Người tiêu dùng xăng luon có nhiều bức xúc và phàn nàn về giá xăng.  áº¢nh minh họa: vangnhevietnam.

Lại càng biết rằng, từ hàng trăm năm nay và có lẽ còn khoảng ná»­a thế ká»· nữa, trên thế giá»›i vẫn chÆ°a có dạng năng lượng hữu hiệu nào thay thế được xăng trong vai trò hàng đầu tạo Ä‘á»™ng lá»±c cho phát triển kinh tế, thoả mãn các nhu cầu sản xuất và hưởng thụ trong đời sống của nhân loại nói chung, trong Ä‘ó có ngót trăm triệu người Việt Nam ta; đồng thời, cÅ©ng hiếm có trường hợp tăng giá các hàng hoá, nguyên nhiên vật liệu đầu vào nào, cả trong phạm vi quốc gia , cÅ©ng nhÆ° trên toàn cầu, lại gây ra các phản ứng tăng giá thị trường theo kiểu dây chuyền nhân bá»™i, có tính cÆ¡ há»™i, đầu cÆ¡ và “té nÆ°á»›c theo mÆ°a” rõ rệt và tai hại nhÆ° má»—i khi tăng giá xăng…

Và ai cÅ©ng biết rằng, chÆ°a bao giờ người tiêu dùng xăng (bao gồm tất cả các doanh nghiệp và người dân, các thể nhân và pháp nhân…) nÆ°á»›c ta lại có nhiều bức xúc và phàn nàn về giá xăng nhÆ° thời gian gần Ä‘ây và có lẽ cả tá»›i Ä‘ây cÅ©ng vẫn sẽ còn nhÆ° vậy…?!

Bức xúc nổi lên đậm nét nhất là từ khi được bật Ä‘èn xanh “Ä‘i tắt-Ä‘ón đầu” Ä‘uổi kịp và há»™i nhập xu thế giá chung của thế giá»›i, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu nÆ°á»›c ta được quyền chủ Ä‘á»™ng tính giá bán lẻ xăng theo quan hệ cung- cầu và giá cả thị trường trong và ngoài nÆ°á»›c y nhÆ° cÆ¡ chế hiện hành của các nền kinh tế thị trường đầy đủ trên thế giá»›i, chỉ có Ä‘iều khác duy nhất là trên thị trường xăng nÆ°á»›c ta còn quá nhiều “khoảng trống” về cạnh tranh mang tính thị trường đầy đủ và cả sá»± kiểm soát chống Ä‘á»™c quyền nghiêm ngặt cấp vÄ© mô cần thiết nhÆ° của các nÆ°á»›c có cÆ¡ chế thị trường thá»±c sá»± Ä‘ã thá»±c hiện từ lâu…

Nói cách khác, theo quy trình thông thường của quy luât kinh tế thị trường là phải tá»± do hoá kinh doanh, rồi má»›i tá»± do hoá giá cả và từ Ä‘ó hình thành giá cả thị trường lành mạnh, tức Ä‘áng lý phải chịu cạnh tranh thị trường thá»±c sá»± về cung ứng xăng, từ Ä‘ó má»›i đảm bảo cÆ¡ sở khách quan có hiệu lá»±c và hiệu quả nhất để tính và trả giá xăng về cho cÆ¡ chế thị trường, thì các doanh nghiệp kinh doanh xăng Ä‘á»™c quyền, hoặc gần nhÆ° Ä‘á»™c quyền nÆ°á»›c ta lại được “đặc cách “ bỏ qua trình tá»± mang tính nguyên tắc này, để tiến nhanh, tiến thẳng đến cÆ¡ chế giá cả thị trường Ä‘á»™c quyền luôn, còn cạnh tranh thị trường thì cứ nghiêm túc theo lá»™ trình há»™i nhập Ä‘ã cam kết trong khuôn khổ WTO mà thá»±c hiện …

Thành thá»­, từ Ä‘á»™c quyền nhà nÆ°á»›c “chỉ sau má»™t Ä‘êm” chuyển hoá lẹ nhÆ° phép thần thông thành Ä‘á»™c quyền doanh nghiêp, các doanh nghiệp kinh doanh xăng trong nÆ°á»›c tranh thủ “cÆ¡ há»™i vàng”, tận thu các nguồn lợi từ khai thác các đặc quyền có má»™t không hai của tình trạng “Ä‘á»™c quyền kép”, vừa Ä‘á»™c quyền nhập và phân phối và vừa Ä‘á»™c quyền tính giá bán lẻ xăng cho người tiêu dùng “sát theo ý mình”, còn nếu người tiêu dùng nào không chịu, mà cứ nằng nặc mÆ¡ tưởng Ä‘òi mua xăng “sát theo giá thị trường” thì ráng nhịn, vì có muốn cÅ©ng khó tìm được nguồn thay thế hợp pháp nào…

Nói của Ä‘áng tá»™i, về lý ra, các doanh nghiệp kinh doanh xăng cÅ©ng vẫn còn chịu kiểm soát “giá trần” bán lẻ xăng ít nhiều bởi “cÆ¡ chế 1 cá»­a duy nhất” là BTC, dù còn khá nặng về quy trình và mang tính hình thức, tâm lý, trấn an dÆ° luận.

Theo quy định, khi có biến Ä‘á»™ng giá trên thị trường thế giá»›i, các doanh nghiệp kinh doanh xăng được phép lập đề án xin Ä‘iều chỉnh tăng, giảm giá bán lẻ, đảm bảo kinh doanh và có lãi ná»™p NSNN… NhÆ°ng chết ná»—i, thá»±c tế cho thấy, má»—i khi giá xăng tăng, dù má»›i nhúc nhích, là guồng máy “lobby” vận hành hết công suất, các bác “Nhà xăng” kịp nắm bắt nhanh nhạy tín hiệu thị trường, lá»›n tiếng than lá»— và nhanh nhảu trình dá»± án xin kịp thời Ä‘iều chỉnh giá xăng được lập sẵn theo lá»™ trình, có bài bản, Ä‘á»™ chuyên nghiệp cao vá»›i luận chứng kỹ thuật cÅ©ng được lập và thẩm định theo “cÆ¡ chế 1 cá»­a duy nhất”, chứ bỡn .

Còn khi giá xăng tụt dốc thẳng đứng tá»›i 2/3 nhÆ° những tháng cuối năm 2008, đầu 2009 vừa qua, thì các cÆ¡ quan chức năng có trách nhiệm cấp phép và đốc thúc giảm giá xăng cứ nhàn tênh, vì chắc người ta ngại làm phiền “các quan bác” này; chỉ khi dÆ° luận giá»›i tiêu dùng “rầu thúi ruá»™t”, bức xúc thắc mắc, cá»± ná»±, thậm chí nhắc nhở kiểu chỉ thẳng tay, nóng mặt, chẳng đặng đừng, thì các “nhà xăng” má»›i miá»…n cưỡng “hạ giá nhỏ giọt” cho bà con phấn khởi, mà bản thân thì cÅ©ng đỡ mang tiếng “ngậm miệng ăn tiền”…

3 giải pháp

Ảnh: anhp.

Rõ ràng, thá»±c tế cho thấy, tình trạng Ä‘ong Ä‘iêu, hao hụt thái quá về khối lượng, giá cả lên xuống không đồng bá»™ và phù hợp xu hÆ°á»›ng, yêu cầu của thị trường xăng Ä‘ã, Ä‘ang và sẽ còn tiếp tục là hệ quả mặt trái của cÆ¡ chế quản lý xăng hiện hành…Để khắc phục các hiện tượng phi thị trường này, cần chú ý các Ä‘iểm sau:

Thứ nhất, thúc đẩy quá trình tá»± do hoá kinh doanh xăng dầu, tạo cạnh tranh lành mạnh đầy đủ trên thị trường bán buôn và bán lẻ xăng dầu Việt Nam. Khi Ä‘ó, Nhà nÆ°á»›c vẫn thu được thuế, các doanh nghiệp có thêm Ä‘á»™ng lá»±c và cÆ¡ há»™i đầu tÆ° phát triển, còn người tiêu dùng thì được lợi cả về chất lượng dịch vụ và giá cả do các “nhà xăng’ cung cấp.

Thứ hai, trÆ°á»›c mắt Chính phủ chỉ đạo các cÆ¡ quan chức năng tiến hành kiểm toán toàn diện và khách quan các chi phí kinh doanh hiện hành và chuẩn má»±c của các hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng, dầu, lập và công khai hoá cÆ¡ sở dữ liệu có liên quan (giá mua, chi phí vận tải, duy trì hệ thống dá»± trữ và phân phối xăng, lợi nhuận định mức và các nghÄ©a vụ tài chính của kinh doanh xăng dầu…), để các cÆ¡ quan chức năng và giá»›i tiêu dùng có cÆ¡ sở khoa học minh bạch cho việc tính và kiểm tra “giá chuẩn” trên thị trường kinh doanh xăng, dầu trong nÆ°á»›c.

Thứ ba, pháp quy hoá các quy định, quy trình và yêu cầu quản lý nhà nÆ°á»›c có liên quan đến chất lượng, định giá và quản lý giá xăng dầu, bảo đảm cạnh tranh tá»± do và minh bạch về giá cả, cÅ©ng nhÆ° tạo các căn cứ ổn định và thuận lợi cho hình thành và dá»± báo giá xăng dầu theo sát các Ä‘á»™ng thái thị trường và giảm thiểu các “sắc mắc”, Ä‘oán mò và tin đồn thất thiệt trên thị trường này.

Chỉ khi các yếu tố hình thành và quy trình quản lý giá Ä‘ã trở nên hợp lý và minh bạch, thì khi Ä‘ó các Ä‘á»™ng thái thăng trầm về giá xăng nói riêng, giá các hàng hoá và dịch vụ khác trên thị trường nói chung má»›i chắc sẽ không còn làm rầu lòng người tiêu dùng.