Trong khi Minsk khăng khăng yêu cầu MátxcÆ¡va phải miá»…n thuế đối vá»›i toàn bá»™ khối lượng dầu mỏ mà Nga cung ứng cho nÆ°á»›c này, trong khi MátxcÆ¡va lại chỉ chấp thuận phÆ°Æ¡ng án không Ä‘ánh thuế đối vá»›i khối lượng dầu mỏ vừa đủ Ä‘áp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân Belarus, còn số dầu mà Belarus dùng để chế biến rồi xuất khẩu thì phải chịu thuế.

Cuá»™c tranh cãi này hiện vẫn chÆ°a đến hồi kết, khiến ná»—i lo sợ của người dân má»™t số nÆ°á»›c châu Âu, vốn Ä‘ang phải chịu cái rét bất thường của mùa Đông năm nay, về nguồn cung khí đốt của Nga bị gián Ä‘oạn là hoàn toàn có cÆ¡ sở.

Nga ngừng cấp dầu qua đường ống tại Belarus từ ngày 8/1. (Ảnh: nguồn Internet)

Xung Ä‘á»™t lợi ích

Trên thá»±c tế, việc Nga không Ä‘ánh thuế đối vá»›i toàn bá»™ khối lượng dầu mỏ cung ứng cho Belarus Ä‘ã được thá»±c hiện vào đầu những năm 1990.

Theo Æ°á»›c tính của các chuyên gia, má»—i năm ngân sách của Nga bị thất thu khoảng 3-5 tá»· USD, trong khi nhờ được hưởng chế Ä‘á»™ thuế quan Æ°u Ä‘ãi nên hàng năm Minsk nhập khẩu má»™t khối lượng lá»›n dầu thô của Nga, năm 2009 hÆ¡n 25 triệu tấn, tiêu thụ trong nÆ°á»›c khoảng 6 triệu tấn, để chế biến và thá»±c tế phần lá»›n số dầu này được Ä‘em bán cho các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây, mang lại khoản thu Ä‘áng kể cho ngân sách nÆ°á»›c này.

Tuy nhiên, vấn đề tưởng chừng nhÆ° Ä‘ã được giải quyết vào giữa những năm 1990, sau khi hai bên ký kết thỏa thuận song phÆ°Æ¡ng về các Ä‘iều kiện cung ứng dầu mỏ, về Ä‘iều khoản thuế quan xuất khẩu và xuất khẩu các sản phẩm dầu mỏ.

Nhờ vậy, trong năm 1995 và 10 tháng năm 1996, Belarus Ä‘ã trả cho Nga tổng cá»™ng 8,5 triệu USD, nhÆ°ng sau Ä‘ó, Nga không nhận được thêm đồng nào nữa và đến năm 2001, Belarus Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng hủy bỏ thỏa thuận trên.

Mối quan hệ giữa MátxcÆ¡va và Minsk thá»±c sá»± trở nên căng thẳng vào đầu năm 2007, sau khi Nga quyết định nâng mức giá bán khí đốt cho Belarus lên 180,7 USD/tấn. Để Ä‘áp lại, Belarus tuyên bố áp dụng mức phí trung chuyển khí đốt trên lãnh thổ nÆ°á»›c mình rất cao là 45 USD/tấn.

Ít ngày sau, vá»›i lý do MátxcÆ¡va không thanh toán những khoản thuế này, Belarus không cho dầu của Nga Ä‘i qua đường ống dẫn dầu "Druzhba", chạy qua lãnh thổ Belarus tá»›i các nÆ°á»›c Ba Lan, Đức, Séc, Slovakia và Hungary.

Tuy nhiên, cuối cùng MátxcÆ¡va và Minsk cÅ©ng chấm dứt tranh cãi bằng việc ký kết má»™t thỏa thuận, theo Ä‘ó Nga vẫn giữ mức giá 100 USD/1.000m3 bán cho Belarus và không Ä‘ánh thuế đối vá»›i toàn bá»™ khối lượng khí đốt cung ứng cho Minsk, đổi lại, tập Ä‘oàn dầu khí quốc gia Nga Gazprom được mua 50% cổ phần của đối tác Belarus Beltransgaz trong vòng 4 năm theo giá thị trường, vá»›i tổng trị giá 2,5 tá»· USD.

Sá»± “mặc cả” Ä‘úng lúc

Nga và Belarus bÆ°á»›c vào năm nay mà không có bất cứ thỏa thuận nào về việc cung ứng và trung chuyển dầu mỏ, nhÆ°ng Ä‘ây cÅ©ng là thời Ä‘iểm mà Liên minh thuế quan gồm Nga, Kazakhstan và Belarus bắt đầu có hiệu lá»±c, giúp Minsk có cái để "mặc cả" vá»›i MátxcÆ¡va.

Vấn đề Ä‘ã nảy sinh khi phía Nga cho rằng trong trường hợp hai bên không ký được thỏa thuận thì kể từ ngày 1/1, Belarus phải trả 100% thuế đối vá»›i toàn bá»™ khối lượng dầu mỏ nhập khẩu từ Nga. TrÆ°á»›c Ä‘ó Nga đề nghị Belarus ký má»™t thỏa thuận mà theo Ä‘ó MátxcÆ¡va sẽ không Ä‘ánh thuế khối lượng dầu mỏ nhập khẩu tiêu thụ ná»™i địa, nhÆ°ng Minsk không đồng ý.

Trong khi Ä‘ó, Belarus tuyên bố, vá»›i tÆ° cách thành viên Liên minh thuế quan, họ được hưởng chế Ä‘á»™ thuế quan Æ°u Ä‘ãi, nếu không Minsk sẽ rút khỏi liên minh này; đồng thời Ä‘e dọa sẽ tăng thuế trung chuyển khí đốt của Nga qua lãnh thổ nÆ°á»›c này lên 2,5 lần.

Thế nhÆ°ng, Nga lại cho rằng vấn đề cung ứng dầu mỏ không nằm trong khuôn khổ Liên minh thuế quan. Theo Minsk, sở dÄ© họ giữ lập trường cứng rắn là do lo ngại việc Ä‘Æ°a vấn đề cung ứng dầu mỏ ra ngoài khuôn khổ Liên minh thuế quan sẽ tạo ra tiền lệ nguy hiểm.

Tiếp sau dầu mỏ có thể là khí đốt và Ä‘iện năng và cÅ©ng rất có thể là các hàng hóa khác không thuá»™c nhóm hàng nguyên liệu thô cÅ©ng sẽ rÆ¡i vào cảnh tÆ°Æ¡ng tá»±. Chính sách loại trừ các nhóm hàng hóa sẽ khiến Liên minh thuế quan bị tổn hại và biến dạng.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng Liên minh thuế quan mang lại lợi ích kinh tế trÆ°á»›c mắt cho Belarus và Kazakhstan nhiều hÆ¡n, nhÆ°ng về lâu dài lợi ích địa chính trị sẽ thuá»™c về MátxcÆ¡va.

Các cuá»™c Ä‘àm phán giữa Nga và Belarus về vấn đề cung ứng dầu mỏ được bắt đầu từ cuối năm 2009 tiếp tục bế tắc, cho đến nay vẫn chÆ°a có dấu hiệu hai bên sẽ nhượng bá»™ lẫn nhau.

Vietnam+