trÆ°á»›c Ä‘ó về sá»± sụt giảm lượng dầu dá»± trữ và căng thẳng cung cầu. Trong báo cáo về thị trường dầu mỏ tháng 3, có Ä‘oạn viết: “Lượng dá»± trữ dôi dÆ° của OECD sau suy thoái nhìn chung Ä‘ã sụt giảm Ä‘áng kể và lượng tồn kho thá»±c sá»± rất căng. Có thể sá»± gián Ä‘oạn nguồn cung do vấn đề Iran không thá»±c sá»± tồn tại. NhÆ°ng lượng dầu từ các nÆ°á»›c không thuá»™c OPEC Ä‘ã sụt giảm khoảng 750.000 thùng/ngày do các yếu tố về kỹ thuật và chính trị gây nên.”

Giá»›i quan sát nhận thấy có sá»± lưỡng lá»± từ phía IEA và Ủy ban châu Âu (EC) trong việc ủng há»™ mở kho dá»± trữ. Tuy nhiên, sá»± phản đối của IEA Ä‘ã dịu Ä‘i trÆ°á»›c áp lá»±c lá»›n từ Mỹ và các nÆ°á»›c khác.  

Trong cuá»™c họp thường kỳ diá»…n ra hôm 28 và 29/3 vừa qua, bà Van der Hoeven nhận định “Thị trường dầu mỏ Ä‘ã diá»…n biến căng thẳng trong những tháng gần Ä‘ây, giá dầu thô Ä‘ang tăng cao trở lại, giá xăng đạt mức cao ká»· lục ở má»™t vài nÆ°á»›c thành viên. Giống nhÆ° các tổ chức khác, IEA cÅ©ng quan ngại về tác Ä‘á»™ng của giá dầu tăng cao trong bối cảnh sá»± hồi phục nền kinh tế mong manh.”

Vẫn chÆ°a thể kết luận các Ä‘iều kiện pháp lý cho má»™t đợt mở kho dá»± trữ phối hợp giữa các nÆ°á»›c Ä‘ã được thỏa mãn, nhÆ°ng dường nhÆ° Ä‘iều Ä‘ó Ä‘ang đến gần, dá»±a vào lượng cung khan hiếm và suy giảm kinh tế.

Bà Van der Hoeven cam kết, IEA sẽ giám sát gắt gao diá»…n biến thị trường và sẽ liên kết chặt chẽ vá»›i các nÆ°á»›c thành viên nhằm trao đổi về tình hình thị trường. Bà nhấn mạnh IEA được lập ra để có thể phản ứng nếu thị trường đổ vỡ nghiêm trọng và luôn sẵn sàng hành Ä‘á»™ng nếu các Ä‘iều kiện mở kho dá»± trữ xuất hiện.

Mỹ và các nÆ°á»›c đồng minh bày tỏ quan Ä‘iểm mạnh mẽ rằng họ có quyền Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng mở kho dá»± trữ và IEA không có quyền can thiệp.

Các Ä‘iều kiện pháp lý qui định về việc mở kho dá»± trữ là khá mÆ¡ hồ. Theo qui định tại “Hệ thống phản ứng trong trường hợp khẩn cấp về nguồn cung” được IEA xuất bản năm 2011, Ä‘iều kiện để mở kho là “sá»± đổ vỡ nguồn cung thá»±c sá»± xảy ra hoặc có nguy cÆ¡ xảy ra” hoặc “đổ vỡ nguồn cung dầu chính trên thế giá»›i”.

Điều 8 của Hiệp Æ°á»›c IEP năm 1974 về xác lập hệ thống các hành Ä‘á»™ng đối phó tập thể, hạn chế nhu cầu và dá»± trữ khẩn cấp, qui định sá»± sụt giảm nguồn cung bằng ít nhất 7% nguồn cung hàng ngày của nÆ°á»›c tham gia hiệp Æ°á»›c. Tuy nhiên, Ä‘iều kiện này Ä‘ã bị vi phạm trong ba lần mở kho dá»± trữ được IEA bao gồm chiến tranh vùng vịnh năm 1991, bão Katrina năm 2005 và ná»™i chiến Libi năm 2011.

Má»™t Ä‘iều quan trọng là hiệp Æ°á»›c này chỉ ra rõ rằng kể cả khi vấn đề được dá»± báo xảy ra thì hành Ä‘á»™ng tập thể vẫn có thể được thá»±c hiện: “Bất cứ khi nào tình trạng sụt giảm lượng cung dầu mỏ xảy ra hoặc có thể sẽ xảy ra ở tất cả các nÆ°á»›c hoặc bất kỳ nÆ°á»›c thành viên nào, các biện pháp khẩn cấp sẽ có hiệu lá»±c.”

Các nÆ°á»›c có quyền Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng mở kho dá»± trữ dầu chiến lược và IEA không có quyền can thiệp

 

Tại mục (42 USC 77 6241(d)(1) qui định kho dá»± trữ sẽ được mở chỉ khi “tổng thống xác nhận sá»± sụt giảm và việc bán bắt buá»™c phải được thá»±c hiện trÆ°á»›c nguy cÆ¡ đổ vỡ nguồn cung nghiêm trọng hoặc thá»±c hiện theo lệnh từ chính quyền liên bang theo chÆ°Æ¡ng trình năng lượng quốc tế”.

Tại mục 42 USC 77 6202(8), luật Mỹ qui định sá»± đổ vỡ nguồn cung năng lượng nghiêm trọng là sá»± thiếu hụt mà “(A) Ä‘ang hoặc sẽ xảy ra trên diện rá»™ng và khoảng thời gian dài, do hiện tượng thiên nhiên khẩn cấp; (B) gây ra hoặc có thể gây ra tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c đến an ninh quốc gia hoặc nền kinh tế quốc gia; và (C) gây ra hoặc có thể gây ra sá»± đổ vỡ nguồn cung hoặc các sản phẩm xăng nhập khẩu, sụt giảm nguồn cung các sản phẩm xăng dầu trong nÆ°á»›c, hoặc hành Ä‘á»™ng phá hoại chính trị hoặc thiên tai”

Tổng thống phải chứng nhận rằng “ (A) tình trạng khẩn cấp tồn tại và có sá»± sụt giảm Ä‘áng kể nguồn cung trong phạm vi và thời gian Ä‘áng kể; (B) sá»± tăng giá nghiêm trọng đối vá»›i các sản phẩm xăng dầu do tình trạng khẩn cấp này gây ra; và (C) sá»± tăng giá này có thể gây ra tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c ảnh hưởng lá»›n đến nền kinh tế quốc gia.”

Giờ Ä‘ây, câu hỏi dành cho IEA và chính phủ các nÆ°á»›c thành viên là liệu sá»± suy giảm hiện tại từ Nam Sudan, Yemen, Syria và Iran và các nÆ°á»›c được dá»± báo (nếu lượng dầu mỏ xuất khẩu của Iran tiếp tục sụt giảm) Ä‘ã là đủ để các nÆ°á»›c này mở kho dá»± trữ hay chÆ°a. Và, vấn đề đặt ra đối vá»›i IEA và các nÆ°á»›c phản đối việc này là đợt mở kho dá»± trữ để đối phó vá»›i cuá»™c ná»™i chiến ở Libi Ä‘ã trở thành tiền lệ.

Việc mở kho dá»± trữ năm 2011 do vấn đề Libya được xem là thành công, vậy tại sao Ä‘iều tÆ°Æ¡ng tá»± lại không xảy ra khi yếu tố Iran cÅ©ng làm cung giảm sút nhÆ° vậy?
 

Trong khi Ä‘ó, kể cả khi Ä‘iều Ä‘ang gây tranh cãi là các biện pháp trừng phạt không làm ảnh hưởng đến xuất khẩu của Iran, thì Ä‘iều dá»… dàng tiên Ä‘oán được là vào mùa hè này Iran sẽ cắt giảm lượng xuất khẩu. Điều này có thể củng cố thêm cho việc Ä‘iều chỉnh việc mở kho dá»± trữ được qui định bởi IEA và luật Mỹ.

Cuối cùng, việc mở kho dá»± trữ là má»™t hành Ä‘á»™ng mang tính chất chính trị. Trong trường hợp này, chính sách năng lượng về kho dá»± trữ sẽ phải lệ thuá»™c vào chính sách ngoại giao đối vá»›i Iran và hạn chế Israel thông qua các biện pháp trừng phạt.

Trong suốt cuá»™c tranh luận này, các chính sách ngoại giao Ä‘ã lấn át các chính sách về năng lượng. Đứng trên quan Ä‘iểm của má»™t người tiêu dùng năng lượng, việc áp dụng cấm vận xuất khẩu dầu thô đối vá»›i Iran là Ä‘iều hết sức nhạy cảm, nhÆ°ng các vị ngoại trưởng Ä‘ã chiến thắng các đối tác năng lượng của họ.

“Quan Ä‘iểm ở Ä‘ây là giá dầu tăng cao là sá»± trả giá cho việc ngăn chặn hoặc kéo lùi cuá»™c chiến chống lại Iran và việc tăng giá dầu có thể được kiềm chế bằng cách sá»­ dụng các kho khẩn cấp,” má»™t nguồn tin trong ngành cho hay.

Các chính trị gia ở Mỹ, Anh và má»™t số nÆ°á»›c khác sẽ làm mọi cách để có thể đạt được mục tiêu Ä‘ó, Ä‘iều này khiến việc mở kho dá»± trữ dường nhÆ° chắc chắn sẽ xảy ra, trừ khi giá dầu Ä‘i xuống.