Kể từ ngày 15.12, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu được tá»± quyết giá theo Nghị định 84. Và giá xăng dầu Ä‘ã được Ä‘iều chỉnh. Đây là má»™t sá»± kiện lá»›n, trọng đại trong quá trình chuyển đổi của nền kinh tế Việt Nam, nhÆ°ng dÆ° luận lại khá yên lặng, có lẽ do Ä‘iều chỉnh giảm là chính, tuy có tăng giá dầu hoả.

Xăng dầu là nhiên liệu rất quan trọng và liên quan đến đời sống của hàng chục triệu người và hàng trăm ngàn doanh nghiệp. Tá»± do hoá giá xăng dầu là má»™t bÆ°á»›c tiến rất quan trọng của Việt Nam trong phát triển nền kinh tế thị trường.

Má»™t thời, giá của hầu hết các mặt hàng đều do Nhà nÆ°á»›c quy định. Giá cả hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng cÅ©ng nhÆ° giá của hầu hết các hàng hoá khác Ä‘ã được tá»± do hoá từ lâu. Thế nhÆ°ng giá năng lượng vẫn do Nhà nÆ°á»›c quy định hay Ä‘iều tiết mạnh, trong Ä‘ó có giá xăng dầu, cho đến tận 14.12.2009.

Việc định giá xăng dầu Ä‘ã không hoàn toàn cứng nhắc nhÆ° thời bao cấp, song sá»± can thiệp hành chính của Nhà nÆ°á»›c vào thị trường Ä‘ã tạo ra những cản trở sá»± cạnh tranh và chÆ°a góp phần đắc lá»±c vào việc tiết kiệm năng lượng và tăng hiệu quả hoạt Ä‘á»™ng của nền kinh tế.

Nay các doanh nghiệp Ä‘ã được tá»± quyết định giá (tuy có thời hạn 12 ngày đối vá»›i Ä‘iều chỉnh giá), phải tá»± lo về kết quả kinh doanh, phải cạnh tranh vá»›i nhau, và nhÆ° thế tạo ra khuyến khích lá»›n để họ tiết kiệm chi phí, tìm kiếm cÆ¡ há»™i mua rẻ hÆ¡n, giảm thất thoát, chăm lo đến phát triển mạng lÆ°á»›i, v.v… Họ không thể vin vào cá»› phải bán theo giá quy định của Nhà nÆ°á»›c, phải làm nghÄ©a vụ bình ổn giá, làm nghÄ©a vụ xã há»™i..., má»—i khi gặp khó khăn.

Việc tá»± do hoá giá xăng dầu sẽ phân biệt doanh nghiệp làm ăn giỏi vá»›i doanh nghiệp làm ăn tồi. Sá»± cạnh tranh lành mạnh hÆ¡n giữa các công ty xăng dầu sẽ làm tăng hiệu quả hoạt Ä‘á»™ng của chúng và góp phần làm tăng hiệu quả của cả nền kinh tế và cuối cùng những người tiêu dùng xăng dầu sẽ được lợi.

Các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c đỡ vất vả hÆ¡n, họ không còn phải “làm thay” việc của thị trường nữa. Sá»± từ bỏ việc làm thay Ä‘ó là má»™t việc rất Ä‘áng hoan nghênh. Nay Nhà nÆ°á»›c có thể tập trung hÆ¡n vào những việc thật sá»± của mình. Đó là đảm bảo cho cạnh tranh thật sá»± lành mạnh, là ngăn cản hay trừng phạt sá»± câu kết, là tạo thuận lợi mà chủ yếu là cải thiện môi trường pháp lý cho các tổ chức kinh doanh xăng dầu hoạt Ä‘á»™ng, là đảm bảo thá»±c thi các thoả thuận mua bán, giải quyết tranh chấp, là giám sát chất lượng, v.v…

Quan trọng nhất trong thời gian đầu là làm sao cho việc tá»± do hoá giá cả xảy ra suôn sẻ, tháo gỡ và chấn chỉnh những lệch lạc có thể xảy ra. Má»™t khi xã há»™i và các doanh nghiệp Ä‘ã quen, thị trường Ä‘ã Ä‘iều tiết giá xăng dầu má»™t cách thuần thục thì có thể nói sá»± tá»± do hoá Ä‘ã thá»±c sá»± thành công. NhÆ° thế chính là phát huy Ä‘úng vai trò của Nhà nÆ°á»›c, chứ không phải phó mặc cho thị trường. NhÆ°ng hết sức cần tránh việc quay lại dùng các biện pháp hành chính trong quản lý giá xăng dầu, ngay cả khi có (và chắc chắn sẽ có) các trục trặc.

Giá xăng dầu sẽ biến Ä‘á»™ng hÆ¡n, sát vá»›i thị trường quốc tế hÆ¡n. Người tiêu dùng cÅ©ng phải thay đổi ứng xá»­ của mình. Không còn chuyện giá má»™t loại xăng là giống nhau ở tất cả các cá»­a hàng bán lẻ, ở tất cả các nÆ¡i. Điều này tạo nhiều cÆ¡ há»™i lá»±a chọn hÆ¡n cho người tiêu dùng, cả các há»™ tiêu dùng lá»›n, đến những người Ä‘i xe máy.

Giá xăng dầu giảm thì người tiêu dùng nào cÅ©ng mừng. Song họ cÅ©ng phải chấp nhận khi giá tăng lên. Khi người tiêu dùng Ä‘ã quen vá»›i hiện tượng này, thì sá»± trăn trở má»—i khi có biến Ä‘á»™ng giá chắc cÅ©ng bá»›t Ä‘i và Ä‘iều Ä‘ó góp phần tạo không khí xã há»™i lành mạnh hÆ¡n, đỡ căng thẳng hÆ¡n. Sá»± thay đổi trong ứng xá»­ và tập quán của người tiêu dùng có thể là những hệ quả rất quan trọng mà nhiều khi chúng ta không chú ý tá»›i.

Chỉ nói chuyện tiết kiệm xăng dầu, vì phải cạnh tranh, vì không còn cá»› để dá»±a dẫm vào Nhà nÆ°á»›c, các công ty kinh doanh xăng dầu chắc sẽ phải tiết kiệm, chống thất thoát. Đấy là vấn đề rất quan trọng. NhÆ°ng khi giá xăng dầu sát giá thế giá»›i, nhất là khi giá tăng, thì nó buá»™c những người tiêu dùng cÅ©ng phải tìm mọi cách tiết kiệm nhiên liệu. Và sá»± thay đổi về ý thức tiết kiệm này có thể mang lại những thay đổi lá»›n.

Còn nhiều thay đổi khác mà việc tá»± do hoá giá xăng dầu sẽ mang lại. Chắc chắn sẽ có cả những thay đổi gây khó cho nhà kinh doanh và người tiêu dùng, song tôi tin những thay đổi thuận lợi cho họ là nhiều hÆ¡n.

Hy vọng việc tá»± do hoá giá của vài mặt hàng khác mà Nhà nÆ°á»›c vẫn quy định hay Ä‘iều tiết cÅ©ng sẽ diá»…n ra sá»›m.

Má»™t sá»± kiện lá»›n mà dÆ° luận không quá chú ý đến, đấy cÅ©ng là má»™t dấu hiệu tốt.