Việc Ä‘iều hành giá xăng dầu thời gian qua cho thấy những kết quả quan trọng trong quá trình hình thành và áp dụng cÆ¡ chế Ä‘iều hành má»™t loại hàng hoá có tầm quan trọng chiến lược. Tuy nhiên, cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu cần tiếp tục hoàn thiện, đặc biệt là bảo đảm tính minh bạch và công khai sá»± vận hành của nó để xã há»™i theo dõi, giám sát.

Mặc dù nền kinh tế nÆ°á»›c ta Ä‘ang trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường, nhÆ°ng cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu Ä‘ã được hình thành và vận hành có hiệu lá»±c, hiệu quả thời gian qua. Tuy nhiên, do chÆ°a có thị trường cạnh tranh hoàn chỉnh trong lÄ©nh vá»±c này, việc Ä‘iều hành giá xăng dầu vẫn cần có sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c, tuy nhiên quan trọng là phải có sá»± minh bạch hóa cÆ¡ chế Ä‘iều hành.

Thị trường xăng dầu Việt Nam chịu sá»± chi phối của vai trò Ä‘iều tiết của nhà nÆ°á»›c và vai trò của thị trường. Sá»± kết hợp mang tính biện chứng này góp phần bình ổn giá cả xăng dầu và phục vụ mục tiêu ổn định thị trường mặt hàng chiến lược này có hiệu quả. Đây là cÆ¡ chế khai thác được triệt để và hiệu quả tác Ä‘á»™ng của cả vai trò của nhà nÆ°á»›c vá»›i chức năng ổn định vÄ© mô trong Ä‘ó có ổn định giá cả xăng dầu và chức năng của thị trường vá»›i tÆ° cách là lá»±c lượng làm năng Ä‘á»™ng hoá và kích thích nền kinh tế để phân bổ nguồn lá»±c hợp lý hÆ¡n.

Do xăng dầu là mặt hàng chiến lược có tầm quan trọng hàng đầu có ảnh hưởng đến sản xuất, đời sống, quốc phòng, an ninh…cho nên giá cả được quản lý chặt chẽ. Giá xăng dầu tại Việt Nam do Bá»™ Tài chính quản lý thông qua các công cụ và biện pháp quản lý nhÆ° quy định mức giá bán lẻ trên cÆ¡ sở đề nghị của các Ä‘Æ¡n vị có chức năng kinh doanh xăng dầu…

Giá xăng dầu trong nÆ°á»›c được tính toán trên cÆ¡ sở giá xăng dầu nhập khẩu cá»™ng thêm các khoản thuế, lệ phí…Việc Ä‘iều chỉnh giá nhập khẩu xăng dầu thường gắn vá»›i sá»± biến Ä‘á»™ng của giá xăng dầu nhập khẩu. Tuy nhiên do quá trình Ä‘àm phán, thÆ°Æ¡ng thảo cÅ©ng nhÆ° thời gian thá»±c hiện hợp đồng nhập khẩu vá»›i mức giá Ä‘ã được thÆ°Æ¡ng thảo gắn vá»›i má»™t khoảng thời gian nhất định nên sá»± biến Ä‘á»™ng giá trên thị trường xăng dầu thế giá»›i không thể ảnh hưởng ngay lập tức đến giá xăng dầu trong nÆ°á»›c.

Việc Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu Việt Nam được thá»±c hiện theo hÆ°á»›ng tránh gây biến Ä‘á»™ng đối vá»›i nền kinh tế và giá cả các mặt hàng khác. Má»™t lít xăng A92 thường được Ä‘iều chỉnh vá»›i Ä‘Æ¡n vị Ä‘iều chỉnh khoảng 500 đồng còn mặt hàng dầu khoảng 300đồng/lít (chằng hạn, giá 1 lít xăng có thể Ä‘iều chỉnh tăng từ 20.300 đồng/lít lên 20.800 đồng/lít…).

Việc Ä‘iều hành giá cả xăng dầu Việt Nam thời gian qua cho thấy những kết quả quan trọng trong việc việc hình thành và áp dụng cÆ¡ chế Ä‘iều hành má»™t loại hàng hoá có tầm quan trọng chiến lược. Thị trường xăng dầu Việt Nam Ä‘ã trở nên há»™i nhập sâu hÆ¡n vào thị trường xăng dầu thế giá»›i. Các doanh nghiệp và người dân Ä‘ã quen hÆ¡n vá»›i cÆ¡ chế Ä‘iều tiết giá cả xăng dầu…

Tuy nhiên, cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu cần tiếp tục hoàn thiện, đặc biệt là bảo đảm tính minh bạch và công khai sá»± vận hành của nó để xã há»™i theo dõi, giám sát.

Từ những phân tích trên, xin có má»™t số đề xuất việc minh bạch hoá cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu.

Thứ nhất, cần minh bạch hoá thông tin về giá xăng dầu. Cần có cÆ¡ chế cáo bạch về thông tin ở những địa Ä‘iểm thích hợp nhÆ° tại các trạm xăng dầu để từng người dân đều có thể biết được. Hình thành cÆ¡ chế “cáo bạch thông tin” về lá»—/lãi trong kinh doanh xăng dầu, do nó liên quan đến hầu hết mọi lÄ©nh vá»±c và mọi thành viên trong xã há»™i.

Thứ hai, có thể nghiên cứu việc mở cá»­a theo lá»™ trình và cÆ¡ chế thích hợp để nhà đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài tham gia từng phần vào hệ thống bán lẻ xăng dầu nhằm tăng sức cạnh tranh và tạo cÆ¡ sở tham chiếu vá»›i các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trong nÆ°á»›c. Điều này có lợi cho người tiêu dùng và nhà nÆ°á»›c có thể thu được tiền thuế nhập khẩu xăng dầu.

Thứ ba, cần có sá»± giám sát của xã há»™i đối vá»›i hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu thông qua cổng thông tin về giá xăng dầu hoặc diá»…n Ä‘àn về giá xăng dầu để thông tin trở nên công khai vá»›i mọi đối tượng, giảm thiểu được những tác Ä‘á»™ng Ä‘á»™t ngá»™t về tâm lý hoặc tình trạng đầu cÆ¡. Cần biến mặt hàng xăng dầu thành hàng hoá công cá»™ng đặc biệt nhằm hình thành cÆ¡ chế quản lý má»›i mặt hàng này.

Thứ tÆ°, cần có cÆ¡ chế phối hợp đồng bá»™ giữa các cÆ¡ quan trong dá»± báo, theo dõi sát tình hình thị trường, cÆ¡ chế truyền thông và cÆ¡ chế bình ổn giá xăng dầu, tình hình buôn lậu xăng dầu qua biên giá»›i, tình hình giá xăng dầu ở các nÆ°á»›c khác và thông báo đến vá»›i doanh nghiệp và người dân thích hợp và kịp thời. Việc làm này sẽ làm giảm thiểu những tác Ä‘á»™ng tâm lý, tình trạng đầu cÆ¡ hoặc các tác Ä‘á»™ng ngoài mong đợi khác. Về lâu dài, cần có chiến lược dá»± trữ xăng dầu hiệu quả nhằm góp phần ổn định giá xăng dầu…

PGS.TS. Nguyá»…n Thường Lạng (Đại học Kinh tế quốc dân)

Nguồn tin: Chinhphu