TỔNG QUAN THỊ TRƯỜNG XĂNG DẦU VIỆT NAM NĂM 2014

I. THỊ TRƯỜNG DẦU THÔ THẾ GIỚI

1. Diá»…n biến giá dầu thế giá»›i năm 2014

Năm 214 là má»™t năm đầy biến Ä‘á»™ng vá»›i thị trường dầu mỏ Thế giá»›i. Ná»­a đầu năm 2014 giá dầu thô ngọt nhẹ tại Mỹ Ä‘óng cá»­a phiên giao dịch 30/6/2014 ở mức 105,37 USD/thùng. Giá dầu thô Brent có giá 112,36 USD/thùng. Giá dầu thô ngọt nhẹ tại Mỹ Ä‘ã tăng 2,6% trong tháng 6, tăng 3,7% trong cả quý II và tăng 7,1% trong 6 tháng đầu năm 2014. Trong khi Ä‘ó, giá dầu Brent tăng 2,7% trong tháng 6, và 4,3% trong quý II và 1,4% trong ná»­a đầu năm 2014. Giá dầu tăng chủ yếu bởi lo ngại bất ổn tại Iraq sẽ ảnh hưởng đến cung dầu của thế giá»›i.

Đà giảm giá dầu thô bắt đầu xuất hiện từ tháng 8 năm 2014 vá»›i mức giá WTT bình quân tháng 8 là 96,54 USD/thùng, giảm 6,8% so vá»›i mức giá bình quân WTI của tháng 7 năm 2014. Đến tháng 12 năm 2014, giá WTI bình quân của tháng chỉ còn 75,79 USD/ thùng, giảm 28,3% so vá»›i tháng 6 vá»›i mức giá bình quân 105,79.

Bảng 1: Giá dầu WTI trung bình qua các tháng trong năm 2014:

Giá dầu ngọt nhẹ WTI Ä‘óng cá»­a phiên giao dịch 29/12/2014 trên Sàn giao dịch New York bất ngờ giảm 1,12 USD (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 2%) xuống 53,61 USD/thùng - mức thấp nhất kể từ tháng 5/2009.

Giá dầu thô trên sàn giao dịch New York giảm 4,2% và là tuần giảm giá thứ năm liên tiếp.Tính chung từ giữa tháng 6 tá»›i cuối năm 2014, dầu Ä‘ã giảm hÆ¡n 50%. Đây là tốc Ä‘á»™ giảm giá nhanh nhất kể từ năm 2008, gần bằng so vá»›i hai cú sốc giảm giá dầu giai Ä‘oạn 1985-1986 và 1990-1991.

2. Nguyên nhân khiến giá dầu thô thế giá»›i liên tiếp sụt giảm.

Nhu cầu năng lượng có quan hệ mật thiết vá»›i các hoạt Ä‘á»™ng kinh tế. Ngoài ra, nhu cầu này cÅ©ng tăng mạnh trong mùa Ä‘ông ở bán cầu Bắc và trong mùa hè ở những nÆ°á»›c sá»­ dụng phổ biến máy Ä‘iều hòa nhiệt Ä‘á»™. Trong khi Ä‘ó, nguồn cung có thể chịu ảnh hưởng bởi yếu tố thời tiết (thời tiết xấu cản trở việc Ä‘Æ°a dầu lên các tàu vận chuyển) và bởi tình hình địa chính trị.

Có 4 yếu tố chính khiến giá dầu liên tục giảm sâu, giảm mạnh:

Nhu cầu dầu hiện Ä‘ang ở mức thấp do hoạt Ä‘á»™ng kinh tế diá»…n ra vá»›i tốc Ä‘á»™ yếu trên phạm vi toàn cầu, cá»™ng thêm hiệu suất gia tăng và xu hÆ°á»›ng dịch chuyển từ dầu thô sang các loại nhiên liệu khác.
Bất ổn chính trị ở Iraq và Libya và má»™t số yếu tố chính trị khác.
Mỹ Ä‘ã trở thành nÆ°á»›c sản xuất dầu lá»›n nhất thế giá»›i. Mặc dù Mỹ không xuất khẩu dầu thô, nhÆ°ng vá»›i sản lượng dầu Ä‘á phiến trong nÆ°á»›c tăng bùng nổ, Mỹ nhập khẩu ít dầu Ä‘i, dẫn tá»›i sá»± dÆ° thừa nguồn cung cầu trên thị trường quốc tế.
Saudi Arabia và các nÆ°á»›c đồng minh vùng vịnh Ä‘ã quyết định sẽ không hy sinh thị phần của mình để cứu giá dầu.

3. Dá»± báo kịch bản giá dầu thô toàn cầu năm 2015

OPEC Ä‘ã không cắt sản lượng khai thác là để duy trì thị phần của mình trên thị trường tiêu thụ. Hiện giờ OPEC Ä‘ang chiếm khoảng 1/3 sản lượng khai thác toàn cầu, nhÆ°ng nếu nhóm cắt giảm thì có thể sẽ mất thị phần vào tay các nhà sản xuất lá»›n khác ngoài OPEC nhÆ° Nga và Mỹ.

Dá»± báo rằng cán cân quyền lá»±c trên thị trường dầu thô Ä‘ang có sá»± thay đổi lá»›n và OPEC Ä‘ang chấp nhận má»™t thá»±c tế rằng khả năng mà nhóm có thể kiểm soát giá dầu thô dài hạn là có giá»›i hạn.

Nếu má»™t cuá»™c chiến giá xảy ra sau quyết định của OPEC, thì giá dầu có thể giảm còn dÆ°á»›i 55 usd/thùng trong suốt tháng cuối cùng của năm 2014, và sau Ä‘ó tiếp tục Ä‘à suy yếu, theo nhiều chuyên gia kinh tế nhận định, giá dầu có thể nằm ở ngưỡng 50-55 USD trong 6 tháng đầu 2015 hoặc thậm chí thấp hÆ¡n.

Trong 6 tháng cuối năm 2015, dá»± báo vá»›i má»™t kịch bản các tình huống địa chính trị chÆ°a được duy trì ổn định cùng vá»›i kinh tế thế giá»›i tiếp tục ảm đạm, thì giá dầu thô thế giá»›i thậm chí có thể dao Ä‘á»™ng ở mức trên dÆ°á»›i 40 USD/thùng nếu nhÆ° OPEC vẫn cÆ°Æ¡ng quyết không chịu cắt giảm sản lượng khai thác cho 2015 trong cuá»™c họp diá»…n ra vào ngày 05/06/2015.

Có thể, trong thời gian tá»›i, các nÆ°á»›c sản xuất dầu ngoài OPEC sẽ có các Ä‘á»™ng thái quyết liệt, thậm chí cá»±c Ä‘oan (chiến tranh,gây nổ….) nhằm làm giảm Ä‘à suy giảm của giá dầu, cÅ©ng nhÆ° tìm kiếm thêm thị phần từ OPEC, hứa hẹn má»™t thị trường diá»…n biến giá dầu đầy biến Ä‘á»™ng trong năm 2015.Giá dầu có thể tăng Ä‘á»™t ngá»™t trong thời gian ngắn và giảm Ä‘á»™t ngá»™t khi các yếu tố gây biến Ä‘á»™ng được giải quyết.

II. THỊ TRƯỜNG XĂNG DẦU TRONG NƯỚC

1. Diễn biến thị trường xăng dầu Việt Nam năm 2014

Nếu ví nhịp Ä‘iệu tăng/giảm của giá xăng dầu trong năm qua nhÆ° má»™t bản nhạc, thì những đợt giảm giá vào cuối năm là những nốt nhạc đầy hứng khởi cho nền kinh tế. Năm 2014, giá xăng dầu trong nÆ°á»›c Ä‘ã thay đổi tổng cá»™ng 17 lần tăng, giảm trong Ä‘ó tăng 5 lần và giảm 12 lần, Ä‘ánh dấu mức thay đổi ká»· lục của mặt hàng này trong má»™t năm.

Tăng mạnh vào những tháng đầu năm

Giá xăng tăng mạnh vá»›i đỉnh Ä‘iểm được thiết lập vào ngày 7/7 khi giá xăng RON 95 lần đầu tiên vượt mốc 26.000 đồng. Giá xăng RON 92 cÅ©ng đạt mức 25.640 đồng/lít.

Giảm liên tục theo Ä‘à giảm của giá dầu thô Thế giá»›i

Giá xăng trong nÆ°á»›c ở mức thấp nhất trong lần giảm giá cuối cùng trong năm vào ngày 22/12/2014 là 17.880 đồng/ lít, so vá»›i giá xăng thời Ä‘iểm cao nhất trong tháng 7 là 25.640Ä‘/ lít, giảm 7.760 đồng/ lít tÆ°Æ¡ng ứng giảm 29,3%.

Biểu đồ 2: Diá»…n biến giá xăng năm 2014:

Ngoài giá xăng giảm liên tiếp, giá dầu hỏa, dầu diesel, dầu mazút cÅ©ng theo Ä‘à giảm, cụ thể dầu diesel giảm 19 lần giảm (6.740 đồng/lít); dầu hỏa có 17 lần giảm (5.940 đồng/lít); dầu mazút có 17 lần giảm (khoảng 5.980 đồng/kg).

Biểu đồ 3: Diá»…n biến giá dầu Diesel năm 2014

Biểu đồ 4: Diá»…n biến giá dầu hỏa năm 2014:

Biểu đồ 5: Diá»…n biến giá dầu mazút năm 2014:

2. CÆ¡ chế chính sách Ä‘iều hành thị trường xăng dầu Việt Nam năm 2014.

Nghị định 83/2014/NĐ-CP chính thức được ban hành.

Nghị định 84/2009/NĐ-CP chính thức có hiệu lá»±c kể từ ngày 15/12/2009. So vá»›i Nghị định 55 CP và những văn bản pháp quy Ä‘ã được ban hành trÆ°á»›c Ä‘ây về hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu, Nghị định 84/2009/NĐ-CP có má»™t bÆ°á»›c chuyển biến rất tích cá»±c trong việc cụ thể hóa quan Ä‘iểm Ä‘iều hành xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c.

Đây là những tiền đề pháp lý quan trọng để thị trường xăng dầu Việt Nam phản ánh được xu hÆ°á»›ng của giá xăng dầu Thế giá»›i, tiệm cận theo cÆ¡ chế thị trường nhÆ°ng có sá»± quản lý, giám sát của Nhà nÆ°á»›c. Tuy nhiên qua thá»±c tế công tác Ä‘iều hành, quản lý kinh doanh xăng dầu còn có má»™t số ná»™i dung quy định chÆ°a phù hợp vá»›i thá»±c tiá»…n Ä‘ó là: nguyên tắc trích lập, quản lý và sá»­ dụng quỹ Bình ổn giá; không thá»±c hiện thẩm quyền quyết định giá của doanh nghiệp; không ổn định thuế suất thuế nhập khẩu vá»›i từng chủng loại xăng dầu; việc tính giá cÆ¡ sở bình quân 30 ngày tạo ra Ä‘á»™ trá»… khá lá»›n so vá»›i biến Ä‘á»™ng của giá Thế giá»›i. Tuy nhiên, Ä‘ánh giá má»™t cách khách quan từ giữa năm 2013 đến cuối năm 2014, các cÆ¡ quan quản lý Ä‘ã phối hợp vá»›i nhau Ä‘iều hành giá xăng dầu tốt hÆ¡n, sát vá»›i Nghị định 84/2009/NĐ-CP, sát vá»›i diá»…n biến giá xăng dầu Thế giá»›i.

Từ những bất cập trên, sau nhiều lần xin ý kiến của các cấp, các ngành, ngày 03/09/2014, Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ Ä‘ã ký ban hành Nghị định số 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định 84/2009/NĐ-CP và có hiệu lá»±c kể từ ngày 01/11/2014.

Nghị định má»›i thay thế Ä‘ã giải quyết được tÆ°Æ¡ng đối triệt để những bất cập của Nghị định cÅ©. Nghị định má»›i cÅ©ng tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, nếu nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây chỉ có 3 thành phần tham gia thị trường này là đầu mối xuất nhập khẩu, tổng đại lý và đại lý xăng dầu thì giờ Ä‘ây có thêm 2 thành phần nữa là thÆ°Æ¡ng nhân phân phối và thÆ°Æ¡ng nhân nhận quyền bán lẻ xăng dầu.

TÆ° tưởng và ná»™i dung chủ đạo của Nghị định 83/2014/NĐ-CP

- Hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu tiếp tục vận hành theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c, phát huy quyền tá»± chủ kinh doanh của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật. Bảo đảm thá»±c hiện tốt vai trò kiểm tra, giám sát của cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c, hài hòa lợi ích người tiêu dùng, doanh nghiệp và Nhà nÆ°á»›c.

- Tăng cường tính cạnh tranh, công khai, minh bạch trong kinh doanh xăng dầu; quản lý chặt chẽ hệ thống phân phối xăng dầu, bảo đảm cung ứng ổn định xăng dầu trong hệ thống, bảo đảm chất lượng xăng dầu lÆ°u thông trên thị trường.

- Giá xăng dầu trong nÆ°á»›c phản ánh kịp thời diá»…n biến giá xăng dầu thế giá»›i; tần suất, biên Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu phù hợp vá»›i sá»± phát triển kinh tế - xã há»™i, tâm lý người tiêu dùng.

- Khuyến khích phát triển nhiên liệu sinh học nhằm giảm sá»± phụ thuá»™c vào nhiên liệu có nguồn gốc hóa thạch, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường.

Nghị định 83/2014/NĐ-CP tạo Ä‘iều kiện để thị trường xăng dầu Việt Nam có khả năng tiếp cận thị trường xăng dầu khu vá»±c và thế giá»›i. HÆ¡n nữa, tính minh bạch và công khai được đẩy mạnh trong Ä‘iều hành giá và kinh doanh xăng dầu. Nghị định cÅ©ng quy định rõ nguyên tắc trích lập, sá»­ dụng và quản lý Quỹ Bình ổn giá.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thá»±c hiện Nghị định 83/2014/NĐ-CP trong thá»±c tiá»…n vẫn gây cho doanh nghiệp kinh doanh má»™t số khó khăn nhÆ° chÆ°a lường hết các yếu tố giá xăng dầu thế giá»›i giảm liên tục, nên không có các Ä‘iều kiện đảm bảo cho các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu theo hạn mức nhập khẩu Bá»™ giao; chÆ°a có cÆ¡ chế, công cụ Ä‘iều tiết phù hợp, chính sách há»— trợ cho các doanh nghiệp kinh doanh kinh doanh nhiên liệu sinh học.

Hiệp Há»™i Xăng Dầu Việt Nam hoạt Ä‘á»™ng tích cá»±c trong các lÄ©nh vá»±c liên quan đến thị trường xăng dầu

Sau khi Nghị định má»›i được ban hành, Xác định rõ việc chủ Ä‘á»™ng, tích cá»±c tham gia vào sá»­a đổi, thay thế Nghị định 84-CP là công việc trọng tâm của thường trá»±c Hiệp Há»™i. Nhiều ý kiến của Hiệp Há»™i tham gia Ä‘ã được ban soạn thảo tiếp thu Ä‘Æ°a vào dá»± thảo nhÆ°: Biên Ä‘á»™ và tần suất Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu; chu kỳ tính giá cÆ¡ sở; nguyên tắc trích lập, quản lý và sá»­ dụng quỹ BOG; Điều kiện đối vá»›i Tổng đại lý kinh doanh xăng dầu; Quyền và nghÄ©a vụ của thÆ°Æ¡ng nhân kinh doanh XNK xăng dầu…

Ngày 19/09/2014, Hiệp Há»™i Xăng Dầu Việt Nam Ä‘ã tổ chức Há»™i nghị phổ biến Nghị định 83-CP tá»›i các Há»™i viên. Trên cÆ¡ sở tổng hợp ý kiến của các Há»™i viên, ngày 25/09/2014 thường trá»±c Hiệp Há»™i Ä‘ã chủ Ä‘á»™ng có văn bản gá»­i Liên bá»™ Công thÆ°Æ¡ng – Tài chính và Ban soạn thảo đề xuất những ná»™i dung của Thông tÆ° Liên bá»™ để Nghị định 83-CP được triển khai thá»±c hiện đồng bá»™, cụ thể và minh bạch.

Ngày 17/10/2014, Hiệp Há»™i tiếp tục có văn bản gá»­i Liên bá»™ Công thÆ°Æ¡ng – Tài chính tham gia góp ý dá»± thảo Thông tÆ° Liên tịch hÆ°á»›ng dẫn Nghị định 83-CP, trong Ä‘ó tập trung vào các ná»™i dung: Về thuế nhập khẩu xăng dầu, về chi phí kinh doanh định mức để tính giá cÆ¡ sở, về cÆ¡ chế sá»­ dụng Quỹ BOG, về hình thức Đại lý xăng dầu.

Ngày 29/10/2014, Liên bá»™ Công thÆ°Æ¡ng – Tài chính ban hành Thông tÆ° Liên tịch số 39/2014/TTLT – BCT – BTC “Quy định về phÆ°Æ¡ng pháp tính giá cÆ¡ sở; cÆ¡ chế hình thành, quản lý, sá»­ dụng quỹ BOG và Ä‘iều hành giá xăng dầu theo quy định tại Nghị định số 83-CP ngày 03/9/2014 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu”. Theo những ná»™i dung của Thông tÆ° Liên tịch, Liên bá»™ Ä‘ã tiếp thu má»™t phần kiến nghị, đề xuất của thường trá»±c Hiệp Há»™i..

Dá»± báo thị trường xăng dầu Việt Nam trong năm 2015

Ước xăng dầu tiêu thụ ná»™i địa cả năm 2015 đạt khoảng 16,4 triêu tấn m3/tấn (tăng khoảng 6% so vá»›i năm 2014). Sản xuất, pha chế trong nÆ°á»›c: 8,223 triệu m3/tấn (7,34 triệu m3/tấn sản xuất từ nhà máy lọc dầu Dung Quất và 883 ngàn m3/tấn pha chế từ các doanh nghiệp đầu mối.

Nhập khẩu ước đạt khoảng: 8,177 triệu m3 tấn.

3. Thống kê xuất nhập khẩu xăng dầu trong nÆ°á»›c 2014 (hết ngày 15/12)

Xuất khẩu:

Dầu thô: đạt 8.662.558 tấn từ đầu năm đến hết ngày 15/12 tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i giá trị 6.916.984.171 USD.

Xăng dầu các loại: lượng xuất khẩu trong kỳ báo cáo 948.729 trị giá là 891.005.407 USD

Ngày 05/12/2014, Bá»™ Tài Chính Ä‘ã ban hành thông tÆ° số 185/2014/TT-BTC về tăng thuế nhập khẩu xăng dầu (xăng từ mức 18% tăng lên mức 27%, dầu diezen từ 14% lên 23%, dầu hoả từ mức 16% lên mức 26%, dầu mazút từ 15% lên 24%) nhằm hạn chế thất thu ngân sách.

â–º Giá dầu giảm sẽ tác Ä‘á»™ng tích cá»±c đến sản xuất, kinh doanh nhÆ°ng lại ảnh hưởng tá»›i nguồn thu ngân sách. Hiện chi phí khai thác dầu thô của Việt Nam từ 30-70 USD/thùng thì vá»›i mức giá dÆ°á»›i 50 USD/thùng nhÆ° hiện nay việc xuất khẩu dầu thô cần phải được tính toán kỹ. Các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu nếu không có kế hoạch nhập hàng tốt sẽ dá»… xảy ra tình trạng nhập cao bán thấp, không có lãi.

Nhập khẩu:

Tổng kim ngạch nhập khẩu xăng dầu các loại từ đầu năm lên 8,11 triệu tấn, trị giá đạt 7,39 tá»· USD. Trong Ä‘ó:

+ Nhập khẩu xăng về Việt Nam tính chung từ đầu năm đến 15/12/2014 đạt 2,34 triệu tấn, trị giá đạt 2,35 tá»· USD, tăng 7,83% về lượng và tăng 5,38% về trị giá so vá»›i cùng kỳ 2013.

+ Nhập khẩu dầu diesel từ đầu năm đến 15/12/2014 đạt 3,96 triệu tấn, tăng 32,88% so vá»›i cùng kỳ 2013.

+ Nhập khẩu dầu mazút tính từ đầu năm đến 15/12/2014 giảm 2,8% về lượng so vá»›i cùng kỳ năm 2013.