Hai tháng trước, ngành năng lượng đang gặp khó khăn của Nigeria đã chứng kiến một sự kiện rất quan trọng: Nhà máy lọc dầu Dangote bắt đầu sản xuất xăng và bán xăng trong nước cho công ty dầu khí nhà nước Nigeria, Công ty Dầu khí Quốc gia Nigeria (NNPC), đánh dấu lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, nhà sản xuất dầu lớn nhất châu Phi tự lọc dầu thô. Nhà máy lọc dầu hiện đại trị giá 20 tỷ đô la này được đưa vào hoạt động hồi tháng 1 năm 2024, nhưng chỉ mới bắt đầu sản xuất xăng vào tháng 9, dự kiến sẽ đi vào hoạt động hết công suất vào tháng 11. Nhà máy lọc dầu khổng lồ này có công suất xử lý 650.000 thùng dầu thô mỗi ngày, quá đủ cho nhu cầu của đất nước. Để thỏa thuận hấp dẫn hơn nữa, cơ sở này đang mua dầu thô và bán nhiên liệu tinh chế tại Nigeria bằng đồng nội tệ, giúp tiết kiệm ngoại tệ rất cần thiết của đất nước, đặc biệt là đồng đô la Mỹ.
Thật không may cho Aliko Dangote, tỷ phú giàu thứ hai châu Phi và cũng là chủ sở hữu nhà máy lọc dầu, động thái táo bạo của ông đã khiến ông phải đối đầu với cái mà ông gọi là "mafia dầu mỏ" của Nigeria.
"Tôi biết sẽ có một cuộc chiến. Nhưng tôi không biết rằng mafia trong ngành dầu mỏ mạnh hơn mafia trong ngành ma túy", ông Dangote phát biểu tại một hội nghị đầu tư vào tháng 6.
"Họ không muốn hoạt động thương mại dừng lại. Đây là một liên minh. Dangote xuất hiện và sẽ phá vỡ hoàn toàn hoạt động kinh doanh của họ. Hoạt động kinh doanh của họ đang gặp rủi ro", ông Emmanuel, một chuyên gia dầu mỏ người Nigeria, cho biết.
Theo BBC, kể từ khi phát hiện ra dầu mỏ ở quốc gia Tây Phi này vào năm 1956, lĩnh vực lọc dầu của quốc gia này phần lớn là nơi chứa đầy những thỏa thuận mờ ám mà NNPC không chịu trách nhiệm. Trong nhiều thập kỷ, Nigeria đã sản xuất và xuất khẩu dầu thô của mình, sau đó được tinh chế ở nước ngoài. NNPC đổi dầu thô của Nigeria lấy các sản phẩm tinh chế, trong đó có xăng, được vận chuyển trở lại nước này. Thật khó tin, công ty này chỉ bắt đầu công bố báo cáo tài khoản của mình cách đây 5 năm, mặc dù doanh thu từ dầu mỏ chiếm gần 90% thu nhập xuất khẩu của Nigeria. Nói cách khác, cho đến gần đây, chỉ có NNPC biết chính xác có bao nhiêu tiền đã trao tay và ai tham gia vào các "cuộc hoán đổi dầu mỏ" này.
Nhà máy lọc dầu mới của Dangote chắc chắn sẽ là một lợi ích cho đất nước. Nhưng thật không may, sự xuất hiện của nó lại diễn ra cùng lúc với những diễn biến hoàn toàn nằm ngoài tầm kiểm soát của ông. Kể từ những năm 1970, NNPC đã trợ cấp giá nhiên liệu cho người mua trong nước. Hàng năm, công ty nhà nước này đã dần thu hồi số tiền này bằng cách gửi các khoản thanh toán thuế khai thác tài nguyên thấp hơn vào kho bạc Nigeria. Tuy nhiên, Tổng thống mới của Nigeria Bola Tinubu đã buộc phải hủy bỏ khoản trợ cấp này vào năm 2023 sau khi nó khiến chính phủ thiệt hại 10 tỷ đô la, hơn 40% tổng số tiền mà họ thu được từ thuế. Hơn nữa, ông đã dừng chính sách nâng giá đồng naira một cách giả tạo và để thị trường quyết định giá trị của nó. Người dân Nigeria hiện đang phải trả khoảng 2,30 đô la cho một gallon xăng, rẻ như bèo theo tiêu chuẩn của Mỹ nhưng gấp ba lần so với số tiền họ phải trả chỉ vài năm trước.
Chỉ có thời gian mới có thể trả lời liệu nhà máy lọc dầu Dangote có thể đạt được hết tiềm năng của mình hay không. Nigeria là nơi có loại dầu thô Bonny Light nổi tiếng, một loại dầu thô ngọt nhẹ được sản xuất tại trung tâm dầu mỏ Bonny và là loại dầu thô chuẩn quan trọng cho tất cả sản lượng dầu thô của Tây Phi. Bonny Light có sản lượng xăng đặc biệt tốt, khiến nó trở thành loại dầu thô phổ biến đối với các nhà máy lọc dầu của Mỹ, đặc biệt là ở Bờ Đông Hoa Kỳ. Hai năm trước, Tổng giám đốc điều hành của Công ty Dầu khí Quốc gia Nigeria (NNPCGROUP) Melee Kyari cho biết Nigeria đang mất gần như toàn bộ sản lượng dầu tại trung tâm dầu mỏ Bonny, “Như các bạn đã biết, do những hành vi phá hoại rất đáng tiếc của những kẻ phá hoại dọc theo các đường ống chính của chúng ta từ Atlas Cove đến tận Ibadan và tất cả các đường ống khác kết nối tất cả 37 trạm trên khắp đất nước, nên không có kho nào trong số chúng có thể nhận sản phẩm vào thời điểm hiện tại. Lý do rất đơn giản. Đối với một số tuyến, ví dụ, từ Warri đến Benin, chúng tôi đã không hoạt động trong 15 năm. Mọi sản phẩm mà chúng tôi đưa vào đều bị mất. Bạn có nhớ vụ hỏa hoạn đáng buồn gần Sapele đã giết chết rất nhiều người không? Chúng tôi đã phải đóng cửa và chúng tôi đang phải chịu mức tổn thất cao đối với đường ống của mình”, ông nói.
Nạn trộm dầu vẫn là vấn đề lớn đối với ngành năng lượng Nigeria và có thể cản trở nhà máy lọc dầu mua toàn bộ dầu thô tại địa phương.
“NNPC không có đủ dầu thô cho nhà máy Dangote. Bất chấp mọi chỉ thị cung cấp đủ dầu thô cho nhà máy lọc dầu, NNPC không thể cung cấp cho Dangote hơn 300.000 thùng mỗi ngày", ông Akinosho của Africa Oil+Gas Report nói với BBC.
Trong khi đó, hoạt động thoái vốn của các công ty dầu khí đa quốc gia khỏi Niger Delta bắt đầu trong hơn một thập kỷ qua đã đạt đến đỉnh điểm. Nhiều công ty dầu khí lớn đã rời khỏi thị trường Nigeria trong vài năm qua mặc dù nền kinh tế lớn nhất châu Phi mở cửa cho thăm dò rộng rãi hơn theo Đạo luật Công nghiệp Dầu khí (PIA) năm 2021. Sản lượng dầu của Nigeria hiện đã giảm xuống còn 1,3 triệu thùng mỗi ngày từ mức khoảng 2,1 triệu thùng mỗi ngày trong năm 2018.
Nguồn tin: xangdau.net
