Trả lá»i chất vấn các đại biểu Quốc há»™i, Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính Äinh Tiến DÅ©ng Ä‘á» nghị, cần mạnh dạn cho DN tá»± định giá xăng dầu trên cÆ¡ sở hÆ°á»›ng dẫn của Nhà nÆ°á»›c. Liệu Ä‘iá»u Ä‘ó có giúp thị trÆ°á»ng xăng dầu minh bạch?
Trong ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng, có hai chủ thể được quyết định định giá, má»™t là thị trÆ°á»ng, hai là nhà nÆ°á»›c. Và việc quyết định sản phẩm nào do ai định giá thì phải trên ba nguyên tắc cÆ¡ bản vỠđịnh giá trong ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng.
 |
Ba nguyên tắc định giá
Nguyên tắc đầu tiên là xem xét có hay không sá»± Ä‘á»™c quyá»n của DN. Äối vá»›i các sản phẩm tá»± do cạnh tranh thì giá sẽ do thị trÆ°á»ng quyết định. Còn đối vá»›i các sản phẩm Ä‘á»™c quyá»n thì Nhà nÆ°á»›c phải định giá.
Chẳng hạn, những sản phẩm Ä‘á»™c quyá»n nhÆ° Ä‘iện, nÆ°á»›c... lâu nay vẫn do Nhà nÆ°á»›c quyết định mức giá (bởi nếu để DN quyết định thì rất có thể giá sẽ rất cao mà ngÆ°á»i tiêu dùng không có khả năng lá»±a chá»n và buá»™c phải chấp nháºn). Quay trở lại vá»›i thị trÆ°á»ng xăng dầu VN, vá»›i 11 đầu mối kinh doanh nháºp khẩu xăng dầu, trong Ä‘ó Petrolimex chiếm đến 60% thị phần, PV oil chiếm gần 20%, hai DN trên chiếm đến 80% thị phần.
Trên thá»±c tế cho thấy, khi giá xăng dầu thế giá»›i vừa tăng nhẹ, trong thá»i gian quy định các DN xăng dầu ngay láºp tức kêu lá»— và kiến nghị tăng giá. Khi giá xăng dầu thế giá»›i giảm liên tục và giảm sâu, các DN Ä‘ã không giảm giá kịp thá»i, chỉ giảm giá trÆ°á»›c áp lá»±c của công luáºn và các cÆ¡ quan chức năng, nhÆ°ng việc giảm giá chỉ nhá» giá»t. NhÆ° váºy, thị trÆ°á»ng kinh doanh xăng dầu của chúng ta hiện nay vẫn chÆ°a phải là má»™t thị trÆ°á»ng mang tính cạnh tranh thá»±c sá»± mà còn là má»™t thị trÆ°á»ng Ä‘á»™c quyá»n nhóm. Do váºy, việc để cho DN tá»± định giá là chÆ°a hợp lý.
Nguyên tắc thứ hai, là phải xem xét đến tính công khai, minh bạch của DN trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu liệu Ä‘ã đảm bảo để há» tá»± quyết định giá? NhÆ° Ä‘ã khẳng định, hiện Việt Nam chÆ°a thể có má»™t thị trÆ°á»ng xăng dầu minh bạch Ä‘úng nghÄ©a. Mặc dù, các cÆ¡ quan chức năng Ä‘ã công bố nhiá»u thông tin nhằm minh bạch hóa thị trÆ°á»ng xăng dầu, Ä‘iá»u cần quan tâm vá» mức giá cÅ©ng rõ ràng.
Tuy nhiên, giá tham chiếu giữa những nhà cung cấp sản phẩm từ nÆ°á»›c ngoài, Ä‘Æ¡n vị nào có mức giá Æ°u Ä‘ãi, cạnh tranh nhất liệu có được công bố? Tiếp đến, các cÆ¡ quan chức năng công bố báo cáo tài chính, bảng cân đối kế toán, thu nháºp,... vá»›i hàng đống con số rắc rối, liệu ngÆ°á»i dân có hiểu được hay không, hay thá»±c chất chỉ những cÆ¡ quan chuyên môn má»›i nắm được.
Nguyên tắc thứ ba, Ä‘ó là vấn Ä‘á» hài hòa lợi ích giữa Nhà nÆ°á»›c, DN và ngÆ°á»i tiêu dùng. Vá»›i năng lá»±c hạn chế trong viêc kiểm soát nguyên tắc tính giá xăng dầu của DN nhÆ° hiện nay, nếu Nhà nÆ°á»›c tiếp tục để cho há» tá»± định giá dù biên Ä‘á»™ hẹp cÅ©ng sẽ rất nguy hại. DN xăng dầu Ä‘ang thống lÄ©nh thị trÆ°á»ng há» sẽ làm má»i cách để tính giá có lợi cho DN và Ä‘Æ°a lại lợi nhuáºn mà Nhà nÆ°á»›c rất khó "cầm cÆ°Æ¡ng" còn ngÆ°á»i tiêu dùng luôn phải chịu thiệt Ä‘Æ¡n, thiệt kép và mối dung hòa lợi ích giữa ba bên sẽ không bao giá» tìm được tiếng nói chung.
NhÆ° váºy, rất khó để tìm Ä‘áp án đồng ý mạnh dạn giao quyá»n tá»± định giá cho DN nhÆ° Bá»™ trưởng Tài chính Ä‘ã khẳng định. Xăng dầu là mặt hàng thiết yếu và tác Ä‘á»™ng không nhỠđến sản xuất và Ä‘á»i sống của ngÆ°á»i dân. DÆ° luáºn kỳ vá»ng vào cÆ¡ chế Ä‘iá»u hành giá xăng dầu đảm bảo công khai, minh bạch, khách quan, phù hợp và kịp thá»i vá»›i diá»…n biến giá thị trÆ°á»ng; đồng thá»i tránh tình trạng lạm quyá»n và Ä‘á»™c quyá»n.
Vai trò của Nhà nÆ°á»›c
Vá»›i thị trÆ°á»ng xăng dầu, để phù hợp vá»›i thể chế xác định giá đối vá»›i thị trÆ°á»ng, khi còn có DN giữ vị trí thống lÄ©nh thị trÆ°á»ng, phù hợp vá»›i Luáºt Giá Ä‘ã ban hành, Nhà nÆ°á»›c cần quy định giá trần (Ä‘ó là mức giá tối Ä‘a), má»›i đảm bảo lợi ích của ngÆ°á»i tiêu dùng, tạo sá»± cạnh tranh vá» giá giữa các DN. Theo Ä‘ó, giá bán của các DN không được vượt qua giá trần. Äể làm được nhÆ° váºy, bản thân DN cần cố gắng phấn đấu giảm chi phí quản lý, kinh doanh, tiếp thị để giảm giá bán nhằm thu hút khách hàng. Mức giá tối Ä‘a này phải đảm bảo cho DN bù đắp được chi phí và có lãi hợp lý, phải sát vá»›i giá thị trÆ°á»ng.
Hiện nay, giá bán lẻ xăng dầu được Ä‘iá»u chỉnh theo tần suất 15 ngày/lần, đồng thá»i, sẽ được tính theo giá bình quân giá 15 ngày đầu của chu kỳ dá»± trữ (30 ngày). Vá»›i cách tính này rõ ràng, thị trÆ°á»ng xăng dầu sẽ phát sinh hai kịch bản: thứ nhất, giá bán lẻ xăng dầu trong nÆ°á»›c sẽ tăng vào giữa lúc giá thế giá»›i trong 10-15 ngày qua Ä‘ang Ä‘i xuống, bởi vì giá 15 ngày trÆ°á»›c Ä‘ó, tức ná»a đầu chu kỳ dá»± trữ ở mức cao.
Thứ hai, vá»›i lý do tÆ°Æ¡ng tá»±, khi giá thế giá»›i Ä‘ang tăng thì giá xăng dầu trong nÆ°á»›c lại giảm. Do váºy, khi quy định giá bán lẻ xăng dầu nhà nÆ°á»›c nên lấy giá 15 ngày sát ngày tính giá để phản ánh chính xác hÆ¡n xu thế biến Ä‘á»™ng của thế giá»›i.
Còn đối vá»›i quản lý Quỹ bình ổn giá xăng dầu, hiện nay hạn chế của Quỹ bình ổn là cÆ¡ sở hình thành nguồn quỹ, việc quản lý và sá» dụng Ä‘á»u chÆ°a hợp lý. NhÆ° việc trích láºp Quỹ, Ä‘áng lẽ, chỉ khi giá thế giá»›i xuống thấp, để tạo nguồn quỹ bình ổn thì nên trích láºp quỹ để Ä‘á» phòng khi giá thế giá»›i lên cao má»›i sá» dụng.
Song hiện nay việc trích láºp quỹ Ä‘ang được thá»±c hiện ở hầu hết thá»i Ä‘iểm, tháºm chí việc trích quỹ đồng thá»i vá»›i xả quỹ là không thể chấp nháºn được. Và trong nhiá»u thá»i Ä‘iểm, chỉ có ngÆ°á»i tiêu dùng Ä‘óng góp vào quỹ, còn DN không thá»±c hiện nghÄ©a vụ này, trong khi vá» nguyên tắc, cả ngÆ°á»i bán và ngÆ°á»i mua Ä‘á»u phải chia sẻ rủi ro.
Do váºy, để nguồn quỹ bình ổn giá xăng dầu tháºt sá»± phát huy hiệu quả thì nguồn hình thành không nên chỉ từ ngÆ°á»i tiêu dùng, mà cần có sá»± tham giá Ä‘óng góp của cả DN kinh doanh xăng dầu, dù chỉ là vá»›i má»™t tá»· lệ rất thấp trong lợi nhuáºn của DN.
Việc trao quyá»n tá»± quyết ná»a vá»i cho DN là má»™t trong những nguyên nhân khiến thị trÆ°á»ng xăng dầu VN gần nhÆ° không có sá»± cạnh tranh. Vá»›i má»™t thị trÆ°á»ng còn mang tính Ä‘á»™c quyá»n, Nhà nÆ°á»›c để cho DN tá»± quyết định giá dù trong biên Ä‘á»™ nhá», là trái vá»›i cÆ¡ chế quản lý giá trong ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng. NhÆ°ng để xăng dầu được Ä‘iá»u hành theo kiểu lưỡng tính nhÆ° hiện nay cÅ©ng không nên là phÆ°Æ¡ng án lâu dài.
| Nhiá»u ngÆ°á»i vẫn ngá»™ nháºn rằng, khi chuyển sang cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng là tá»± do hóa giá cả, má»i cÆ¡ chế giá cả, hàng hóa Ä‘á»u do thị trÆ°á»ng quyết định. Cách nháºn định, cách hiểu nhÆ° váºy không hẳn Ä‘úng, vì trong ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng, Nhà nÆ°á»›c vẫn cần định giá đối vá»›i những sản phẩm Ä‘á»™c quyá»n. Mục Ä‘ích kinh doanh của DN là vì lợi nhuáºn. Cho nên, vá»›i bất kỳ má»™t nhà nÆ°á»›c nào, Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng phải định giá đối vá»›i những sản phẩm thiết yếu. Äiá»u này cÅ©ng thể hiện rõ trong hệ thống pháp lý của VN. Má»™t là trong Pháp lệnh vá» giá, hai là trong Luáºt Quản lý giá. Việc Nhà nÆ°á»›c định giá ở Ä‘ây không phải là quay lại cÆ¡ chế mệnh lệnh hành chính cÅ© mà là Ä‘óng vai trò ngÆ°á»i đại diện cho sá»± hài hòa của má»i đối tượng trong ná»n kinh tế quốc dân. Nhà nÆ°á»›c định giá đối vá»›i sản phẩm Ä‘á»™c quyá»n là hoàn toàn tuân thủ theo quy luáºt của cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng. TrÆ°á»›c Ä‘ây, khi ngành viá»…n thông Ä‘á»™c quyá»n thì Nhà nÆ°á»›c định giá, nhÆ°ng khi thị trÆ°á»ng Ä‘ã có sá»± cạnh tranh thá»±c sá»± thì Nhà nÆ°á»›c để cho các DN tá»± thá»±c hiện. Trong ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng, cạnh tranh đẻ ra Ä‘á»™c quyá»n, Ä‘á»™c quyá»n là bạn Ä‘Æ°á»ng của cạnh tranh. Bởi thế, không có má»™t nÆ°á»›c nào chống Ä‘á»™c quyá»n mà chỉ kiểm soát Ä‘á»™c quyá»n vì hai mặt này tồn tại song song má»™t cách tất yếu khách quan. |
Nguồn tin: Doanhnhansaigon
