Trong những tháng gần đây, Turkmenistan theo chủ nghĩa biệt lập truyền thống đã bắt đầu nỗ lực mở cửa nhiều hơn với thế giới bên ngoài. Kết quả là, đã xảy ra sự cạnh tranh gay gắt giữa các chủ thể chính, bao gồm Nga, Trung Quốc và Hoa Kỳ, để tiếp cận các tuyến giao thông vận tải và tài nguyên năng lượng của Turkmenistan. Một hệ quả từ việc mở cửa của Ashgabat là sự quan tâm trở lại trong việc thiết lập Đường ống xuyên Caspian (TCP) để vận chuyển năng lượng của Turkmenistan đến châu Âu.
Vào cuối tháng 12 năm 2022, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã thông báo ý định của Ankara để bắt đầu vận chuyển khí đốt tự nhiên của Turkmenistan đến các thị trường phương Tây. Tại hội nghị thượng đỉnh ba bên giữa Thổ Nhĩ Kỳ, Turkmenistan và Azerbaijan, tất cả các bên đã đồng ý hợp tác phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết để cung cấp khí đốt của Turkmenistan cho châu Âu, bao gồm việc xây dựng TCP được đề xuất với chi phí ước tính khoảng 5 tỷ USD, chiều dài đề xuất là 300 km và công suất hàng năm là 30 tỷ mét khối. Đường ống sẽ chạy từ Turkmenbashi đến Baku dọc theo đáy Biển Caspi và kết nối với Hành lang khí đốt phía Nam (SGC), cho phép khí đốt của Turkmenistan chảy vào châu Âu.
TCP đã bị hoãn lại một số năm do nhiều vấn đề khác nhau; tuy nhiên, việc xây dựng đường ống có thể có ý nghĩa quan trọng trong việc mang lại sự cân bằng năng lượng cho khu vực. Không phải ngẫu nhiên mà Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlüt Çavuūolu và Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách các vấn đề Nam và Trung Á Donald Lu đã bày tỏ sự lạc quan về triển vọng cung cấp khí đốt cho châu Âu của Turkmenistan trong những tháng gần đây. Trước đó, tại một hội nghị ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, các quan chức Turkmenistan đã đề cập đến kế hoạch xây dựng một đường ống dẫn dầu tới châu Âu đi qua Azerbaijan của nước này.
Turkmenistan cũng thể hiện sự quan tâm đến TCP thông qua việc tham gia nhiều cuộc họp cấp bộ trưởng của Hội đồng tư vấn SGC. Công ước xác định tình trạng pháp lý của Biển Caspi, được ký tại hội nghị thượng đỉnh lần thứ năm của các quốc gia Caspi ở Kazakhstan vào ngày 12 tháng 8 năm 2018, cho phép xây dựng các đường ống dẫn khí đốt dưới biển theo thỏa thuận chung của các quốc gia có vùng biển mà đường ống sẽ chạy qua. Do đó, Turkmenistan và Azerbaijan có thể tự mình tiến hành sáng kiến TCP mà không cần bất kỳ sự tham gia nào của bên thứ ba. Việc ký kết một biên bản ghi nhớ giữa Azerbaijan và Turkmenistan về việc cùng thăm dò, phát triển và khai thác hydrocarbon tại Mỏ Dostluk ở Biển Caspian vào năm 2021 đã làm tăng cơ hội cho đường ống này thành hiện thực.
Trên thực tế, EU đã tiến hành trong nhiều thập kỷ để xây dựng TCP như là phần cuối cùng của SGC để vận chuyển khí đốt tự nhiên từ Caspi đến châu Âu. Điều quan trọng là đường ống này sẽ không đi qua Nga và vận chuyển khí đốt của Turkmenistan mà không có sự kiểm soát của Nga. Dự án thậm chí còn được đưa vào danh sách các dự án được Ủy ban châu Âu quan tâm gần đây, nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của nó.
Tuy nhiên, mong muốn mở rộng hợp tác với Trung Á của EU, đặc biệt là thông qua TCP, đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng. Các nước châu Âu không sẵn sàng ký kết các hợp đồng cung cấp khí đốt dài hạn do mục tiêu của họ là ngừng nhập khẩu khí đốt hoàn toàn trong vòng 10 đến 15 năm. Trong hơn 20 năm qua, việc tìm nhà đầu tư sơ cấp cho dự án này rất khó khăn. Mặc dù vậy, EU và Mỹ đã tuyên bố sẵn sàng hỗ trợ thu hút đầu tư. Do đó, công ty Trans Caspian Resources có trụ sở tại Hoa Kỳ đã bày tỏ sự quan tâm đến việc tài trợ cho dự án.
Do kỳ vọng cao về phí vận tải tiềm năng có thể thu được từ dự án này, nên Azerbaijan, Georgia và Thổ Nhĩ Kỳ đang tích cực hợp tác để hiện thực hóa TCP. Ngoài ra, Azerbaijan và EU đã đưa ra các đề xuất với Turkmenistan về việc vận chuyển khí đốt tự nhiên của nước này. Tuy nhiên, Baku đã tuyên bố rằng, vì TCP dựa trên các nguồn lực của Turkmenistan, do đó, Ashgabat nên đi đầu trong việc đưa ra các quyết định quan trọng liên quan đến sự phát triển hơn nữa. Tuy nhiên, Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev đã thông báo, vào tháng 11 năm 2022, Baku có ý định mở rộng hợp tác với Ashgabat trong các dự án năng lượng khác nhau, bao gồm trong khuôn khổ Hành lang trung tâm.
Một động lực gần đây khác cho việc xây dựng TCP là cuộc thảo luận để tạo ra một trung tâm khí đốt ở Thổ Nhĩ Kỳ, từ đó các nguồn năng lượng sẽ được cung cấp cho các thị trường châu Âu với số lượng lớn hơn. Ankara biết những lợi ích tiềm năng khi trở thành một quốc gia trung chuyển lớn, với mục tiêu thu hút khí đốt tự nhiên từ các nguồn bổ sung, kể cả từ Turkmenistan, đồng thời đóng vai trò trung gian vận chuyển đến các thị trường phương Tây.
Cho đến nay, Moscow đã độc quyền các tuyến đường vận chuyển khí đốt từ Turkmenistan, mà họ đã có được từ thời Liên Xô, để tái xuất nguồn cung khí đốt sang châu Âu với giá rẻ và cản trở mọi nỗ lực xây dựng các tuyến đường thay thế không đi qua Nga. Khi EU hiện đang thúc đẩy mạnh mẽ hơn việc thực hiện dự án TCP, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã công khai chỉ trích động thái này, cho rằng vấn đề chỉ nên được giải quyết giữa các quốc gia ven biển Caspi. Hơn nữa, Iran phản đối dự án vì những lý do môi trường bị cáo buộc và đã đề nghị Turkmenistan sử dụng cơ sở hạ tầng của Iran, phớt lờ trước việc mạng lưới đường ống kém phát triển của nước này không thể xử lý khối lượng lớn khí đốt.
Đồng thời, Turkmenistan phụ thuộc đáng kể vào Nga để đảm bảo an ninh. Tuy nhiên, do sự bất ổn từ việc Nga tái xâm lược Ukraine vào tháng 2 năm 2022, khiến Turkmenistan coi Trung Quốc là một trong những điểm đến xuất khẩu duy nhất của mình, Ashgabat nhận ra sự cần thiết phải đa dạng hóa các đối tác năng lượng của mình. Do đó, TCP mang lại một giải pháp quan trọng để Turkmenistan có thể đạt được sự đa dạng hóa này. Ngoài ra, gần đây, Nga đã trở thành nhà cung cấp nhiên liệu chính của Trung Quốc, khiến cho việc mở rộng về phía tây ngày càng hấp dẫn hơn đối với Turkmenistan.
Turkmenistan coi dự án TCP là một cơ hội đặc biệt để phát triển ngành năng lượng trong nước. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi Batyr Amanov, chủ tịch của Turkmengaz State Concern, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của SGC trong việc đa dạng hóa nguồn cung năng lượng cho EU tại cuộc họp lần thứ bảy của các bộ trưởng trong khuôn khổ Hội đồng Tư vấn về SGC vào ngày 11 tháng 2, 2021. Amanov cũng nhấn mạnh rằng hợp tác sâu rộng sẽ rất quan trọng trong việc tăng cường an ninh năng lượng cho Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan, cùng các nước khác.
Do việc cung cấp khí đốt của Turkmenistan tới các thị trường châu Âu cần nhiều vốn và cần có một lượng lớn người mua thường xuyên hỗ trợ, một số chuyên gia đã bày tỏ lo ngại về khả năng kinh tế của TCP do thiếu cơ sở hạ tầng cần thiết và khó thu hút đầu tư. Tuy nhiên, với sự tham gia gần đây của các bên liên quan khác trong các dự án cơ sở hạ tầng phức tạp, bao gồm EU, Hoa Kỳ, Azerbaijan, Georgia và Thổ Nhĩ Kỳ; nhu cầu không chính trị hóa việc cung cấp năng lượng cho các thị trường phương Tây; và Turkmenistan sở hữu trữ lượng khí đốt tự nhiên lớn thứ tư trên thế giới, TCP đã trở thành ưu tiên hàng đầu cho an ninh năng lượng khu vực, đặc biệt là tránh được các tuyến đường do Nga thống trị vốn đầy bất ổn. Trong những trường hợp mà điều kiện quốc tế rất thuận lợi và quyền lợi của nhà cung cấp (Turkmenistan), các quốc gia trung chuyển (Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ) và người mua (EU) được liên kết đáng kể, sự lạc quan thận trọng đang gia tăng rằng việc thực hiện dự án đường ống quan trọng này sớm muộn gì cũng sẽ xảy ra.
Nguồn tin: xangdau.net
