Khu vực Trung Đông và Bắc Phi (MENA) từ lâu đã là trung tâm của vũ trụ năng lượng toàn cầu, với các công ty dầu khí quốc gia (NOC) và những công ty tiền nhiệm của họ chịu trách nhiệm khai thác các nguồn tài nguyên dầu khí khổng lồ trong gần một thế kỷ. Mặc dù khu vực này chắc chắn sẽ vẫn là một nhân tố thống trị trong các lĩnh vực dầu khí truyền thống trong tương lai gần, nhưng một số quốc gia và NOC quan trọng đang định vị chiến lược để trở thành trung tâm chính và là những nhà lãnh đạo toàn cầu trong các thị trường năng lượng mới nổi. Kết quả là sự khác biệt ngày càng tăng giữa các chiến lược của NOC ở các quốc gia có xu hướng tiến bộ hơn, dẫn đầu là UAE và Ả Rập Xê Út, và ở cấp độ khu vực hơn là Oman, và các quốc gia dầu mỏ truyền thống hơn, chẳng hạn như Kuwait và Qatar, nơi các NOC chủ yếu tập trung vào việc mang lại kết quả hoạt động và doanh thu cho nhà nước.
Cách tiếp cận khác biệt: UAE, Ả Rập Xê Út và Oman
UAE và Ả Rập Xê Út đã nổi lên như những nhân tố chiến lược trong quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu, khi cả ADNOC và Saudi Aramco đều nhận ra rằng tương lai của năng lượng sẽ đòi hỏi nhiều hơn là chỉ dầu khí.
UAE đã khẳng định vị thế là quốc gia dẫn đầu toàn cầu trong quá trình chuyển đổi năng lượng bằng cách đăng cai COP28 vào năm 2023 và xây dựng Đồng thuận UAE, đánh dấu cam kết lịch sử về "chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch trong hệ thống năng lượng theo cách công bằng, có trật tự và bình đẳng" - cam kết đầu tiên như vậy tại bất kỳ hội nghị thượng đỉnh COP nào. ADNOC, cùng với Masdar - đơn vị tiên phong của UAE về năng lượng tái tạo - đã đầu tư đáng kể trong nước và quốc tế vào năng lượng mặt trời, lưu trữ pin và hydro, đặc biệt là ở các thị trường đang phát triển. ADNOC gần đây đã ra mắt XRG, một công cụ đầu tư trị giá 80 tỷ đô la nhắm vào các dự án khí đốt, hóa dầu và các dự án carbon thấp trên toàn thế giới. Những động thái như vậy càng củng cố vị thế của UAE ở vị trí tiên phong trong bối cảnh năng lượng mới đang phát triển nhanh chóng.
Ả Rập Xê Út đang có những bước tiến lớn trong việc đa dạng hóa nền kinh tế vượt ra ngoài dầu mỏ khi nước này đang tiến gần đến mốc 10 năm trong kế hoạch mang tính bước ngoặt 'Tầm nhìn 2030'. Với các khoản đầu tư đáng kể vào năng lượng tái tạo, vương quốc này đặt mục tiêu tạo ra 50% điện năng trong nước từ năng lượng tái tạo vào năm 2030, đồng thời định vị mình là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về hydro, thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) và các phân khúc năng lượng mới khác. Đồng thời, Aramco sẽ duy trì vị thế thống lĩnh trong lĩnh vực dầu khí truyền thống, đảm bảo doanh thu mạnh mẽ để thúc đẩy các nỗ lực hiện đại hóa và đa dạng hóa kinh tế đầy tham vọng và sâu rộng của Ả Rập Xê Út.
Oman, với nền kinh tế tương đối nhỏ hơn và trữ lượng dầu khí hạn chế hơn, đã áp dụng cách tiếp cận đấu thầu truyền thống hơn để thu hút các đối tác và nhà đầu tư vào lĩnh vực năng lượng mới. Quốc gia này đang tìm cách phát triển tiềm năng năng lượng mặt trời và gió trên đất liền khổng lồ của mình để đa dạng hóa cơ cấu năng lượng trong nước và giúp thiết lập vị thế là trung tâm xuất khẩu hydro xanh từ năm 2030. Các NOC của Oman, do Energy Development Oman dẫn đầu và ở mức độ thấp hơn là OQ, được giao nhiệm vụ tối đa hóa các nguồn tài nguyên dầu khí hiện có và thúc đẩy các nỗ lực chuyển đổi năng lượng của quốc gia. Điều này sẽ giúp định vị Oman là một nhân tố chủ chốt trong khu vực trên thị trường xuất khẩu hydro xanh mới nổi và bối cảnh khu vực đang phát triển.
Cách tiếp cận truyền thống hơn: Kuwait, Qatar và các quốc gia khác
Ngược lại, các quốc gia như Kuwait, Qatar và các quốc gia khác, đặc biệt là ở Bắc Phi, vẫn tập trung chủ yếu vào việc khai thác các nguồn tài nguyên dầu khí truyền thống để tối đa hóa doanh thu của nhà nước trong những thập kỷ tới. Bất kỳ nỗ lực nào về chuyển đổi năng lượng và cam kết phát thải ròng bằng 0 phần lớn đều tập trung vào việc tối ưu hóa hoạt động để duy trì lợi thế về chi phí và phát thải trong dài hạn.
Ví dụ, Qatar coi khí đốt tự nhiên là cầu nối quan trọng đến năng lượng carbon thấp hơn, đặc biệt là một giải pháp thay thế sạch hơn cho than và dầu. QatarEnergy, vốn đã là một nhà xuất khẩu LNG toàn cầu hàng đầu, gần đây đã cam kết tăng thêm năng lực xuất khẩu LNG và mở rộng đầu tư quốc tế vào cả phân khúc thượng nguồn và hóa lỏng. Những động thái chiến lược như vậy sẽ giúp Qatar tiếp tục là một nhân tố chính trên thị trường năng lượng toàn cầu trong tương lai gần.
Đạt được sự cân bằng: MENA và quá trình chuyển đổi năng lượng
Khu vực MENA đang đạt được sự cân bằng thận trọng giữa việc duy trì vị thế dầu khí thống lĩnh và nắm bắt quá trình chuyển đổi năng lượng trong bối cảnh năng lượng toàn cầu đang thay đổi. Doanh thu từ dầu khí truyền thống chắc chắn sẽ chịu áp lực ngày càng tăng do quá trình chuyển đổi năng lượng được đẩy nhanh, thúc đẩy bởi các mục tiêu về khí hậu, công nghệ tái tạo tiên tiến và nhu cầu thị trường.
Tuy nhiên, nguồn tài nguyên dầu khí truyền thống và tiềm năng năng lượng tái tạo phi truyền thống của khu vực - đặc biệt là năng lượng mặt trời và gió - kết hợp với sức mạnh tài chính, nhân tài và vị trí chiến lược, đưa các NOC của mình lên vị trí hàng đầu để dẫn đầu trong thị trường dầu khí truyền thống cũng như thị trường năng lượng mới. Quá trình chuyển đổi năng lượng sẽ mất thời gian, nhưng việc tăng cường đầu tư vào năng lượng tái tạo, hydro, CCS và các lĩnh vực năng lượng mới khác sẽ đảm bảo rằng nhiều quốc gia và NOC trong khu vực MENA sẽ vẫn là những nhân tố chủ chốt trong bối cảnh năng lượng toàn cầu trong nhiều thập kỷ tới.
Nguồn tin: xangdau.net/Rystad Energy
