Nếu bất ổn địa chính trị tại Bắc Phi và Trung Đông tiếp diá»…n, khó Ä‘oán trÆ°á»›c thế giá»›i sẽ chấn Ä‘á»™ng thế nào.

Tháng 1/2011, bất ổn tại Ai Cập Ä‘ã khiến nhà đầu tÆ° trên thị trường dầu hoảng sợ. Kênh Ä‘ào Suez bên bờ vá»±c bị Ä‘óng cá»­a. Hiện nay, Libya, nÆ°á»›c Ä‘óng góp 2% tổng hoạt Ä‘á»™ng cung cấp dầu toàn thế giá»›i, Ä‘ang bên bờ vá»±c ná»™i chiến, khiến thị trường thêm xáo Ä‘á»™ng.

Giá dầu trên mức 100USD/thùng, thế giá»›i cần chuẩn bị tâm lý Ä‘ón nhận việc giá dầu biến Ä‘á»™ng mạnh và rủi ro khủng hoảng xảy ra nếu hoạt Ä‘á»™ng sản xuất dầu tại Arập Saudi hay nÆ¡i nào khác bị gián Ä‘oạn.

Các nhà hoạt Ä‘á»™ng và chính trị gia ngay lập tức Ä‘Æ°a ra câu trả lời thường thấy của họ. Má»™t số người kêu gọi tăng sản xuất ná»™i địa, nhóm khác muốn tìm đến loại nhiên liệu khác thay thế cho dầu.

NhÆ°ng rồi mọi chuyện cÅ©ng sẽ chẳng khác mấy. Hoàn toàn người ta có thể tìm được loại nhiên liệu má»›i thế nhÆ°ng sẽ mất hàng thập ká»· để tạo ra sá»± khác biệt nào. Việc mở rá»™ng sản xuất dầu tại ná»™i địa kém khả quan hÆ¡n: nguồn cung má»›i cÅ©ng không giúp đảm bảo người tiêu dùng tránh được việc biến Ä‘á»™ng giá dầu bất thường, sản lượng trong khi Ä‘ó cÅ©ng chỉ có thể tăng chậm. Cả 2 giải pháp trên đều có giá trị thế nhÆ°ng chúng ta cần kế hoạch quản lý khủng hoảng ngắn hạn.

Má»™t kế hoạch nhÆ° vậy cần được khởi đầu vá»›i cách tiếp cận nhất quán đối vá»›i các dá»± trữ dầu mang tính chiến lược. Dá»± trữ này có thể được sá»­ dụng nhÆ° công cụ phòng há»™ đối vá»›i khả năng nguồn cung dầu gián Ä‘oạn, đồng nghÄ©a vá»›i việc nếu nguồn cung giảm hay đường ống dẫn bị chặn lại, nguồn cung đủ để bình ổn thị trường thế giá»›i. Vấn đề ở chá»— trong trường hợp nào nên tung dá»± trữ ra thị trường.

Tình hình hiện tại không cho thấy cần phải sá»­ dụng dá»± trữ. Giám đốc CÆ¡ quan năng lượng quốc tế (IEA) trấn an rằng dá»± trữ có thể được sá»­ dụng nếu cần thiết. Nếu bất ổn lan sang Arập Saudi, dầu trong dá»± trữ có thể được mang ra, thế nhÆ°ng hiện hÆ°á»›ng chính sách được áp dụng khi nguồn cung dầu bị gián Ä‘oạn mạnh mẽ hÆ¡n vẫn bế tắc.

Thị trường thế giá»›i hẳn sẽ chấn Ä‘á»™ng nếu sản xuất dầu tại Arập Saudi bị ngÆ°ng lại. Khả năng trên dù nhỏ nhÆ°ng cÅ©ng không phải không Ä‘áng lo ngại. Trong khi nÆ°á»›c láng giềng Baranh vẫn Ä‘ang khó khăn, khả năng bất ổn lan sang Arập Saudi tăng lên.

Điều gì sẽ xảy ra nếu sản xuất dầu tại Libya Ä‘óng cá»­a và sau Ä‘ó đến Algeria, nÆ°á»›c sản xuất khoảng 2 triệu thùng dầu/ngày? IEA phải quyết định Ä‘iểm thay đổi ở mức nào để tính cách kiềm chế sá»± hoảng sợ của thị trường.

Chính phủ các nÆ°á»›c giàu có tiêu thụ nhiều dầu dể Ä‘Æ°a Trung Quốc và Ấn Độ vào hệ thống Ä‘iều phối toàn cầu. Bất kỳ dá»± trữ dầu của riêng nÆ°á»›c nào cÅ©ng không đủ khả năng ứng phó vá»›i thay đổi về giá cả vì thế phÆ°Æ¡ng Tây (thông qua Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) cần phải kêu gọi sá»± kết hợp thông qua OECD.

Thế nhÆ°ng khi nhu cầu dầu chuyển hÆ°á»›ng sang châu Á, trách nhiệm ứng phó vá»›i các cú sốc cÅ©ng cần phải được chia sẻ lại. Tuy nhiên, chẳng má»™t ai biết giá»›i lãnh đạo Trung Quốc, sẽ phản ứng vá»›i vấn đề hiện tại ở Trung Đông thế nào. Việc họ quyết định hành Ä‘á»™ng thế nào khi giá dầu tăng mạnh, chứ chÆ°a kể đến việc gián Ä‘oạn nguồn cung, còn chÆ°a rõ ràng.

Ná»— lá»±c lôi kéo Trung Quốc và Ấn Độ hợp tác cho đến nay không thành công, má»™t phần bởi cả Trung Quốc và Ấn Độ, chẳng nÆ°á»›c nào thuá»™c OECD. Để tham gia, cả 2 nÆ°á»›c cÅ©ng cần phải công bố thông tin minh bạch hÆ¡n về thị trường dầu của họ.

Thay vào Ä‘ó, cần phát triển chÆ°Æ¡ng trình phối hợp vá»›i sá»± đồng thuận về nguyên tắc căn bản trong việc tích trữ và sá»­ dụng dầu dá»± trữ, có thể là sá»± phối hợp của G20. Hoạt Ä‘á»™ng quản lý cÅ©ng cần phải tách bạch vá»›i yêu cầu về sá»± minh bạch, về vấn đề này, Trung Quốc không nhất trí.

CÅ©ng cần cách tiếp cận má»›i để giải quyết tình trạng thao túng trên thị trường dầu. G20 hiện Ä‘ang thay đổi quy định để tính cách ứng phó trong trường hợp cú sốc dầu mỏ năm 2008 xảy ra, khi Ä‘ó giá dầu lên mức 147USD/thùng.

Tuy nhiên, khả năng trên xảy ra do chịu tác Ä‘á»™ng của các yếu tố kinh tế, đặc biệt nhu cầu từ phía Trung Quốc chứ không phải cú sốc địa chính trị. Phản ứng cho đến nay vốn chủ yếu tập trung vào làm sao để ứng phó vá»›i kịch bản tÆ°Æ¡ng tá»± trong tÆ°Æ¡ng lai.

Hoạt Ä‘á»™ng đầu cÆ¡ sau khi nguồn cung gián Ä‘oạn tại Arập Saudi hay Iran, tuy nhiên, cÅ©ng có thể khác. Trong trường hợp Ä‘ó, nhà đầu cÆ¡ phải ứng phó vá»›i thay đổi chính trị chứ không phải biến chuyển về kinh tế. Hoạt Ä‘á»™ng đầu cÆ¡ thông thường cÅ©ng tốt thế nhÆ°ng hành Ä‘á»™ng của họ sẽ khiến biến Ä‘á»™ng tăng lên bởi nhà đầu cÆ¡ trữ dầu. Sẽ thật khôn ngoan khi cân nhắc và nếu cần thiết chuẩn bị cho hạn chế đầu cÆ¡ má»›i trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị lên cao.

Chẳng biện pháp nào trên Ä‘ây thay thế được yêu cầu cần có sá»± chuyển đổi trong dài hạn của nền kinh tế tiêu tốn năng lượng toàn cầu. Dù vậy chiến lược Ä‘ó không thể loại bỏ các biện pháp ngắn hạn để ứng phó vá»›i vấn đề hiện tại. Chúng ta không thể biết nền kinh tế toàn cầu hóa của chúng ta sẽ phản ứng ra sao vá»›i cú sốc giá dầu bắt nguồn từ bất ổn địa chính trị. Thế nhÆ°ng chúng ta cần chuẩn bị, trÆ°á»›c khi phải sá»­ dụng cách khó khăn hÆ¡n.

Nguồn: FT