Năm 2021, Bộ trưởng Năng lượng Uzbekistan cho biết nước này sản xuất đủ khí đốt tự nhiên để đáp ứng nhu cầu trong nước gấp ba lần.

Nhưng sản lượng tại quốc gia giàu khí đốt này đã giảm trong nửa thập kỷ qua và thực tế là: Nhiều người dân Uzbekistan đang dựa vào than, củi và phân động vật để sưởi ấm nhà cửa và nấu ăn, và nhiều nhà máy điện cung cấp cho lưới điện đều sử dụng than.

Các chuyên gia và nhà hoạt động đã lên tiếng cảnh báo về những tác động đến môi trường: Than là nhiên liệu hóa thạch thải nhiều carbon nhất, là tác nhân chính gây ra biến đổi khí hậu do con người gây ra và hàng nghìn cây đang bị chặt phá trái phép để lấy củi.

Người dân cáo buộc chính phủ không đưa ra được giải pháp thay thế.

Vấn đề càng trở nên tồi tệ hơn vào mỗi mùa đông khi nhu cầu năng lượng tăng cao trong bối cảnh thiếu hụt khí đốt tự nhiên kéo dài.

“Trời khá lạnh kể từ cuối tháng 11 và chúng tôi đang gặp vấn đề về nguồn cung cấp khí đốt không chỉ ở các làng mạc mà ngay cả ở những thành phố”, nhà hoạt động Abdusalom Ergashev, sống ở thành phố Ferghana phía đông, cho biết.

“Ở khu vực trung tâm thành phố nơi tôi sống, áp suất khí đốt [trong đường ống] giảm xuống rất thấp vào mùa đông đến nỗi bếp thậm chí không ấm lên được. Mọi người không còn lựa chọn nào khác, vì vậy họ đốt bất cứ thứ gì có thể - than và phân động vật, và họ chặt cây, thậm chí cả cây ăn quả”, Ergashev cho biết.

Việc chặt cây trái phép đã trở nên phổ biến đến mức chính phủ đã tăng cường mức phạt pháp lý đối với tội phạm này. Theo luật có hiệu lực vào tháng 2, những cá nhân bị kết tội chặt cây trái phép phải đối mặt với khoản tiền phạt lên tới 17 triệu soms (1.300 đô la). Mức phạt cao hơn đối với các quan chức chính phủ, các công ty hoặc các tổ chức khác.

Những người vi phạm cũng phải trồng 100 cây non cho mỗi cây mà họ chặt hạ trái phép.

Nhiều người Uzbek, đặc biệt là những người sống ngoài khu vực thành thị, cho biết họ bắt đầu chuẩn bị cho mùa đông trước nhiều tháng, tích trữ củi, thu gom và phơi khô phân gia súc và mua than. Trong nhiều hộ gia đình, thậm chí cả vỏ quả óc chó và hạt trái cây cũng được sử dụng làm nhiên liệu sưởi ấm.

Một hộ gia đình trung bình ở làng đốt khoảng 1,5 tấn than trong suốt mùa đông, ngoài củi, thân cây bông, phân khô và các loại nhiên liệu khác.

Thiệt hại về môi trường không phải là tác động duy nhất của những đám khói đen bốc lên từ ống khói vào mùa đông.

"Tôi đang lái xe qua Ferghana, và ngay cả khi đóng cửa sổ xe, mùi không khí buổi tối vẫn ngột ngạt", vlogger nổi tiếng Akmal Isomiddinov cho biết trong một video gần đây. "Điều này không chỉ xảy ra ở Ferghana. Nó cũng xảy ra ở 90 phần trăm đất nước chúng tôi…. Nó gây hại cho môi trường và sức khỏe của người dân".

Với ước tính 1,8 nghìn tỷ mét khối trữ lượng đã được xác minh, quốc gia Trung Á có khoảng 36 triệu người này nằm trong số 20 quốc gia hàng đầu thế giới về khí đốt tự nhiên.

Nhưng các mỏ đã được khai thác lâu đời của nước này đang dần cạn kiệt và trữ lượng ngày càng khó để khoan tới, theo chính phủ, đồng thời cho biết cần có công nghệ hiện đại hơn.

Theo số liệu thống kê chính thức, trong 10 tháng đầu năm 2024, Uzbekistan đã sản xuất gần 39 tỷ mét khối (bcm) khí đốt tự nhiên, ít hơn 4,8 phần trăm so với cùng kỳ năm ngoái.

Năm 2018, nước này đã sản xuất khoảng 61,6 bcm. Sản lượng đã giảm xuống còn 46,7 bcm vào năm 2023, giảm 24 phần trăm trong năm năm.

Chính phủ có kế hoạch tăng dần sản lượng thêm 33 phần trăm, đạt 62 bcm - cao hơn một chút so với mức năm 2018 - vào năm 2030.

Tuy nhiên, trong thời gian chờ đợi, chính phủ được cho là đã thúc giục đất nước đốt nhiều than hơn.

Các phương tiện truyền thông Uzbekistan đưa tin, hàng nghìn trường học, nhà trẻ và cơ sở y tế do nhà nước quản lý đã được chính quyền ra lệnh chuyển từ khí đốt sang than vào năm 2023.

Theo số liệu của chính phủ, khi sản lượng khí đốt giảm, sản lượng than liên tục tăng. Sản lượng hàng năm tăng từ dưới 4 triệu tấn vào năm 2016 lên 6,5 triệu tấn vào năm 2023.

Chính phủ có kế hoạch tăng sản lượng than lên 10 triệu tấn vào năm 2025.

Về các cảnh báo về mối lo ngại đối với biến đổi khí hậu, chính phủ Uzbekistan cho biết họ đã đầu tư vào các nguồn năng lượng xanh, đã đưa ra trợ cấp cho xe điện và phát động chiến dịch toàn quốc trồng 200 triệu cây xanh để giúp làm sạch không khí.

Nguồn tin: xangdau.net/RFE/RL