Đến cuối năm 2011, giá xăng dầu vẫn chÆ°a thể vận hành theo Ä‘úng các quy định tại Nghị định 84/2009/NĐ – CP. Điều này không chỉ khiến người tiêu dùng nghi ngờ về chuyện lá»— lãi của các doanh nghiệp đầu mối mà cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c còn luôn phải chịu áp lá»±c má»—i khi quyết định tăng hay giảm giá bán lẻ đối vá»›i mặt hàng này. 
 

“Dùng chân tay hÆ¡n dùng đầu”

Có thể nói Ä‘ã xảy ra má»™t cuá»™c tranh luận “nảy lá»­a” giữa các thành phần tham gia há»™i thảo “Quản lý, Ä‘iều hành giá xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường ở Việt Nam hiện nay”, do Bá»™ Tài chính tổ chức, sáng 20/9.


“Bịt mắt bắt dê”, “vừa làm vừa run”, “nói và lờ”, “trong thối ngoài thÆ¡m” là những từ mà Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú Ä‘ã dùng để Ä‘ánh giá về các Ä‘iều hành xăng dầu hiện nay. Hậu quả là người dân vẫn cho rằng kinh doanh xăng dầu Ä‘ang rất lời và Ä‘ây là mặt hàng luôn luôn dồi dào không phải lo đến chuyện thiếu hụt. 

Vì vậy, Thứ trưởng Tú cảnh báo rằng nếu cách Ä‘iều hành “dùng chân tay hÆ¡n dùng đầu” nhÆ° hiện nay tiếp tục được duy trì thì hệ thống phân phối xăng dầu của các doanh nghiệp sẽ bị phá vỡ vì bản thân các doanh nghiệp này Ä‘ang phải chịu rất nhiều sức ép.

Ngày 15/10/2009, Chính phủ Ä‘ã ban hành Nghị định số 84/2009/NĐ - CP về kinh doanh xăng dầu. Theo Ä‘ó, giá bán xăng dầu được thá»±c hiện theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c. Khi giá bán xăng dầu cÆ¡ sở tăng hoặc giảm má»™t mức Ä‘á»™ nhất định so vá»›i giá bán lẻ hiện hành thì các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối được phép tăng hoặc giảm giá bán lẻ tÆ°Æ¡ng ứng. Các cÆ¡ quan có thẩm quyền của nhà nÆ°á»›c có trách nhiệm giám sát chặt chẽ việc Ä‘iều chỉnh tăng hoặc giảm giá xăng dầu của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối.

Trong trường hợp giá cÆ¡ sở xăng dầu tăng Ä‘á»™t biến vá»›i biên Ä‘á»™ lá»›n (trên 12%), nhà nÆ°á»›c sẽ áp dụng má»™t số các giải pháp về thuế nhập khẩu, quỹ bình ổn giá, nhằm ổn định giá bán lẻ.

Tuy nhiên, theo phản ánh của các doanh nghiệp thì hiện nay họ hoàn toàn không có quyền quyết định giá bán lẻ. Khi giá trên thế giá»›i tăng mạnh, thì các doanh nghiệp vẫn phải kìm giá, khi được tăng thì mức tăng cÅ©ng không đủ bù đắp mức lá»—. Thậm chí, ngay cả khi các doanh nghiệp Ä‘ang lá»— vẫn phải thá»±c hiện giảm giá bán theo yêu cầu của cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c. 

“Từ đầu năm đến nay, Petrolimex Ä‘ã lá»— khoảng 1.800 tá»· đồng từ việc kinh doanh xăng dầu”, ông Bùi Ngọc Bảo, Tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) cho hay.

Ông Nguyá»…n Tiến Thỏa, Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bá»™ Tài chính) cÅ©ng Ä‘ã thừa nhận là giá xăng dầu của Việt Nam hoàn toàn chÆ°a vận hành theo cÆ¡ chế thị trường mà còn mang nhiều dấu ấn can thiệp của nhà nÆ°á»›c bằng cả các biện pháp hành chính để giữ ổn định giá. Sở dÄ© nhÆ° vậy là do có nguyên nhân khách quan là tình hình lạm phát tăng cao, nếu để giá xăng dầu tăng liên tục sẽ tác Ä‘á»™ng đẩy mặt bằng giá tăng nên vẫn phải có sá»± can thiệp của nhà nÆ°á»›c. Tuy nhiên, theo ông Thỏa sá»± can thiệp này cÅ©ng không vi phạm quy định của Nghị định 84/2009/NĐ- CP.

Đại diện (Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng), ông Nguyá»…n Lá»™c An, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nÆ°á»›c còn chỉ ra, má»™t bất cập nữa là cách tính toán giá cÆ¡ sở để hình thành giá bán lẻ xăng dầu Ä‘ó là không xác định được Ä‘âu là Ä‘iểm đầu của kỳ tính giá cÆ¡ sở, mà hoàn toàn lấy thời Ä‘iểm trÆ°á»›c khi Ä‘iều chỉnh làm mốc rồi tiến hành tính giá cÆ¡ sở dá»±a trên bình quân giá xăng dầu thế giá»›i 30 ngày ngược về trÆ°á»›c. Điều này dẫn đến việc bỏ lỡ những cÆ¡ há»™i Ä‘iều chỉnh giá (tăng hoặc giảm) theo tín hiệu thị trường, hoặc tăng khi giá Ä‘ang giảm và giảm khi giá tăng.

Tuy nhiên, Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ lại cho rằng, các doanh nghiệp vẫn chÆ°a thá»±c sá»± minh bạch về chuyện lá»— lãi trong kinh doanh. “Tôi xin chịu trách nhiệm cá nhân về việc quyết định giảm giá 500 đồng/lít xăng, vào ngày 26/8. Khi quyết định này được ban hành thì Bá»™ Tài chính Ä‘ã tham khảo ý kiến của các ý kiến khác nhau và theo số liệu có được thì Petrolimex tại thời Ä‘iểm Ä‘ó Ä‘ang lãi 780 đồng/lít xăng. Bản thân lãnh đạo doanh nghiệp này khi được tham vấn cÅ©ng Ä‘ã nói là có thể giảm giá bán, chứ không có chuyện doanh nghiệp Ä‘ang lá»— mà vẫn phải giảm giá”, ông Huệ nói.

Ông còn khẳng định: Nếu chính sách Ä‘iều hành của nhà nÆ°á»›c gây cho doanh nghiệp thua lá»— thì Bá»™ Tài chính sẽ có cÆ¡ chế để bù đắp cho các khoản Ä‘ó, nếu hợp lý. Còn đối vá»›i các khoản lá»— do doanh nghiệp không lường trÆ°á»›c được nhÆ° biến Ä‘á»™ng tá»· giá, sá»± tăng giảm của giá xăng dầu trên thị trường thế giá»›i doanh nghiệp sẽ phải tá»± chịu trách nhiệm. Khó khăn của doanh nghiệp sẽ được cÆ¡ quan quản lý tìm hÆ°á»›ng  giải quyết, nhÆ°ng phải minh bạch, trung thá»±c về các thông tin.

Song, từ nay đến hết năm 2011, vị Bá»™ trưởng này cho là giá xăng dầu vẫn chÆ°a thể vận hành theo Ä‘úng quy định tại Nghị định 84/2009/NĐ - CP. Do hiện nay, 3 doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối là Petrolimex, Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil), Công ty TNHH Má»™t thành viên Dầu khí Tp.HCM (Saigon Petro) Ä‘ang chiếm thị phần tá»›i 90%, nếu để các doanh nghiệp tá»± định giá, chỉ cần họ liên kết lại vá»›i nhau để cùng Ä‘Æ°a ra má»™t mức giá bán thì sẽ gây thiệt hại lá»›n cho người tiêu dùng. 

Đề xuất bỏ quỹ bình ổn giá xăng dầu

Đối vá»›i việc nên hay không nên duy trì quỹ bình ổn giá thì cÅ©ng Ä‘ã có nhiều ý kiến khác nhau. Theo Thứ trưởng Tú, khi xăng dầu được coi là hàng hóa và vận hành theo cÆ¡ chế thị trường thì cÅ©ng không còn phải bàn đến việc phải có quỹ bình ổn giá.


NhÆ°ng Ä‘iều khá bất ngờ Ä‘ó là chính đại diện cho doanh nghiệp chiếm thị phần xăng dầu lá»›n nhất tại Việt Nam, ông Bùi Ngọc Bảo lại đề nghị nên xóa bỏ vì nó tạo ra sá»± bất công giữa các doanh  nghiệp “lá»›n” “nhỏ” khác nhau. 

Tuy nhiên, ông Thỏa cho rằng, “việc trích bình ổn giá là nhằm tạo ra nguồn lá»±c tài chính để giữ mặt bằng giá nói chung. Từ đầu năm 2010 đến nay, nếu không có quỹ bình ổn giá xăng dầu bán lẻ trong nÆ°á»›c Ä‘ã phải tăng giá cao hÆ¡n và tần suất tăng cÅ©ng nhiều lần hÆ¡n”.

Ông Thỏa còn dẫn ra, từ 23/3/2009 đến 30/9/2011 quỹ bình ổn Ä‘ã có 8.454 tá»· đồng. Hiện quỹ này còn khoảng 852 tá»· đồng. NhÆ°ng doanh nghiệp chỉ được sá»­ dụng quỹ bình ổn giá khi giá thế giá»›i tăng làm cho giá cÆ¡ sở tăng cao hÆ¡n giá bán hiện hành và nhà nÆ°á»›c yêu cầu doanh nghiệp phải thá»±c hiện bình ổn giá, kiềm chế tăng giá hoặc không được tăng giá bán. Mức sá»­ dụng quỹ cÅ©ng không phải cố định mà phụ thuá»™c vào mức chênh lệch giữa giá cÆ¡ sở và giá bán hiện hành, tình hình kinh tế xã há»™i trong nÆ°á»›c.

Ông VÅ© Vinh Phú, Nguyên phó giám đốc Sở Công ThÆ°Æ¡ng Hà Ná»™i thì nhìn nhận quỹ bình ổn là Ä‘iều vẫn cần thiết. Tuy nhiên, việc để quỹ bình ổn được lập và để tại doanh nghiệp thì sẽ không ổn. Do vậy, cần phải hoạch toán, quản lý quỹ sao cho hiệu quả và cần minh bạch, công khai hàng tháng về quỹ này. 

Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ cÅ©ng cho rằng việc duy trì là cần thiết, tuy nhiên, thời gian tá»›i, cách Ä‘iều hành phải khác. Ngoài ra, ông Huệ còn yêu cầu 20/9 là hạn cuối cùng các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối ná»™p báo cáo về tình hình kinh doanh xăng dầu từ đầu năm đến nay để cÆ¡ quan này nắm được tình hình và sá»›m có biện pháp xá»­ lý thích hợp.