Bán xăng cho khách theo giá má»›i tại Cá»­a hàng bán lẻ xăng dầu số 9 Trần HÆ°ng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Ná»™i. (Ảnh: Thế Duyệt/TTXVN)

Từ nhiều năm nay, việc Ä‘iều hành giá xăng dầu luôn là tâm Ä‘iểm thu hút sá»± quan tâm của dÆ° luận xã há»™i.

Má»—i khi giá xăng tăng thì những câu chuyện liên quan đến đến mặt hàng thiết yếu này lại được bàn tán và trở thành đề tài “nóng” của đại bá»™ phận người dân.

Không khó để lý giải vấn đề này bởi thá»±c tế là má»—i lần xăng tăng giá sẽ ảnh hưởng trá»±c tiếp đến túi tiền của họ. Điệp khúc tăng nhanh, giảm chậm của giá xăng Ä‘ã trở nên quá quen thuá»™c và công luận luôn Ä‘òi hỏi tính minh bạch trong Ä‘iều hành giá xăng dầu và Ä‘ây cÅ©ng là tiêu chí mà các cÆ¡ quan quản lý hÆ°á»›ng tá»›i.

Nghị định 83/2014 về kinh doanh xăng dầu vừa được Chính phủ ban hàn h thay thế cho Nghị định 84 hiện hành vá»›i những Ä‘iểm má»›i trong cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu được kỳ vọng là sẽ minh bạch công thức hình thành giá, quản lý chặt việc tăng, giảm giá, góp phần bảo đảm quyền lợi của Nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Nguyên nhân tăng giá và lá»—i nhịp

Đã có những thời Ä‘iểm việc Ä‘iều hành giá xăng dầu tăng, giảm liên tục Ä‘ã gây những ảnh hưởng không tốt đến tâm lý của người dân cÅ©ng nhÆ° hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh của cá»™ng đồng doanh nghiệp.

Lý giải vấn đề này, ông Nguyá»…n Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bá»™ Tài chính cho biết, hiện nay giá xăng dầu trong nÆ°á»›c phụ thuá»™c rất nhiều vào giá xăng dầu thế giá»›i do Việt Nam nhập khẩu lÆ°Æ¡ng xăng dầu thế giá»›i chiếm đến 70%. Do vậy, phải dá»±a trên giá xăng dầu thế giá»›i để làm tham chiếu Ä‘iều hành giá xăng dầu trong nÆ°á»›c.

Bên cạnh Ä‘ó, Nhà nÆ°á»›c có quy định giá cÆ¡ sở để xác định giá Ä‘iều hành giá xăng dầu trong nÆ°á»›c, trong giá cÆ¡ sở gồm rất nhiều các chi phí cấu thành ví dụ đối vá»›i giá nhập khẩu, các loại thuế, phí khác hình thành nên giá xăng dầu trong nÆ°á»›c.

Xăng dầu là mặt hàng nằm trong danh mục bình ổn giá theo quy định của Luật giá và các quy định của Chính phủ. Vì thế, Nhà nÆ°á»›c cần có sá»± quản lý và Ä‘iều tiết giá xăng dầu theo quy định của Chính phủ. Đáng chú ý là Nhà nÆ°á»›c sẽ quyết định giá cÆ¡ sở và tần suất Ä‘iều hành giá, biên Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh để doanh nghiệp, người dân cÅ©ng nhÆ° cÆ¡ quan quản lý cùng giám sát và Ä‘iều hành giá xăng dầu.

Tuy nhiên, thá»±c tế cho thấy, lâu nay dÆ° luận vẫn luôn đặt câu hỏi vá»›i việc giá xăng luôn tăng nhanh giảm chậm và giá xăng trong nÆ°á»›c thì luôn lạc nhịp vá»›i giá xăng thế giá»›i. Lý giải vấn đề này nhiều chuyên gia cho rằng, việc tính giá cÆ¡ sở dá»±a vào chu kỳ bình quân 30 ngày nhÆ° hiện nay chính là Ä‘iểm cần tháo gỡ và việc tính giá cÆ¡ sở dá»±a vào chu kỳ 15 ngày sẽ hợp lý hÆ¡n và sẽ dần khắc phục những tình trạng trên.

Theo ông Nguyá»…n Tiến Thỏa, Tổng thÆ° ký Há»™i thẩm định giá Việt Nam, chu kỳ tính giá nên là 15 ngày sát chu kỳ tính giá thì sẽ bám sát được diá»…n biến của giá thị trường thế giá»›i và sẽ hạn chế được việc giá thế giá»›i giảm mà giá trong nÆ°á»›c lại tăng và ngược lại.

Đồng tình vá»›i quan Ä‘iểm này, ông Phan Thế Ruệ, Chủ tịch Hiệp há»™i Xăng dầu Việt Nam cho rằng, việc tính giá theo chu kỳ 15 ngày đầu sẽ giúp doanh nghiệp chủ Ä‘á»™ng hÆ¡n, cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c sẽ quản lý tốt hÆ¡n và đặc biệt là người dân có thể nắm rõ hÆ¡n thông tin về giá.

DÆ°á»›i góc nhìn của cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c, ông Nguyá»…n Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bá»™ Tài chính cÅ©ng cho rằng, liên quan đến việc giá trong nÆ°á»›c và thế giá»›i luôn lạc nhịp các cÆ¡ quan chức năng cÅ©ng Ä‘ã xem xét rất kỹ nguyên nhân tại sao mặc dù Ä‘ã Ä‘iều hành rất Ä‘úng theo quy định của Chính phủ.

Ông Tuấn cho biết, việc tính bình quân giá 30 ngày theo chu kỳ tính giá và tần suất Ä‘iều chỉnh giá là 10 ngày, do vậy sẽ có Ä‘á»™ trá»… nhất định và vẫn bị hiểu nhầm là tăng nhanh, giảm chậm. Vấn đề này sẽ được khắc phục khi Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu vừa được Chính phủ ban hàn h sẽ quy định tần suất Ä‘iều chỉnh giá là 15 ngày và tính giá bình quân cÅ©ng là 15 ngày có hiệu lá»±c thi hành.

Đổi cơ chế hướng tới sự minh bạch

Để khắc phục những bất cập trong hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu thời gian qua, ngày 3/9/2014, Chính phủ Ä‘ã ban hành Nghị định số 83 thay thế cho Nghị định 84 và mọi hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu sẽ được thá»±c hiện theo nghị định má»›i kể từ ngày 1/11/2014.

Theo Ä‘ánh giá của các chuyên gia, Nghị định Ä‘Æ°a ra má»™t số Ä‘iểm má»›i trong cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu, được kỳ vọng là sẽ minh bạch công thức hình thành giá, quản lý chặt việc tăng, giảm giá... qua Ä‘ó góp phần bảo đảm quyền lợi của 3 bên liên quan là: Nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Ông Nguyá»…n Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bá»™ Tài chính cho biết, Nghị định 84 cÆ¡ bản Ä‘ã thá»±c hiện tốt chức năng Nhà nÆ°á»›c Ä‘iều hành, quản lý về giá. Tuy nhiên, trên cÆ¡ sở má»™t số tồn tại, Liên bá»™ Tài chính và Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã trình Chính phủ để sá»­a đổi, bổ sung.

Theo Ä‘ó, vá»›i Nghị định má»›i được ban hành, việc Ä‘iều hành giá sẽ có má»™t số Ä‘iểm khác biệt Ä‘áng chú ý nhÆ° việc giảm tính bình quân giá theo quy định Nghị Ä‘ình 84 từ 30 ngày xuống còn 15 ngày, rồi nâng tần suất Ä‘iều hành giá từ 10 ngày lên 15 ngày. Bên cạnh Ä‘ó, sẽ công khai, minh bạch hÆ¡n về giá cÆ¡ sở, trong Nghị định má»›i quy định rõ, trách nhiệm của các Bá»™ ngành là công khai giá cÆ¡ sở. Má»™t Ä‘iểm mà theo ông Tuấn là rất Ä‘áng chú ý là câu chuyện liên quan đến quỹ bình ổn giá, theo Ä‘ó, quỹ bình ổn được trích lập tại các ngân hàng để giám sát.

TrÆ°á»›c Ä‘ây, việc Ä‘iều hành giá là Bá»™ Tài chính phối hợp vá»›i Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng thì tá»›i Ä‘ây sẽ đảo lại là Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘iều hành phối hợp vá»›i Bá»™ Tài chính. Điểm nữa, theo quy định Nghị định 83, sẽ giảm biên Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá từ 7% xuống còn 3% để cho doanh nghiệp chủ Ä‘á»™ng hÆ¡n. Khoảng từ 3-7% Nhà nÆ°á»›c sẽ xem xét Ä‘iều hành và trên 7% sẽ báo cáo Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ để áp dụng các biện pháp bình ổn giá. Đây là má»™t Ä‘iểm má»›i nhằm tránh tác Ä‘á»™ng của việc tăng, giảm giá ảnh hưởng tá»›i đời sống của người dân.

Nhiều chuyên gia cÅ©ng cho rằng, Nghị định 83 có rất nhiều Ä‘iểm má»›i căn bản, tạo Ä‘iều kiện để thị trường xăng dầu Việt Nam vận hành theo cÆ¡ chế thị trường, theo Ä‘úng tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ là phải Ä‘Æ°a thị trường xăng dầu Việt Nam tiệm cận vá»›i thị trường xăng dầu khu vá»±c và thế giá»›i.

Theo ông Phan Thế Ruệ, Chủ tịch Hiệp há»™i Xăng dầu Việt Nam Ä‘iểm má»›i Ä‘áng chú ý mà các doanh nghiêp hết sức quan tâm Ä‘ó là việc, trÆ°á»›c Ä‘ây chỉ có 3 đối tượng tham gia thị trường: đại lý, tổng đại lý và cá»­a hàng bán lẻ thì tá»›i Ä‘ây có thêm 2 đối tượng nữa tham gia là thÆ°Æ¡ng nhân phân phối và thÆ°Æ¡ng nhân nhận quyền.

Quyền và nghÄ©a vụ của thÆ°Æ¡ng nhân phân phối không kém gì đầu mối kinh doanh xăng dầu, chỉ có kém là không được nhập khẩu nhÆ°ng được mua xăng dầu từ nhiều đầu mối và tá»± quyết định giá.ThÆ°Æ¡ng nhân nhận quyền có quyền nhận quyền bán lẻ của thÆ°Æ¡ng nhân phân phối khác để phân phối bán lẻ. Đây được xem là Ä‘iểm má»›i tiến bá»™ bởi nó tạo ra sá»± cạnh tranh.

Vẫn liên quan đến câu chuyện về giá, ông Ruệ nhìn nhận, trÆ°á»›c Ä‘ây theo Nghị định 84, giá do doanh nghiệp quyết định nhÆ°ng thá»±c tế là do cÆ¡ quan quản lý quyết định. Còn theo quy định tại Nghị định 83 thì không chỉ doanh nghiệp là đầu mối quyết định giá mà thÆ°Æ¡ng nhân phân phối cÅ©ng được tá»± quyết định về giá nếu biên Ä‘á»™ dao Ä‘á»™ng giá dÆ°á»›i 3%. NghÄ©a là cứ biến Ä‘á»™ng 1-3% thì doanh nghiệp Ä‘iều chỉnh giá, có thể có những doanh nghiệp tăng hoặc giảm 1% họ Ä‘ã Ä‘iều chỉnh, hoặc có những doanh nghiệp khi tăng, giảm đến 2 hoặc 3% họ má»›i Ä‘iều chỉnh. Điều này sẽ tạo ra sá»± linh hoạt trong giá bán xăng dầu, nghÄ©a là thị trường sẽ có nhiều giá bán lẻ khác nhau.

“Đó là Ä‘iểm má»›i và rất hay, doanh nghiệp sẽ tá»± do Ä‘iều chỉnh giá, đừng nên can thiệp mốc thời gian sẽ càng gây khó cho doanh nghiệp, người tiêu dùng được quyền lá»±a chọn mua của doanh nghiệp này hay doanh nghiệp khác” ông Ruệ nhấn mạnh.

Xoay quanh câu chuyện về việc doanh nghiệp được tá»± Ä‘iều chỉnh giá có thể hiểu nhÆ° sau, nếu nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây giá xăng dầu chỉ ở mức 20.000 đồng/lít thì doanh nghiệp được quyền quyết định giá ở mức 7%, có nghÄ©a họ có quyền Ä‘iều chỉnh giá khoảng 1.500 đồng/lít. Tuy nhiên, nay giá xăng Ä‘ã lên tá»›i khoảng 25.000 đồng/lít, nếu vẫn giữ mức trên, doanh nghiệp có quyền tăng đến khoảng 2.000 đồng/lần/lít.

Theo các chuyên gia, việc Ä‘iểu chỉnh giá theo nghị định má»›i sẽ phù hợp vá»›i khả năng chấp nhận của nền kinh tế và bản thân người dân sẽ được lợi khi giá thế giá»›i biến Ä‘á»™ng, chỉ phải chịu mức tăng giá khoảng 500-600 đồng/lít/lần và không bị tăng giá sốc. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, Nghị định 83 có nhiều Ä‘iểm má»›i, thông tÆ° hÆ°á»›ng dẫn cần cụ thể thì nghị định này má»›i thá»±c sá»± Ä‘i vào cuá»™c sống. Má»™t số ý kiến cho rằng, tá»›i Ä‘ây liên bá»™ Tài chính-Công ThÆ°Æ¡ng cần má»™t thông tÆ° liên tịch, tránh chồng chéo hoặc mâu thuẫn vá»›i nhau.

Thá»±c tế cho thấy, xăng dầu luôn là mặt hàng thiết yếu và việc Chính phủ kiện định mục tiêu thá»±c hiện giá xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c là hoàn toàn hợp lý. Mọi sá»± thay đổi đều hÆ°á»›ng tá»›i mục tiêu minh bạch hÆ¡n cho thị trường nhạy cảm này. Và dù có sá»± thay đổi thì việc Ä‘iều hành giá xăng dầu cần phải đảm bảo lợi ích vÄ© mô, kiềm chế lạm phát, đồng thời Æ°u tiên lợi ích của người tiêu dùng trÆ°á»›c, sau Ä‘ó đến lợi ích của doanh nghiệp rồi đến Nhà nÆ°á»›c./.

Nguồn tin: Vietnamplus