"Việc phục hồi kinh tế Việt Nam sẽ trải qua 2 bước: Bước 1 là thời kỳ khởi đầu của phục hồi kinh tế. Thời kỳ này có thể là cuối năm 2009 và đầu năm 2010. Bước 2, bước vào phục hồi kinh tế có thể diễn ra từ năm 2011"
Tín hiệu khả quan hồi phục kinh tế
Nhìn vào các mức tăng trưởng kinh tế năm 2009 do Chính phủ điều chỉnh từ 6.5 xuống 5% tại kỳ họp Quốc hội thứ 5 khóa XII có thể nảy sinh nhiều cách nhận định khác nhau về khả năng hồi phục của kinh tế Việt Nam.
Song xét trên 2 nhân tố ảnh hưởng quan trọng đến suy giảm kinh tế, kinh tế nội sinh đang có những chuyển biến tích cực còn ngoại lực vẫn là trở ngại lớn mà tiêu điểm của ảnh hưởng đó là sự giảm sút đáng kể lượng kim ngạch xuất khẩu, đang chiếm giữ khoảng 70% GDP.
Một thực tế rất đáng ghi nhận là các gói kích hoạt kinh tế đang dần đi vào hiệu lực
Tuy vậy, có không ít những tín hiệu khả quan làm cơ sở cho sự phục hồi, đó là: Nền kinh tế đã có lực tăng trưởng và vượt đáy suy giảm; vốn đầu tư nước ngoài vẫn tiếp tục được duy trì, đạt 6,8 tỷ USD trong 5 tháng đầu năm. Trong năm 2009 Nhà máy lọc dầu Dung Quất đã cho ra sản phẩm và sẽ đưa vào hoạt động 15 nhà máy điện cùng nhiều công trình cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội khác, CPI có tăng nhưng chậm.
Các yếu tố khác cũng bắt đầu có sự tăng trưởng ổn định hoặc cải thiện đáng kể so với trước, như chỉ số chứng khoán (Vn.INDEX) đang phục hồi ở mức trên dưới 500 điểm; số người mất việc đang được tiếp nhận vào những chỗ làm khác, làm giảm áp lực thất nghiệp, nông nghiệp ổn định và tăng trưởng tạo nền tảng vững chắc cho ổn định chính trị - xã hội.
Một thực tế rất đáng ghi nhận là các gói kích hoạt kinh tế đang dần đi vào hiệu lực. Mặc dù đối đầu với khủng hoảng nhưng Chính phủ vẫn bảo đảm ở mức cần thiết về an sinh xã hội cho các đối tượng thuộc diện chính sách.
Việc điều hành kinh tế vĩ mô luôn được điều chỉnh thích ứng với khủng hoảng toàn cầu. Nhìn chung kinh tế Việt Nam đỡ vượt qua “đáy” khủng hoảng theo mặt bằng toàn cầu. Trong khi đó kinh tế toàn cầu đã vượt qua thời kỳ khó khăn nhất. Nhìn ra thế giới, nếu hiện nay có 94/118 nước không tăng trưởng hoặc tăng trưởng âm, Việt Nam nằm trong 22 nước có tăng trưởng dương mặc dù thâm hụt ngân sách có thể lên 8%.
Đại diện của Ngân hàng Thế giới (WB) nhận định: "Việt Nam vượt qua năm 2008 khá thành công dù phải đối phó với 2 cú sốc nội sinh và ngoại lực. Chính phủ Việt Nam đã mau chóng vượt qua giai đoạn khó khăn vờ lèo lới nền kinh tế khá tốt. Chính ý thức một cách rõ ràng những rủi ro gây ra, Việt Nam đã áp dụng các giải pháp thích ứng".
Những phân tích trên thể hiện những tín hiệu khả quan cho thời kỳ phục hồi kinh tế Việt Nam. Đồng thời dựa vào những dữ liệu này, chúng tôi dự báo việc phục hồi kinh tế Việt Nam sẽ trải qua 2 bước: Bước 1 là thời kỳ khởi đầu của phục hồi kinh tế. Thời kỳ này có thể là cuối năm 2009 và đầu năm 2010. Bước 2, bước vào phục hồi kinh tế có thể diễn ra từ năm 2011
Tái cấu trúc nền kinh tế
Trải qua cuộc đối đầu bằng những giải pháp kinh tế quyết liệt và linh hoạt, kinh tế Việt Nam đã từng bước tìm được lối ra. Tuy nhiên vẫn còn nhiều trở ngại, mà trong đó tác động của ngoại lực với sự ẩn chứa của cuộc khủng hoảng toàn cầu có thể coi là rào cản lớn trong tiến trình hồi phục kinh tế Việt Nam. Khủng hoảng toàn cầu đã làm thay đổi khối lượng tỷ giá hối đoái suy giảm kim ngạch xuất khẩu - yếu tố quan trọng đối với tổng trưởng kinh tế.
Trong bối cảnh đó, nhìn lại và phân tích toàn cảnh diễn tiến cuộc khủng hoảng kinh tế Việt Nam, bắt nguồn từ nguyên nhân phát sinh, sức đề kháng nội tại, tác động ngoại lực các giải pháp chống đỡ của Chính phủ Việt Nam và những ảnh hưởng khách quan, chủ quản khác đã lộ rõ bức tranh lạc quan cho quá trình hồi phục kinh tế.
Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đang diễn biến là áp lực làm trì trệ nền kinh tế Việt Nam nhưng cũng được coi là cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc nền kinh tế, xác lập mặt bằng kinh tế mới, hướng tới sự phát triển bền vững hơn trong điều kiện Việt Nam tiến sâu vào hội nhập kinh tế toàn cầu.
Có 2 quan điểm chủ yếu khác nhau trong nhận định về kinh tế Việt Nam hậu khủng hoảng: Quan điểm thứ nhất, sau khi thoát ra cuộc khủng hoảng kinh tế Việt Nam tăng trưởng chậm và sau thời gian không ngắn mới có thể tăng tốc. Quan điểm thứ hai, hậu khủng hoảng kinh tế Việt Nam có nhiều cơ hội phát triển nhanh, có những bước đột phá trực diện theo hướng hiện đại hóa và nhiều khả năng trở thành con rồng mới của châu Á.
Dù tiếp cận theo quan điểm nào, song để đảm bảo kinh tế tăng trưởng nhanh, hiệu quả và bền vững, kinh tế Việt Nam vẫn phải tiến hành theo hai hướng chủ yếu: Một là, nhanh chóng tên cấu trúc các ngành, các lĩnh vực kinh tế nhạy cảm nhất với những hậu quả do cuộc khủng hoảng để lên. Hai là, điều chỉnh các lĩnh vực, các quan hệ kinh tế tương thích để hội nhập kinh tế toàn cầu.
Tài chính tiền tệ luôn là công cụ kinh tế nhạy cảm trong mọi không gian kinh tế, nhất là trong thời kỳ khủng hoảng. Nó giữ vai trò phát hiện, chẩn trị, kiểm soát lạm phát và điều tiết kinh tế. Đây là khâu trọng yếu trong tái cấu trúc kinh tế.
Trong giai đoạn tới cần hướng tới cấu trúc lại chính sách tài khóa theo hướng minh bạch, công khai và hội nhập. Cơ cấu lại hệ thống ngân hàng theo hướng mở rộng quy mô về vốn, tập trung hóa ngân hàng để hình thành những ngân hàng mạnh, có tầm cỡ và có khả năng cạnh tranh quốc tế; nâng cao vai trò điều tiết của Ngân hàng Trung ương bằng các chính sách điều hành vĩ mô.
Tạo thế cân đối mới các thị trường
Trong khủng hoảng thị trường xuất khẩu của Việt Nam bị co hẹp phải có thời gian để hồi phục. Trước mắt cần sớm cấu trúc lại tương quan giữa thị trường quốc tế và nội địa, đặc biệt hướng đến thị trường nội địa theo nguyên tắc khai thác tối đa sức mua của thị trường trong nước, đặc biệt là thị trường nông thôn nơi chiếm đến 70% dân số. Trong cơ cấu thị trường xuất khẩu, cần khai thác thêm các thị trường mới đặc biệt là Đông Âu, châu Phi và Mỹ Latin, tranh thủ các thị trường ngách, "thị trường cơ hội" để tăng xuất khẩu.
Thị trường bất động sản nóng lên và hạ nhiệt trong quá trình diễn ra lạm phát, điều này có nhiều nguyên nhân. Song để giữ bình ổn thị trường lâu dài, sau cuộc khủng hoảng cần hoàn chỉnh cơ chế quản lý bất động sản từ chính sách điều hành vĩ mô đến quản lý của các địa phương theo nguyên tắc công khai và công bằng, phát triển cân đối giữa kinh doanh bất động sản vì lợi nhuận và kinh doanh bất động sản phục vụ an sinh xỡ hội. Hình thành các ngân hàng lớn chuyên doanh bất động sản để hỗ trợ tích cực cho các nhà đầu tư bất động sản. Thực hiện cơ chế bình đẳng xóa bỏ quan hệ xin - cho trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản.
Trong điều kiện kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, các tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước đang thể hiện vai trò đầu tàu kinh tế tại nước ta. Để nâng cao vị thế đó trong quá trình kinh tế hậu lạm pháp cần có những bước hoàn thiện thích ứng bằng việc tập trung vốn 90% vào nhiệm vụ kinh doanh chính yếu của các tập đoàn kinh tế, tổng công ty. Hạn chế việc đầu tư phân tán vốn vào các hoạt động ngoài nhiệm vụ kinh doanh chính.
Thị trường chứng khoán là đầu mối quan trọng để phát ra các thông điệp về sức khỏe nền kinh tế. Đây cũng là kênh cung cấp thông tin quan trọng, đáng tin cậy cho dự báo kinh tế. Để thực hiện được vai trò này cần thực hiện công khai, minh bạch về quản lý thị trường dựa trên cơ sở tiếp tục hoàn thiện cơ chế điều hành có tính hệ thống theo nguyên tắc "tiền đăng hậu kiểm".
Sau cuộc khủng hoảng có thể diễn ra sự tái cấu trúc kinh tế toàn cầu, trong đó bước đầu chớm nở việc phân chia lợi thế lực tài chính quốc tế và ngay cả nội bộ các khối kinh tế. Qua đó cũng sẽ thúc đẩy sự liên kết chặt chẽ hơn giữa các nước, đặc biệt là các nước phát triển để xác lập sự cân bằng hơn trong trật tự kinh tế thế giới.
Trong bối cảnh mới trong nước và quốc tế, theo tôi Nhà nước cần nâng cao hơn tính hiệu lực trong điều hành kinh tế vĩ mô trong hệ thống các giải pháp đồng bộ từ Trung ương đến địa phương. Sớm thực hiện việc phân định giữa quản lý nhà nước về kinh tế với quản lý kinh doanh theo hướng trao quyền rộng rồi về tự chủ tài chính cho các doanh nghiệp; thực hiện đầy đủ các cam kết với WTO từ chính sách đến luật pháp và đẩy mạnh cải cách hành chính để đáp ứng những cam kết đó.
Sự tái cấu trúc điều chỉnh các lĩnh vực hoạt động kinh tế và các quan hệ thời kỳ hậu khủng hoảng sẽ tạo ra cơ hội để kinh tế Việt Nam tăng trưởng, phát triển bền vững và bình đẳng trong hội nhập kinh tế toàn cầu.
ĐTTCSG
