Kinh tế Việt Nam cần xác định lợi thế má»›i

Tiếp mạch câu chuyện về tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam và xác định những lợi thế cạnh tranh má»›i, Diá»…n Ä‘àn Kinh tế Việt Nam (VEF.VN) - báo VietNamNet giá»›i thiệu phần tiếp theo của bài phỏng vấn bà Phạm Chi Lan.

Mới cạnh tranh một chiều

- Năm qua cÅ©ng Ä‘ánh dấu bÆ°á»›c Ä‘i đầu tiên về thị trường hoá giá cả tại Việt Nam, Ä‘iển hình là mặt hàng Ä‘iện và xăng dầu. NhÆ°ng chính sách này Ä‘ang vấp phải những yếu tố liên quan đến Ä‘á»™c quyền, còn các tập Ä‘oàn nắm giữ các ngành chủ chốt lại thua lá»— và kinh doanh kém hiệu quả. Vậy trong năm tá»›i, Việt Nam cần tiếp tục thá»±c hiện lá»™ trình Ä‘ó nhÆ° thế nào để minh bạch hoá giá cả và Ä‘úng quy luật thị trường?

Bà Phạm Chi Lan: Thá»±c tế ở nÆ°á»›c ta hầu hết các mặt hàng Ä‘ã được thị trường hóa về giá cả và hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh, chỉ còn vài mặt hàng do các DNNN, tập Ä‘oàn kinh tế nắm giữ, trong Ä‘ó nổi lên nhất là Ä‘iện và xăng dầu do ảnh hưởng lá»›n của nó đến các ngành hàng khác. Chính phủ Ä‘ã quyết định dần dần thị trường hoá về giá cả Ä‘iện và xăng dầu, chấm dứt bao cấp trong giá cả các mặt hàng này. Chủ trÆ°Æ¡ng thì hoàn toàn Ä‘úng, nhÆ°ng lá»™ trình thá»±c hiện cần Ä‘i song song vá»›i quá trình tạo thị trường cạnh tranh thá»±c sá»± cho các sản phẩm Ä‘ó thì má»›i có tác dụng và má»›i đảm bảo được lợi ích của nền kinh tế, của các ngành và đối tượng tiêu dùng cÅ©ng nhÆ° của chính hai ngành này.

Không có cạnh tranh thì không có giá thị trường thá»±c sá»± và ngành Ä‘ó, các doanh nghiệp trong ngành Ä‘ó cÅ©ng không thể phát triển má»™t cách lành mạnh được.

Đừng sợ thị trường cạnh tranh thì không ai kiểm soát được. Trong thị trường cạnh tranh, Nhà nÆ°á»›c vẫn có quyền và có thể kiểm soát được đối vá»›i các sản phẩm quan trọng này vì lợi ích của cả nền kinh tế và Ä‘ông đảo người tiêu dùng. Kinh nghiệm các nÆ°á»›c khác Ä‘ã có rất nhiều, ta hoàn toàn có thể học được.

Hiện nay Ä‘á»™c quyền doanh nghiệp còn rất rõ ở ngành Ä‘iện. Mặc dù ngành Ä‘iện tuyên bố bắt đầu có thị trường cạnh tranh về cung cấp Ä‘iện, nhÆ°ng mua Ä‘iện và truyền tải, phân phối Ä‘iện vẫn là Ä‘á»™c quyền của EVN, thì thị trường cạnh tranh Ä‘ó má»›i chỉ giải Ä‘áp được má»™t phần, và sá»± Ä‘á»™c quyền bởi EVN vẫn bao trùm, chi phối và do Ä‘ó cản trở sá»± phát triển của toàn bá»™ ngành này. Đến những "ông lá»›n" khác nhÆ° PVN, TKV tham gia cung cấp Ä‘iện mà còn bị EVN 'bắt nạt", thì làm sao những doanh nghiệp khác tham gia thị trường phát Ä‘iện yên tâm đầu tÆ°. Giá mua Ä‘iện, giá bán Ä‘iện đều do EVN quyết thì Ä‘âu phải là giá thị trường! Do vậy, rất cần tạo hệ thống thị trường đầy đủ, đồng bá»™ hÆ¡n thì má»›i hình thành giá thị trường trong lÄ©nh vá»±c này được.

Hay xăng dầu có 11 DN tham gia hoạt Ä‘á»™ng, trong Ä‘ó có 3 DNNN lá»›n chiếm gần hết thị phần, thì tuy không phải là Ä‘á»™c quyền của má»™t DN nhÆ°ng Ä‘ã hình thành Ä‘á»™c quyền nhóm, từ Ä‘ó dẫn tá»›i tình trạng khi tăng giá thì đồng loạt tăng vá»›i má»™t mức y nhÆ° nhau, hoặc đến lúc thị trường thế giá»›i giảm thì các DN lại chờ đến bao giờ Nhà nÆ°á»›c có tín hiệu buá»™c Petrolimex giảm thì má»›i giảm theo. Giá xăng dầu hình thành theo kiểu Ä‘ó về cÆ¡ bản vẫn là giá Ä‘á»™c quyền chứ không phải giá thị trường.

Ai cÅ©ng biết rằng chẳng bao giờ có chuyện DN tá»± giác hoặc dá»… dàng chấp nhận từ bỏ Ä‘á»™c quyền, đặc quyền và gắn vá»›i nó là đặc lợi của họ. Vì vậy cần có vai trò của nhà nÆ°á»›c và xã há»™i thúc đẩy, tạo sức ép và giám sát họ thá»±c hiện thị trường hóa giá cả.

Về vai trò của Nhà nÆ°á»›c trong Ä‘iều tiết hai loại giá này, theo quan sát trong hầu hết các trường hợp từ trÆ°á»›c tá»›i nay, có thể thấy cả hai Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và Tài chính đều đồng tình vá»›i các ông Ä‘á»™c quyền nhiều hÆ¡n, thậm chí còn đứng ra giải thích há»™ cho DN má»—i khi tăng giá. Trong khi Ä‘ó hiếm khi thấy các Bá»™ tỏ thái Ä‘á»™ hoặc trình bầy hành Ä‘á»™ng của mình theo hÆ°á»›ng đứng trên lợi ích của cả nền kinh tế và Ä‘ông đảo người tiêu dùng để xem xét má»™t cách đầy đủ, toàn diện, đặc biệt là xem xét kỹ về cung cách quản lý, hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh, cÆ¡ cấu giá thành của các DN này. Chính vì vậy mà công luận Ä‘ã hết lời khen Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ khi ông tuyên bố xem xét giá xăng dầu phải vì quyền lợi của hÆ¡n 80 triệu người chứ không phải vì lợi ích của 11 DN.

Vừa rồi Bá»™ trưởng Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ cÅ©ng tuyên bố sẽ minh bạch hoá giá thành của xăng dầu và Ä‘iện, tôi cho rằng Ä‘ó là việc quan trọng phải làm bởi khi xã há»™i bị "bịt mắt" về thông tin thì không thể đồng tình vá»›i thị trường hóa giá 2 mặt hàng này, nhất là theo cách nhÆ° vừa qua các Bá»™ và DN làm được. HÆ¡n nữa, Ä‘ó là bÆ°á»›c quan trọng để có thể Ä‘ánh giá lại toàn bá»™ các vấn đề đầu tÆ°, kinh doanh của các DN trong 2 lÄ©nh vá»±c này, tạo sức ép cho các DN phải cải thiện năng lá»±c kinh doanh, giảm giá thành. Đồng thời trên cÆ¡ sở Ä‘ó nhà nÆ°á»›c có thể quyết định cách thức tạo và kiểm soát cạnh tranh thá»±c sá»± trên các lÄ©nh vá»±c Ä‘ó để sá»›m có thị trường cạnh tranh về Ä‘iện và xăng dầu.

6 trông đợi để DN yên ổn làm ăn

- Vậy Nhà nÆ°á»›c nên há»— trợ các DN nhÆ° thế nào trong năm tá»›i, thÆ°a bà?

Năm 2012, DN mong nhất là nhà nÆ°á»›c sá»›m ổn định kinh tế vÄ© mô, tiến hành tái cấu trúc nền kinh tế, cải cách mạnh thể chế và cải thiện môi trường kinh doanh để kinh tế nÆ°á»›c nhà có thể phát triển ổn định, bền vững hÆ¡n, trên cÆ¡ sở Ä‘ó DN má»›i yên ổn làm ăn được. Trong các chính sách cụ thể có mấy Ä‘iều DN trông đợi ở Nhà nÆ°á»›c nhÆ° sau:

Thứ nhất là cần xem lại hệ thống thuế. Thuế ở Việt Nam vẫn cao, và rất tiếc là tại kỳ họp vừa rồi Quốc há»™i Ä‘ã không xem xét kiến nghị về thá»±c hiện khoan sức dân bằng cách giảm thuế. Ở nÆ°á»›c ta huy Ä‘á»™ng qua thuế và phí quá nhiều của người dân và DN, vá»›i mức thá»±c tế trên 30% trong khi ở các nÆ°á»›c khác thì trung bình chỉ khoảng 17%. Vì thế, nên giảm thuế thu nhập DN và má»™t số loại thuế, phí khác xuống, để DN có tích lÅ©y mà đầu tÆ° thêm vào hoạt Ä‘á»™ng sản xuất, kinh doanh của họ. Điều này càng cần trong bối cảnh hầu hết DN rất khó tiếp cận tín dụng ngân hàng và các nguồn vốn khác, trong khi FDI cÅ©ng Ä‘ang khó thu hút hÆ¡n trÆ°á»›c.

Ta Ä‘ang chủ trÆ°Æ¡ng tái cấu trúc đầu tÆ° công trên tinh thần nhà nÆ°á»›c chỉ tập trung làm những dá»± án thật cần thiết, còn các dá»± án có tính chất thÆ°Æ¡ng mại thì để DN, người dân làm, khuyến khích hợp tác công - tÆ°. Vậy thì càng cần bá»›t huy Ä‘á»™ng vào ngân sách và tăng thêm phần để lại cho dân, cho DN.

Mặc dù có thị trường cạnh tranh về cung cấp Ä‘iện, nhÆ°ng mua Ä‘iện và truyền tải, phân phối Ä‘iện vẫn là Ä‘á»™c quyền của EVN, thì thị trường cạnh tranh Ä‘ó má»›i chỉ giải Ä‘áp được má»™t phần.

Cách hành thu thuế cÅ©ng cần cải thiện nhiều. Quy định nhÆ° hiện nay không đủ chi tiết, cụ thể, nhiều định mức của nhà nÆ°á»›c lạc hậu, nên vẫn có tình trạng mặc cả giữa cán bá»™ thu thuế và DN, mà mặc cả Ä‘au đầu nhất là nhiều chi phí trên thá»±c tế DN phải trả cao hÆ¡n nhÆ°ng cÆ¡ quan quản lý không công nhận. Chi phí bôi trÆ¡n diá»…n ra phổ biến, tình trạng tham nhÅ©ng gây thiệt hại cả cho DN và cho ngân sách nhà nÆ°á»›c. Vì thế, cần cải thiện mạnh tính minh bạch trong hệ thống luật pháp và các quy định về thuế cÅ©ng nhÆ° trong hành thu thuế, đảm bảo tốt hÆ¡n lợi ích của nhà nÆ°á»›c và của người ná»™p thuế.

Thứ hai, về đất Ä‘ai, thời gian qua các tỉnh đều tăng giá đất tá»›i 20-30%, nóng đến mức rất nhiều DN không chịu nổi. Má»™t số DN Ä‘ã phải nói thẳng vá»›i chính quyền tỉnh rằng, nếu tăng giá đất lên 30% thì họ trả lại đất, Ä‘óng cá»­a DN và xin trả lại địa phÆ°Æ¡ng lo việc làm cho công nhân.

Mấy năm nay, giá đất Ä‘ai ở nÆ°á»›c ta Ä‘ã không ngừng tăng lên, làm giàu cho má»™t số đại gia nhÆ°ng lại khiến Ä‘ông đảo DN nhỏ và vừa không có đất phải chịu giá thuê ngày càng cao, đồng thời đẩy mặt bằng giá đất ở nÆ°á»›c ta lên quá cao so vá»›i nhiều nÆ°á»›c trong khu vá»±c. Việc chính quyền các địa phÆ°Æ¡ng tăng giá đất nhÆ° vậy rất bất hợp lý, Nhà nÆ°á»›c cần xem xét lại để không gây thêm khó khăn cho các DN, đặc biệt các DN sản xuất, và ảnh hưởng xấu tá»›i môi trường kinh doanh ở nÆ°á»›c ta. Mặt khác cần sá»›m thu hồi đất Ä‘ang bị bỏ hoang hoặc sá»­ dụng lãng phí bởi nhiều dá»± án, giải tỏa đất bị treo bởi các qui hoạch không khả thi, để tạo quỹ đất cho các DN có nhu cầu được sá»­ dụng.

Thứ ba, về chính sách tín dụng, tôi tán thành chủ trÆ°Æ¡ng thắt chặt tín dụng để kiềm chế lạm phát, nhÆ°ng đề nghị Chính phủ xem lại cách thá»±c hiện. Chính phủ và Ngân hàng Nhà nÆ°á»›c đều Ä‘ã khẳng định ngay từ khi Ä‘Æ°a ra Nghị quyết 11 là tiếp tục Æ°u tiên cấp tín dụng cho 3 đối tượng nông nghiệp nông thôn, xuất khẩu và DN nhỏ và vừa. NhÆ°ng thá»±c tế suốt năm 2011 cho thấy các DN nhỏ và vừa vẫn rất khó tiếp cận, trong khi Ä‘ó có những khoản tín dụng rất lá»›n vẫn được cấp cho các DN lá»›n.

Nếu năm 2012 không cải thiện mạnh thì sẽ có thêm nhiều DN phải chết oan. Nếu cải thiện mạnh về tín dụng cho DNNVV thì họ sẽ có cÆ¡ hồi phục và Ä‘óng góp vào duy trì và tạo việc làm, tạo tăng trưởng cho nền kinh tế.

Thứ tÆ°, về chính sách khuyến khích, há»— trợ cải thiện công nghệ và Ä‘ào tạo lao Ä‘á»™ng. Nâng cao trình Ä‘á»™ công nghệ và trình Ä‘á»™ tay nghề của người lao Ä‘á»™ng là những biện pháp quan trọng hàng đầu giúp DN nâng cao năng suất lao Ä‘á»™ng và cải thiện năng lá»±c cạnh tranh. Chính phủ có những chính sách khuyến khích, há»— trợ DN cải thiện công nghệ và Ä‘ào tạo lao Ä‘á»™ng, nhÆ°ng phần lá»›n chÆ°a được thá»±c thi, má»™t phần vá»›i lý do thiếu nguồn vốn dành cho việc Ä‘ó, má»™t phần do những thủ tục rất phức tạp. Bối cảnh tái cấu trúc nền kinh tế vừa Ä‘òi hỏi, vừa có thể tạo Ä‘iều kiện cho nhà nÆ°á»›c thá»±c thi chính sách này ngay trong năm 2012 và các năm tiếp theo.

Thứ năm, về chính sách khuyến khích, há»— trợ DN đầu tÆ° vào nông nghiệp và phát triển nông thôn. Rõ ràng nông nghiệp là má»™t trong những hÆ°á»›ng Việt Nam có thể Ä‘i tiếp trong thời gian tá»›i, và do vậy rất cần tạo năng lá»±c cạnh tranh cao hÆ¡n nữa cho nông nghiệp, nông sản Việt Nam. Nhiều DN cÅ©ng Ä‘ang quan tâm tá»›i đầu tÆ° vào nông nghiệp và phát triển nông thôn. NhÆ°ng do tính chất rủi ro lá»›n, nhà nÆ°á»›c nên khuyến khích, há»— trợ các DN đầu tÆ° vào nông nghiệp nhiều hÆ¡n bằng cách tạo ra khung Æ°u Ä‘ãi lá»›n hÆ¡n cho cả ba khâu cung cấp các sản phẩm và dịch vụ đầu vào, tổ chức sản xuất nông nghiệp và thu hoạch, bảo quản, chế biến, tiêu thụ các sản phẩm đầu ra, đặc biệt đối vá»›i những DN áp dụng công nghệ hoặc mô hình sản xuất nông nghiệp tiên tiến, hiệu quả cao.

Thứ sáu, về chính sách há»— trợ DN trong quá trình sáp nhập và mua lại M&A. Năm 2011, M&A Ä‘ã tăng mạnh ở nÆ°á»›c ta, dá»± báo năm 2012 có thể còn tăng mạnh hÆ¡n nữa. Trên thá»±c tế má»™t số DN tÆ° nhân cỡ vừa hoặc tÆ°Æ¡ng đối lá»›n cÅ©ng Ä‘ang lâm vào khó khăn hoặc tá»± thấy sau 10, 15 năm hình thành và phát triển Ä‘ã đến lúc phải cÆ¡ cấu lại theo cách sáp nhập vá»›i đối tác khác để tạo bÆ°á»›c phát triển má»›i cao hÆ¡n. Đây có thể là cÆ¡ há»™i cho các DN tá»± sáp nhập vá»›i nhau hoặc tìm đối tác chiến lược ở các nÆ°á»›c tiên tiến. Trong cả hai trường hợp, các DN đều mong có thêm nguồn lá»±c bổ sung để tạo thế tốt hÆ¡n cho mình và cho DN má»›i hình thành.

Nếu không được há»— trợ thì có khả năng má»™t số DN Việt Nam cùng vá»›i mảng thị trường mà họ Ä‘ã trải qua nhiều gian nan để gây dá»±ng thành công sẽ bị rÆ¡i vào sá»± thôn tính và kiểm soát của các công ty nÆ°á»›c ngoài. Còn nếu có chính sách há»— trợ tốt cho nhóm này thì lại có thể giúp hình thành má»™t lá»›p DN má»›i, lá»›n và mạnh hÆ¡n, cạnh tranh hÆ¡n, làm đầu tầu và nòng cốt cho phát triển má»™t số ngành và thị trường trong tÆ°Æ¡ng lai. Rất mong Chính phủ quan tâm tá»›i Ä‘iều này.

- Xin cảm Æ¡n bà.

 Nguồn tin:VEF