Kazakhstan gần đây đã đề xuất xây dựng một đường ống dẫn khí đốt quốc tế mới tới Nga chạy qua lãnh thổ Kazakhstan và kết nối với Trung Quốc. Dự án đường ống mới này đã nổi lên như một nhu cầu thiết yếu trong việc cung cấp các nguồn khí đốt tự nhiên cho các khu vực phía đông của Kazakhstan. Quyết định cuối cùng về dự án dự kiến sẽ được đưa ra trước ngày 1 tháng 5.
Nhìn chung, đường ống được đề xuất được lên kế hoạch để trở thành con đường nhanh nhất và ngắn nhất vận chuyển khí đốt của Nga đến Trung Quốc thông qua các khu vực phía đông của Kazakhstan, mặc dù chi tiết chính xác vẫn chưa được công bố. Trước đó, vào tháng 5 năm 2022, Bộ Năng lượng Kazakhstan và tập đoàn năng lượng khổng lồ Gazprom của Nga đã thảo luận về việc khí hóa các khu vực phía đông và phía bắc của Kazakhstan và đồng ý tăng cường nỗ lực giải quyết các khía cạnh hợp tác quan trọng nhất. Hơn nữa, cựu Bộ trưởng Năng lượng Kazakhstan Magzum Mirzagaliyev, vào tháng 10 năm 2021, đã đề xuất rằng Nga nên cung cấp khí đốt cho Kazakhstan theo các điều kiện đôi bên cùng có lợi.
Trên thực tế, Moscow a đã nhấn mạnh sự dịch chuyển về phía đông của mình đối với các thị trường năng lượng châu Á, do các biện pháp trừng phạt của phương Tây. Năm 2022, xuất khẩu khí đốt của Nga giảm 25%; tuy nhiên, Trung Quốc đã nhận được lượng khí đốt chưa từng có của Nga thông qua đường ống Power of Siberia. Trung Quốc là nước tiêu thụ khí đốt tự nhiên lớn thứ ba trên thế giới, sau Hoa Kỳ và Nga. Tuy nhiên, Úc là nhà cung cấp khí đốt tự nhiên hóa lỏng lớn nhất của Trung Quốc trong nhiều năm. Mặc dù vậy, gần đây, Trung Quốc đã bắt đầu tìm kiếm các nguồn cung khí đốt ổn định khác. Về vấn đề này, trữ lượng khí đốt của Nga cực kỳ quan trọng đối với Bắc Kinh. Và vì đã mất một nửa thị trường châu Âu, nên Moscow cực kỳ quan tâm đến việc mở rộng thị phần của mình trên thị trường năng lượng Trung Quốc.
Tuy nhiên, mối quan hệ giữa ba quốc gia này cần được xem xét trong bối cảnh lớn hơn, vì Kazakhstan nằm ở trung tâm trung chuyển quan trọng và các hành lang năng lượng nối liền châu Á và châu Âu. Theo một nghĩa nào đó, mối quan hệ có một chút rạn nứt. Ví dụ, kể từ khi bắt đầu cuộc chiến tổng lực tại Ukraine, Nga đã giảm lượng dầu của Kazakhstan mà họ sẵn sàng vận chuyển qua lãnh thổ Nga. Và, năm ngoái, theo chính sách “không COVID” của mình, Trung Quốc đã đóng cửa biên giới với Kazakhstan, điều này có tác động tiêu cực đến doanh thu thương mại và nền kinh tế của Kazakhstan.
Bất chấp những biến động khu vực gần đây, Kazakhstan vẫn phụ thuộc khá nhiều vào Nga cho các nhu cầu kinh tế của mình. Theo Ngân hàng Phát triển Á-Âu, trong 5 năm qua, đầu tư trực tiếp nước ngoài của Nga vào Kazakhstan đã lên tới khoảng 11,2 tỷ USD. Ngoài ra, hàng triệu công dân từ Trung Á, kể cả Kazakhstan, làm việc như những người di cư lao động ở Nga, gửi thu nhập của họ về nhà. Và nguồn tài chính đó góp một phần nhất định trong ngân sách của các quốc gia Trung Á.
Hơn nữa, nguồn cung năng lượng của Kazakhstan đang được vận chuyển tích cực đến châu Âu thông qua Nga. Kazakhstan vận chuyển dầu của mình đến thị trường toàn cầu chủ yếu thông qua các đường ống đi qua Nga. Tổng cộng, khoảng 76% lượng dầu của Kazakhstan được đưa đến châu Âu hàng năm, điều này rất quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu năng lượng của châu Âu. Trong các tuyên bố chính thức, Astana đã chỉ ra rằng việc tham gia vào các sáng kiến do Nga dẫn đầu chỉ có thể thực hiện được với điều kiện lợi ích và chủ quyền của Kazakhstan được tôn trọng.
Trong những năm gần đây, Kazakhstan đã trở thành nơi đầu tư ưa thích của Trung Quốc ở Trung Á. Trong 15 năm qua, Trung Quốc đã đầu tư khoảng 30 tỷ USD vào nền kinh tế Kazakhstan; một số chuyên gia độc lập cho rằng con số này có thể cao gấp đôi. Hiện tại, khoản nợ của Kazakhstan với Trung Quốc lên tới 16% GDP, thể hiện xu hướng chung của các quốc gia Trung Á là mắc các khoản nợ lớn đối với Bắc Kinh. Mối quan hệ giữa Kazakhstan và Trung Quốc thực sự bắt đầu tăng cường với việc công bố Sáng kiến Vành đai và Con đường của Bắc Kinh, với trọng tâm là phát triển công nghiệp cũng như đầu tư cơ sở hạ tầng năng lượng và trung chuyển ở Trung Á.
Về phần mình, Trung Quốc mua 16% lượng dầu từ Kazakhstan. Ngoài ra, phần lớn nhờ vào cảng chung đặt tại cảng Liên Vân Cảng của Trung Quốc, số lượng container được vận chuyển từ Trung Quốc đến Kazakhstan và tiếp tục đến Nga, Châu Âu và Trung Á đang tăng lên. Sự gia tăng này dự kiến sẽ kích thích sự hồi sinh của thương mại quốc tế trong khu vực và mở ra các khả năng trung chuyển cũng như hậu cần mới cho Astana. Hơn nữa, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Kazakhstan. Từ năm 1993 đến 2022, kim ngạch thương mại giữa hai nước đã tăng 70 lần. Một trong những lợi ích đặc biệt của Bắc Kinh đối với sự phát triển và ổn định ở Kazakhstan có liên quan đến chính quyền Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, vì Kazakhstan có chung đường biên giới dài với khu vực này.
Trong những năm gần đây, quan hệ Nga-Trung đã đạt đến mức đối tác chiến lược. Tuy nhiên, cả hai hiện đang tranh giành ảnh hưởng ở Trung Á, vì lợi ích của họ trong khu vực không hoàn toàn đồng bộ với nhau. Từ quan điểm kinh tế, Nga quan tâm đến việc sản xuất và vận chuyển hydrocarbon ở Kazakhstan. Tuy nhiên, các kế hoạch kinh tế tăng cường của Trung Quốc ở Kazakhstan đã đẩy nhanh hơn nữa sự suy yếu tầm ảnh hưởng của Nga trong khu vực. Ưu thế kinh tế của Bắc Kinh so với Nga là yếu tố chính thúc đẩy ảnh hưởng ngày càng lớn của nước này. Theo những tuyên bố được đưa ra trong giới chuyên gia, Bắc Kinh, vốn đã bí mật cạnh tranh với Moscow trong nhiều năm ở Trung Á, hiện đang cố gắng đẩy Nga ra khỏi khu vực - và, ở một mức độ nào đó, họ đang thành công.
Do đó, mặc dù nhìn chung, các tuyến đường mới để vận chuyển tài nguyên năng lượng là vì lợi ích chung của Nga, Trung Quốc và Kazakhstan, nhưng việc xác định các chi tiết cụ thể có thể trở nên phức tạp. Kể từ trước khi Nga gây hấn toàn diện với Ukraine, Kazakhstan đã thảo luận về các dự án đường ống dẫn khí đốt mới để khí hóa các vùng sâu vùng xa của nước này. Và trong khi triển vọng trở thành một trung tâm khí đốt giữa Nga và Trung Quốc khá hấp dẫn đối với Astana, thì dự án đường ống mới không nhằm mục đích giúp Nga lách lệnh trừng phạt. Mặc dù các chi tiết kỹ thuật vẫn cần được hoàn thiện cho dự án đường ống, nhưng rõ ràng là nó sẽ cần hàng tỷ đô la để hoàn thành. Và với các biện pháp trừng phạt của phương Tây gây ảnh hưởng đến cả Trung Quốc và Nga, góc độ tài chính có thể trở nên khó khăn.
Vì vậy, trước những phức tạp này, có thể nghi ngờ rằng Nga và Kazakhstan sẽ sớm thực hiện dự án được đề xuất. Và trong khi vay mượn từ Bắc Kinh có thể là một lựa chọn, Astana có thể muốn tránh điều này vì nó sẽ làm tăng thêm sự phụ thuộc của Kazakhstan vào Trung Quốc. Do đó, Kazakhstan có thể tìm kiếm sự hợp tác và tài trợ ở nơi khác để cải thiện cơ sở hạ tầng năng lượng cũng như vận chuyển của mình - có lẽ là hướng về phương Tây.
Nguồn tin: Jamestown Foundation
© Bản tiếng Việt của xangdau.net
