Trước đây, có thông tin rằng xuất khẩu dầu của Iran đã có sự phục hồi mạnh mẽ dưới thời chính quyền Biden khi Hoa Kỳ và các đồng minh hy vọng sẽ đạt được một thỏa thuận hạt nhân mới với Tehran sau khi chính quyền Trump phá hỏng thỏa thuận Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA) năm 2015. Dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump, sản lượng dầu của Iran đã giảm từ 3,8 triệu thùng mỗi ngày vào đầu năm 2018 xuống còn chưa tới 2 triệu thùng/ngày vào cuối năm 2020; ngược lại, sản lượng đã tăng vọt dưới thời Biden lên 3,2 triệu thùng/ngày. Trung Quốc là khách hàng lớn nhất của Iran, với dầu thô của Iran chiếm 13% lượng nhập khẩu của nước này. Tuy nhiên, Trung Quốc có khả năng sẽ chứng kiến ​​tình trạng đảo ngược sau khi Trump trở lại Nhà Trắng cho nhiệm kỳ thứ hai.

Hồi tháng 7, Trump đã hứa trong bài phát biểu tại Đại hội toàn quốc của Đảng Cộng hòa rằng sẽ cắt giảm xuất khẩu dầu của Iran. Ông cho biết trước đây ông đã đạt được mục tiêu này bằng cách liên kết nó với thương mại; “Tôi đã nói với Trung Quốc và các nước khác, nếu các anh mua dầu từ Iran, chúng tôi sẽ không cho các anh kinh doanh ở quốc gia này và chúng tôi sẽ áp thuế đối với mọi sản phẩm mà các anh bán tới Mỹ từ 100% trở lên”. Theo StanChart, dầu của Iran có thể đóng vai trò quan trọng trong chương trình nghị sự chính sách thương mại rộng hơn của Trump đối với Trung Quốc.

"Chiến thắng của Trump có thể khiến Hoa Kỳ thực thi lệnh trừng phạt đối với Iran, do đó làm giảm lượng dầu xuất khẩu của Iran và đẩy giá dầu tăng cao", Vivek Dhar, một chiến lược gia hàng hóa tại Ngân hàng Thịnh vượng chung Úc, cho biết trong một lưu ý.

Trung Quốc đã nhập khẩu dầu của Iran gián tiếp thông qua các đại lý. Theo StanChart, lượng dầu thô nhập khẩu từ Malaysia đạt 1,456 triệu thùng mỗi ngày vào tháng 6, mức trung bình hàng tháng cao thứ hai được ghi nhận. Các chuyên gia hàng hóa chỉ ra rằng sản lượng dầu thô của Malaysia là khoảng 0,35 triệu thùng mỗi ngày trong khi xuất khẩu thường đạt trung bình 0,2 triệu thùng mỗi ngày, nghĩa là phần lớn lượng dầu mà Trung Quốc nhập khẩu từ Malaysia không phải được sản xuất tại quốc gia này. Theo nhiều nguồn tin từ truyền thông, các vụ chuyển đổi tàu liên quan đến một đội tàu ‘ngầm’ gồm một loạt những tàu ​​chở dầu cũ kỹ hiếm khi có công ty bảo hiểm có thể xác định được. Những vụ chuyển đổi tàu này có thể gây nguy hiểm, như nguy cơ tràn dầu và va chạm, với rất nhiều tàu chở dầu chất lượng thấp cùng tập trung trên một tuyến đường thương mại hẹp với bộ phát sóng của chúng bị tắt. Ví dụ, hai tàu như vậy đã bốc cháy ngoài khơi Singapore sau một vụ va chạm vào tháng 7.

Xuất khẩu dầu của Iran đã bắt đầu giảm sau khi chính quyền Biden tăng cường trừng phạt, ‘đóng băng’ một số tàu chở dầu của Iran đến Trung Quốc thông qua việc chuyển đổi dầu sang tàu khác ở ngoài khơi Malaysia và Singapore. Lượng dầu thô và khí ngưng tụ nhập khẩu của Trung Quốc từ Iran đã giảm 524.000 thùng mỗi ngày xuống mức thấp nhất trong bốn tháng là 1,31 triệu thùng mỗi ngày vào tháng 11 khi các lệnh trừng phạt có hiệu lực. Điều này đã gây ra sự tăng đột biến về giá dầu thô của Iran: Chênh lệch giữa dầu thô nhẹ của Iran so với dầu thô ICE Brent đã thu hẹp xuống còn khoảng 2,50 đô la một thùng, so với khoảng cách 4 đô la vào đầu tháng 11. Mức chênh lệch cho dầu thô nặng của Iran cũng đã thu hẹp xuống còn khoảng 4-5 đô la một thùng từ khoảng 7 đô la vào đầu tháng 11.

"Các lệnh trừng phạt nghiêm ngặt hơn của Hoa Kỳ đối với các tàu chở dầu liên quan đến dầu của Iran đã làm hạn chế năng lực vận chuyển", Xu Muyu, một nhà phân tích cấp cao tại Kpler, đã viết trong một báo cáo.

Mặc dù vậy, chính quyền Trump sắp tới sẽ phải nỗ lực hết sức để ngăn chặn dòng dầu của Iran chảy vào Trung Quốc. Quay trở lại năm 2019, các nhà máy lọc dầu tư nhân của Trung Quốc đã đóng vai trò là người mua dầu thô Iran giá rẻ, lấp khoảng trống mà các công ty dầu khí nhà nước của nước này để lại khi thận trọng với các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ. Điều này đã giúp nước này tiết kiệm được hàng tỷ đô la và củng cố vị thế của Trung Quốc là thị trường dầu mỏ hàng đầu của Tehran. Trung Quốc và Iran đã xây dựng một hệ thống giao dịch đáng chú ý, chủ yếu sử dụng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc và một mạng lưới trung gian, giúp hai đồng minh tránh được đồng đô la và tránh tiếp xúc với các cơ quan quản lý của Hoa Kỳ. Đồng thời, Washington thường miễn cưỡng thực hiện các biện pháp mà sẽ loại bỏ nguồn cung ra khỏi thị trường toàn cầu sau cuộc chiến tranh Ukraine, chưa kể đến việc hạn chế nghiêm ngặt xuất khẩu dầu của Iran có thể cản trở tham vọng hạ giá nhiên liệu tại Mỹ của Trump.

Ấn Độ sẽ thúc đẩy tăng trưởng nhu cầu dầu

Ấn Độ có khả năng sẽ trở thành động lực quan trọng nhất thúc đẩy tăng trưởng nhu cầu dầu trong những năm tới, thay thế Trung Quốc. Tăng trưởng nhu cầu dầu của Ấn Độ dự kiến ​​sẽ vượt qua Trung Quốc lần đầu tiên vào năm 2024 và tiếp tục vào năm 2025. Theo Kang Wu, Giám đốc nghiên cứu vĩ mô và nhu cầu dầu toàn cầu tại SPGCI, nhu cầu dầu của Ấn Độ trong năm nay đã tăng 180.000 thùng mỗi ngày, vượt qua mức tăng trưởng của Trung Quốc là 148.000 thùng/ngày. Nhu cầu dầu mỏ của Ấn Độ dự kiến ​​sẽ tăng 3,2% so với năm 2024 vào năm 2025,  so với mức tăng 1,7% của Trung Quốc.

"Vai trò của Trung Quốc như một động lực tăng trưởng nhu cầu dầu mỏ toàn cầu đang nhanh chóng phai nhạt", Emma Richards, nhà phân tích cấp cao tại Fitch Solutions Ltd có trụ sở tại London, nói với tờ Thời báo Ấn Độ. Theo nhà phân tích này, trong thập kỷ tới, thị phần tăng trưởng nhu cầu dầu mỏ của Trung Quốc tại các thị trường mới nổi sẽ giảm từ gần 50% xuống chỉ còn 15% trong khi thị phần của Ấn Độ sẽ tăng gấp đôi lên 24%.

Nhưng không chỉ có sự suy thoái mạnh mẽ của nền kinh tế mới khiến Trung Quốc trở thành một nhân tố ít quan trọng hơn trên thị trường dầu mỏ toàn cầu. Ngành xe điện đang bùng nổ của quốc gia này sẽ nhanh chóng làm giảm nhu cầu dầu nhanh hơn nhiều so với Ấn Độ: Trung Quốc đã bán được 6,1 triệu xe điện vào năm 2022 so với chỉ 48.000 xe được bán ở Ấn Độ. Ấn Độ không hề quyết liệt trong việc thúc đẩy năng lượng sạch so với Trung Quốc. Năm ngoái, Bộ trưởng phụ trách than đá của Ấn Độ tuyên bố rằng nước này không có ý định loại bỏ than khỏi cơ cấu năng lượng của mình trong thời gian tới. Bộ trưởng Pralhad Joshi cho biết than sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng ở Ấn Độ cho đến ít nhất là năm 2040, coi nhiên liệu này là nguồn năng lượng giá cả phải chăng mà nhu cầu vẫn chưa đạt đỉnh ở Ấn Độ.

Nguồn tin: xangdau.net