Tuanvietnam 

Bù lá»—: lợi bất cập hại

Trong thời Ä‘iểm mà tình hình lạm phát tăng nhanh, việc nhà nÆ°á»›c bù lá»— cho các Ä‘Æ¡n vị nhập khẩu xăng dầu nhằm bình ổn là việc làm hết sức cần thiết. Bởi giá xăng dầu ảnh hưởng lá»›n đến nhiều ngành nghề sản xuất và dịch vụ của nền kinh tế. NhÆ°ng cách làm trên, lẽ ra chỉ nên thá»±c hiện vào những thời Ä‘iểm “nÆ°á»›c sôi lá»­a bỏng” hÆ¡n là trở thành má»™t quy luật muôn thuở cho thị trường này. Bởi nếu Ä‘ó là má»™t quy tắc thường trá»±c thì nó mang nhiều tác hại hÆ¡n là lợi ích.

Ảnh: wordpress

Tác hại thứ nhất phải kể đến chính là việc các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu sẽ mất Ä‘i khả năng tính toán về việc đặt mua, tồn kho hay dá»± báo những diá»…n biến của thị trường. Bởi tâm lý được “bảo há»™” khiến họ không chịu những áp lá»±c do thị trường biến Ä‘á»™ng.

Khi Ä‘ó, hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp này khó đạt kết quả tốt. Điều này cá»™ng vá»›i bản chất Ä‘á»™c quyền của nhóm doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu thì người tiêu dùng sẽ chính là người chịu thiệt cuối cùng, vì nhà nÆ°á»›c cÅ©ng không thể “bảo há»™ trọn gói”. Bằng chứng là thời gian qua, người dân liên tục phải chịu Ä‘iệp khúc giá xăng “tăng nhanh giảm chậm” do phải chờ các Ä‘Æ¡n vị nhập khẩu “thanh lý” hết xăng cÅ©.

Khi xăng dầu ảnh hưởng đến nhiều lÄ©nh vá»±c sản xuất và dịch vụ khác, nếu nó không theo kịp sá»± “cập nhật” vá»›i thị trường thế giá»›i. Thì Ä‘âu Ä‘ó nó cÅ©ng khiến cho nhiều doanh nghiệp liên quan mất Ä‘i khả năng “cập nhật” để Ä‘iều chỉnh cho phù hợp vá»›i diá»…n biến chung của thị trường thế giá»›i. Đây là má»™t dấu hiệu nguy hiểm khi mà doanh nghiệp Việt Nam Ä‘ang ngày càng há»™i nhập sâu rá»™ng hÆ¡n vá»›i thị trường thế giá»›i. Đó chính là má»™t tác hại Ä‘áng kể đối vá»›i nền kinh tế.

Hiện nay, phần bù lá»— không phải là cho không vì sẽ được truy thu trở lại để trích trả ngân sách khi giá xăng dầu giảm xuống. NhÆ°ng rõ ràng khi việc trích ngân sách để thá»±c hiện bù lá»— trở thành má»™t thông lệ thì vô hình chung ngân sách quốc gia lại phải luôn dá»± trù sẵn má»™t khoản tiền không nhỏ. Trong khi Ä‘ó, giá xăng dầu lại theo diá»…n biến của thế giá»›i nên có thể xem là ngoài tầm kiểm soát của nhà nÆ°á»›c, tức khoản ngân sách trên cÅ©ng ngoài tầm kiểm soát của nhà nÆ°á»›c. Điều này đồng nghÄ©a vá»›i việc ngân sách lại phải luôn sẵn sàng cho má»™t khoản vô định

Cả ba tác hại trên đều tạo ra những bất ổn tiềm tàng lá»›n cho nền kinh tế thì rõ ràng ngành xăng dầu cần má»™t cÆ¡ chế hoạt Ä‘á»™ng khác. CÆ¡ chế hoạt Ä‘á»™ng tốt nhất vẫn là để nó thể hiện theo Ä‘úng những gì thị trường thể hiện.

Cơ chế mở cửa

Rất nhiều chuyên gia từng lên tiếng về việc mở cá»­a thị trường xăng dầu để tăng tính cạnh tranh, nhờ Ä‘ó mức giá được phản ánh Ä‘úng vá»›i diá»…n biến thị trường hÆ¡n. Nhìn lại quyết định số 187/2003 của Thủ tÆ°á»›ng chính phủ về việc ban hành quy chế kinh doanh xăng dầu thì chúng ta có thể thấy quyết định này không hề “cấm cá»­a” các doanh nghiệp khác ngoài quốc doanh hay thể hiện tính Ä‘á»™c quyền. NhÆ°ng các Ä‘iều kiện trong quy chế thì vô hình chung lại chÆ°a “mở cá»­a”. Chính vì thế, nếu muốn “mở cá»­a” thị trường này cần phải có má»™t số biện pháp “cởi trói” các quy định được xem là ngặt nghèo trong cÆ¡ chế trên.

Quy định về các Ä‘iều kiện cầu cảng tiếp nhận, hệ thống kho bãi theo quy chế trên sẽ rất khó có doanh nghiệp nào có đủ tầm Ä‘áp ứng. Vá»›i má»™t doanh nghiệp má»›i tham gia thị trường thì muốn đầu tÆ° má»™t hệ thống nhÆ° thế không hề Ä‘Æ¡n giản. Hiện nay, nhà nÆ°á»›c Ä‘ang bắt đầu cổ phần hóa các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu.

Thế thì tại sao không nhân cÆ¡ há»™i này chuyển các hạ tầng cầu cảng, kho bãi về cho má»™t Ä‘Æ¡n vị nhà nÆ°á»›c quản lý và thá»±c hiện cho các doanh nghiệp nhập khẩu thuê sá»­ dụng. Mức giá thuê sẽ được công khai và công bằng cho tất cả các nhà nhập khẩu.

Các doanh nghiệp nhập khẩu hiện tại sẽ cổ phần hóa và không còn quyền sở hữu đối vá»›i các kho bãi trên. Khi Ä‘ó, các doanh nghiệp khác sẽ được dá»… dàng tiếp cận lÄ©nh vá»±c kinh doanh này hÆ¡n. Song hành vá»›i Ä‘iều này là xây dá»±ng má»™t hệ thống kiểm soát về tiêu chuẩn xăng dầu nhập vào và tồn kho tại các cầu cảng, kho bãi. Cách làm này cÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± vá»›i việc quản lý nhập khẩu và kiểm soát chất lượng của các ngành hàng khác.

Má»™t quy định khác cÅ©ng Ä‘ang làm khó các doanh nghiệp muốn tham gia nhập khẩu xăng dầu chính là việc phải có hệ thống cá»­a hàng và đại lý bán lẻ. Hệ thống phân phối này sẽ phải đăng ký và chịu sá»± quy hoạch của nhà nÆ°á»›c. Chính vì thế, nếu má»™t doanh nghiệp má»›i tham gia sẽ rất khó Ä‘áp ứng vì trong tình hình hiện tại sẽ khó phát triển má»™t hệ thống phân phối má»›i, nếu phát triển được thì hệ thống phân phối cÅ©ng nhỏ nên doanh thu sẽ không cao. NhÆ° thế, kết hợp vá»›i yêu cầu về đầu tÆ° cầu cảng, kho bãi thì chắc chắn không doanh nghiệp nào đủ “can đảm” tham gia thị trường.

NhÆ° vậy, má»™t Ä‘iều cần làm khác chính là chuyển đổi hệ thống phân phối trên trở thành má»™t hệ thống phân phối Ä‘á»™c lập. Hệ thống phân phối Ä‘á»™c lập này sẽ chịu sá»± kiểm soát của các cÆ¡ quan liên ngành về các vấn đề an toàn cháy nổ, tiêu chuẩn chất lượng xăng dầu và Ä‘á»™ chính xác trong cân Ä‘o nhằm đảm bảo quyền lợi khách hàng. Hệ thống này sẽ hoàn toàn tá»± chủ trong việc chọn nguồn hàng đầu vào cho mình mà không bị ràng buá»™c các quy định về đại lý nhÆ° hiện tại.

Đối vá»›i các mục tiêu về an ninh quốc phòng hay ổn định xã há»™i liên quan đến xăng dầu. Nhà nÆ°á»›c có thể xây dá»±ng má»™t chÆ°Æ¡ng trình dá»± trữ xăng dầu tÆ°Æ¡ng thích. Nhà nÆ°á»›c có thể thá»±c hiện má»™t số quy định bắt buá»™c về việc tham gia dá»± trữ xăng dầu của các Ä‘Æ¡n vị nhập khẩu theo má»™t tá»· lệ nhất định nhằm đảm bảo cho các hoạt Ä‘á»™ng xã há»™i hay các hoạt Ä‘á»™ng quốc phòng.

Khái quát hÆ¡n, tôi cho rằng cÆ¡ chế mở cá»­a ngành xăng dầu có thể tóm tắt trong các Ä‘iểm sau:

1. Tách bạch các khâu: nhập khẩu, bán lẻ và các hạ tầng cÅ©ng nhÆ° dịch vụ phụ trợ cần thiết nhÆ° vận chuyển. Không gôm chung tất cả các khâu vào má»™t để tạo rào cản gia nhập ngành.

2. Tiến hành xã há»™i hóa từng khâu nhÆ°ng tuân theo các yêu cầu về mặt đảm bảo an ninh, quốc phòng, an toàn cháy nổ.

3. Tiến hành cổ phần hóa các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu hiện tại và trả các hạ tầng kho bãi, cầu cảng về cho nhà nÆ°á»›c khai thác, cho thuê. Về lâu dài, hoạt Ä‘á»™ng này cÅ©ng nên thá»±c hiện xã há»™i hóa

4. Tổ chức và quy hoạch hệ thống kinh doanh xăng dầu, tăng cường kiểm soát về tình hình thá»±c hiện an toàn cháy nổ, tính trung thá»±c của hệ thống này.

5. Thá»±c hiện các chÆ°Æ¡ng trình đảm bảo về mặt an ninh quốc phòng và bình ổn xã há»™i liên quan đến xăng dầu nhÆ° quỹ dá»± trữ xăng dầu.