Tranh chấp Biển Đông và khủng hoảng kinh tế

Mỹ gọi cách xá»­ sá»± của Trung Quốc trong vụ đối đầu ở Biển Đông là 'hung hăng'

Tổng thống Philippines Gloria Arroyo ký Đạo luật Đường cÆ¡ sở ngày 10.3 khẳng định chủ quyền ở má»™t phần quần đảo Trường Sa và bãi Ä‘á ngầm Scarborough.

Hành Ä‘á»™ng Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng này khiến cả Bắc Kinh và Hà Ná»™i phản đối. Trung Quốc nói sẽ cho phép má»™t hãng lữ hành tổ chức cho du khách thăm đảo thuá»™c Trường Sa. Người ta tin rằng các nÆ°á»›c khác tranh giành chủ quyền cÅ©ng sẽ hăm he gá»­i tàu Ä‘i qua các hòn đảo và vùng nÆ°á»›c chung quanh thuá»™c quyền họ kiểm soát.

Có vẻ nhÆ° những hành Ä‘á»™ng này Ä‘i ngược lại Tuyên bố 2002 về Hành xá»­ của các bên ở Biển Đông, được Trung Quốc và Asean ký. Điều gì dẫn tá»›i sá»± thay đổi chính sách Ä‘á»™t ngá»™t này?

Diễn biến mới

Trung Quốc và Asean Ä‘ã đạt nhiều tiến bá»™ trong củng cố quan hệ song phÆ°Æ¡ng, trong lúc các nÆ°á»›c tranh giành, gồm Brunei, Trung Quốc, Malaysia, Philippines, Đài Loan và Việt Nam, sẵn lòng gác lại tranh cãi để thúc đẩy những mục tiêu quốc gia quan trọng hÆ¡n trong mấy thập niên qua.

NhÆ°ng đồng thời, do tầm quan trọng kinh tế, chính trị, chiến lược của Biển Đông, tất cả các bên đều cứng giọng trong tuyên bố xác lập chủ quyền. Hy vọng phát hiện dá»± trữ dầu hỏa và khí đốt dồi dào càng làm họ cứng rắn hÆ¡n. Vì thế, chúng ta thường thấy hầu hết các bên đều tìm cách củng cố sá»± kiểm soát những hòn đảo mà họ Ä‘ã giữ được, và sẽ phản ứng mạnh trÆ°á»›c hành vi Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng của các bên khác.

Tranh cãi má»›i nhất về Biển Đông có giống mẫu hình lâu nay không? Phần nào Ä‘ó quả là tÆ°Æ¡ng tá»±, nhÆ°ng lần này có những diá»…n biến má»›i. Tranh chấp má»›i nhất xảy ra trong bối cảnh tất cả các bên đều bị ảnh hưởng nặng bởi suy thoái kinh tế toàn cầu. Khủng hoảng kinh tế không chỉ là cú giáng vào các nền kinh tế Á châu, mà có thể có tác Ä‘á»™ng xấu tá»›i ổn định và hòa bình khu vá»±c.

Má»™t hiện tượng má»›i nữa là sá»± can dá»± trá»±c tiếp của Mỹ - vá»›i vụ va chạm giữa tàu Trung Quốc và Mỹ hôm 8.3. Đây là sá»± cố nghiêm trọng nhất kể từ vụ đụng máy bay do thám Mỹ và chiến đấu cÆ¡ Trung Quốc trên đảo Hải Nam năm 2001. Điều làm cho tình hình an ninh thêm phức tạp là phản ứng sau Ä‘ó.

Mặc dù Ngoại trưởng Trung Quốc DÆ°Æ¡ng Thiết Trì thăm Washington sau vụ va chạm, nhÆ°ng không bên nào tỏ ra mềm mỏng hÆ¡n. Washington Ä‘ã gá»­i chiến hạm Chung-Hoon Ä‘i há»™ tống hoạt Ä‘á»™ng tiếp theo của tàu Impeccable trên Biển Đông. Trung Quốc thì cÅ©ng cá»­ má»™t tàu hiện đại ra biển để bảo vệ vùng Ä‘ánh cá và theo dõi hải phận.

Chiến tranh?

Chúng ta nhá»› rằng khủng hoảng kinh tế thập niên 1930 Ä‘ã châm ngòi cho Thế chiến Hai. DÄ© nhiên nhiều người tá»± hỏi: lịch sá»­ liệu có lặp lại?

Chủ quyền Biển Đông là vấn đề khó xá»­ cho chính phủ các nÆ°á»›c

Theo biện luận của trường phái tân tá»± do (neo-liberal) về quan hệ quốc tế, sá»± tÆ°Æ¡ng thuá»™c kinh tế sẽ buá»™c các nÆ°á»›c thận trọng trÆ°á»›c khi dám đối đầu. Quả thá»±c, cả Mỹ và Trung Quốc, và Trung Quốc vá»›i Asean, đều Ä‘ã có quan hệ kinh tế phụ thuá»™c nhau.

Vì thế không nÆ°á»›c nào muốn xảy ra xung Ä‘á»™t vì Biển Đông. NhÆ°ng chỉ cần quan sát nhầm ý định nÆ°á»›c khác, tính toán nhầm, cÅ©ng có thể dẫn tá»›i xung Ä‘á»™t. Vì Ä‘ây là vấn đề lãnh thổ, ít chính phủ nào muốn tạo ra cảm giác họ Ä‘ang bán nÆ°á»›c. Má»™t số chính phủ có thể trở thành "con tin" của tình cảm dân tá»™c chủ nghÄ©a trong nÆ°á»›c, trong khi có chính phủ lại sẽ lợi dụng tình cảm Ä‘ó để giành phần hÆ¡n trong mặc cả. Dù thế nào, nó sẽ làm phức tạp thêm tranh chấp, khiến nó khó giải quyết hÆ¡n.

"Sá»± khiêu khích" của Philippines chủ yếu là để kịp hạn chót 13.5 của Liên Hiệp Quốc, buá»™c các nÆ°á»›c gá»­i thông tin về thềm lục địa của họ. NhÆ°ng cÅ©ng có người cho rằng Manila châm ngòi cho cuá»™c cãi vã là để giảm bá»›t bất mãn của người dân trong nÆ°á»›c, vì nền kinh tế Ä‘ã Ä‘i xuống do suy thoái toàn cầu.

Xuất khẩu Philippines giảm 14.9% tháng 10 năm ngoái, phần nhiều đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài Ä‘ã rút khỏi nÆ°á»›c này, và kiều hối của người lao Ä‘á»™ng ở hải ngoại Ä‘ã tụt giảm. Tính đến tháng Bảy năm 2008, tỉ lệ thất nghiệp đạt 7.4%. Gây náo Ä‘á»™ng trên Biển Đông có thể là chiến thuật của chính quyền để người dân tạm quên Ä‘i nền kinh tế khó khăn cùng những bất mãn vá»›i chính phủ.

Chủ nghÄ©a dân tá»™c, quyền lợi các nhóm cùng tính toán sai về chiến lược rất có thể làm khác biệt thêm trầm trọng, và có thể dẫn tá»›i xung Ä‘á»™t.

Trần Thiệu Phong

Dường nhÆ° chính phủ Trung Quốc rÆ¡i vào thế khó xá»­ khi tranh chấp Biển Đông lại khÆ¡i dậy. Má»™t mặt, để tạo dá»±ng môi trường quốc tế thuận lợi, Trung Quốc cố gắng xây dá»±ng hình ảnh tích cá»±c về má»™t quốc gia ủng há»™ hòa bình và có nhiều trách nhiệm hÆ¡n vá»›i thế giá»›i. Mục tiêu này Ä‘ã hạn chế Ä‘áng kể chính sách của họ, đặc biệt trong sá»­ dụng vÅ© lá»±c.

Mặt khác, bên trong Trung Quốc, quần chúng xem chính phủ quá yếu á»›t khi giải quyết tranh chấp lãnh thổ trong Ä‘ó có Biển Đông, và thúc ép chính phủ mạnh mẽ hÆ¡n, thậm chí dùng quân Ä‘á»™i nếu cần thiết. Chủ nghÄ©a dân tá»™c tăng tiến trong nÆ°á»›c Ä‘ã thu hẹp không gian chính sách của Bắc Kinh. Bắc Kinh lo ngại nhiều hÆ¡n về nguy cÆ¡ há»—n loạn xã há»™i, do các nhà máy Ä‘óng cá»­a, thất nghiệp gia tăng.

Bên trong Đảng Cá»™ng sản, có những tiếng nói khác nhau về cách ứng phó vá»›i hành Ä‘á»™ng "khiêu khích" của các nÆ°á»›c. Đáng chú ý là tiếng nói cứng rắn của quân Ä‘á»™i, đặc biệt là Hải quân. Từ lâu, Hải quân Ä‘ã cố gắng mở rá»™ng khả năng và ảnh hưởng bằng cách dùng vấn đề Biển Đông. Vì thế, chính phủ Trung Quốc phải Ä‘u dây, cố gắng duy trì cân bằng giữa những kêu gọi trong nÆ°á»›c và mong chờ của quốc tế