Theo PGS- TS Ngô Trí Long, nguyên Viện phó Viện Nghiên cứu Thị trường - Giá cả, Bá»™ Tài chính, việc áp dụng Nghị định 84 trong kinh doanh xăng dầu hiện nay có rất nhiều Ä‘iểm bất cập cần sá»­a ngay, để có thể thá»±c hiện tăng, giảm giá xăng theo tuần...

PGS- TS Ngô Trí Long.

Điều hành méo mó

Ông Ä‘ánh giá việc Ä‘iều hành giá xăng dầu theo Nghị định 84 thời gian qua thế nào?

Thá»±c tế cho thấy, Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu vừa qua, làm sai vá»›i quy định. Quy định là 30 ngày má»›i Ä‘iều chỉnh nhÆ°ng má»›i 18 ngày giá biến Ä‘á»™ng Ä‘ã cho Ä‘iều chỉnh.

Nghị định 84 cÅ©ng quy định giá theo thị trường sẽ do doanh nghiệp tá»± quyết định. Quy định nhÆ° vậy là sai về bản chất, vì thị trường còn Ä‘á»™c quyền mà để doanh nghiệp tá»± định giá là không Ä‘úng.

CÅ©ng nhÆ° thị trường viá»…n thông trÆ°á»›c Ä‘ây, khi chỉ có má»™t mình VNPT thì giá do họ tá»± quyết định. Khi có nhiều doanh nghiệp cạnh tranh thì ngay lập tức giá do thị trường quyết định. Doanh nghiệp Ä‘ua giảm giá, khuyến mãi để kích cầu. Đây là vấn đề cần xem xét.

Cái sai nữa là, Nghị định 84 Ä‘ã quy định khi thị trường có biến Ä‘á»™ng, doanh nghiệp sẽ được phép Ä‘iều chỉnh ở má»™t mức Ä‘á»™ nhất định.

NhÆ°ng thá»±c tế, má»—i lần giá thế giá»›i tăng thì doanh nghiệp cÅ©ng không được Ä‘iều chỉnh mà phải do cÆ¡ quan quản lý quyết định. Không thể có má»™t cÆ¡ chế ná»­a vời trong quản lý giá thị trường. Má»™t là doanh nghiệp định giá, hai là nhà nÆ°á»›c định giá.

Cách tính giá xăng theo tháng nhÆ° hiện nay khiến giá xăng trong nÆ°á»›c thường xuyên ngược chiều vá»›i giá thế giá»›i. Ảnh: Hồng VÄ©nh.

Việc quản lý, thá»±c thi chính sách méo mó nhÆ° vậy, phải chăng để dá»… dàng lợi ích nhóm chi phối, nhằm trục lợi, thÆ°a ông?

Doanh nghiệp thì bao giờ cÅ©ng kêu lá»—. NhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây chÆ°a kiểm toán thì kêu lá»— nhÆ°ng khi kiểm toán xong thì lại lòi ra vấn đề không phải nhÆ° vậy.

Nên cÆ¡ quan chức năng cần phải có năng lá»±c và công tâm. Ở các nÆ°á»›c họ rất nghiêm ngặt trong kiểm soát để tránh tình trạng vận Ä‘á»™ng để được tăng giá bán.

CÆ¡ quan quản lý và doanh nghiệp luôn nói giá xăng dầu minh bạch nhÆ°ng cần lÆ°u ý các số liệu về mức thuế, phí, hao hụt định mức, hoa hồng, lợi nhuận định mức là những số cố định.

Tuy nhiên, các thông tin do doanh nghiệp, cÆ¡ quan quản lý Ä‘Æ°a ra có minh bạch, chính xác hay không lại là má»™t vấn đề.

Còn về cÆ¡ cấu giá thì rất rõ ràng rồi. Minh bạch ở Ä‘ây là Ä‘á»™ trong sáng, tính chính xác của thông tin. Đưa thông tin ra cÅ©ng là minh bạch nhÆ°ng vấn đề có chính xác hay không lại là chuyện khác.

Vậy tá»›i Ä‘ây, theo ông cần sá»­a Nghị định 84 ra sao?

TrÆ°á»›c tiên phải xác định thị trường xăng dầu hiện nay có phải thị trường Ä‘á»™c quyền hay không. Đây là Ä‘iều cá»±c kỳ quan trọng do theo nguyên tắc về quản lý giá, tùy theo tính chất thị trường sẽ có hình thức quản lý giá phù hợp.

Nếu là thị trường Ä‘á»™c quyền thì nhà nÆ°á»›c định giá và không trái vá»›i quy luật. Ngay trong dá»± thảo Luật Giá sắp được ban hành, các sản phẩm Ä‘á»™c quyền sẽ do Nhà nÆ°á»›c định giá. Đây là nguyên tắc bất di bất dịch.

Nếu là thị trường cạnh tranh thá»±c sá»± thì giá cả sẽ do thị trường quyết định, Nhà nÆ°á»›c chỉ giám sát xem việc thá»±c thi thế nào.

Phải xem lại cÆ¡ cấu giá xăng dầu và quyết định Nhà nÆ°á»›c hay doanh nghiệp được tá»± định giá. Cùng vá»›i Ä‘ó phải xem lại cÆ¡ cấu giá cÆ¡ sở Ä‘ã hợp lý chÆ°a.

Theo quy định của Nghị định 84, việc thá»±c hiện trong thời gian qua là không Ä‘úng quy định.

Thứ nhất, thị trường xăng dầu hiện nay chÆ°a phải là thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Nó thể hiện ở chá»— có vài doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối chiếm thị phần rất lá»›n.

Cá»™ng lại Petrolimex, PV Oil, Saigon Petro là chiếm hÆ¡n 80% thị phần, trong Ä‘ó riêng Petrolimex hiện chiếm hÆ¡n 60%. Chiếu theo Luật Cạnh tranh thì Petrolimex Ä‘ang Ä‘Æ¡n vị thống lÄ©nh thị trường.

Ở các nÆ°á»›c, để Ä‘ánh giá vị thế Ä‘á»™c quyền của má»™t doanh nghiệp người ta dá»±a trên tỉ trọng chiếm lÄ©nh thị trường của doanh nghiệp.

Về nguyên tắc, 3 doanh nghiệp chiếm thị phần hÆ¡n 70% Ä‘ã là Ä‘á»™c quyền. Luật Cạnh tranh cÅ©ng quy định doanh nghiệp chiếm trên 30% thị phần cÅ©ng Ä‘ã là Ä‘á»™c quyền.

NhÆ° vậy, khi Ä‘ã xác định thị trường xăng dầu là thị trường Ä‘á»™c quyền thì phải có cÆ¡ chế quản lý giá phù hợp, trong Ä‘ó phải xem lại cÆ¡ cấu giá cần bao gồm các khoản gì.

Ngay cả vá»›i việc hình thành Quỹ Bình ổn giá xăng dầu cÅ©ng cần xem lại. Xác định lại việc lập quỹ thì ai đứng ra thu, thu khi nào.

CÆ¡ quan quản lý giá luôn vin lý do phải tính giá xăng dầu theo mức dá»± trữ bình quân 30 ngày. Vậy ở các nÆ°á»›c họ tính giá xăng dầu dá»± trữ trong cÆ¡ cấu hình thành giá nhÆ° thế nào và vá»›i Việt Nam thế nào là phù hợp?

Vừa rồi tôi có Ä‘i Mỹ, tôi hỏi họ Ä‘iều hành giá xăng dầu thế nào. Họ tính dá»± trữ xăng dầu đảm bảo ít nhất 2 tháng nhÆ°ng không lấy Ä‘ó làm mốc thời gian để tính giá xăng dầu.

Tính nhÆ° vậy thì chết. Giá thế giá»›i biến Ä‘á»™ng phức tạp, nên việc Ä‘iều hành của họ rất linh hoạt.

Thá»±c tế, nếu yêu cầu doanh nghiệp tính dá»± trữ bình quân dài quá sẽ dẫn tá»›i ứ đọng vốn còn dá»± trữ ngắn quá cÅ©ng nguy hiểm.

Về nguyên tắc, dá»± trữ lÆ°u thông càng dài càng tốt nhÆ°ng theo quan Ä‘iểm của tôi, việc Ä‘iều hành tính giá xăng dầu bình quân nên rút từ 30 ngày nhÆ° hiện nay xuống còn 7 ngày là vừa, không nên để dài hÆ¡n thời gian trên.

Việc Ä‘iều hành cÅ©ng cần xác định giá bình quân tính theo giá thời kỳ hay thời Ä‘iểm. Thời Ä‘iểm có thể là má»™t ngày, còn giá thời kỳ có thể tính theo má»™t tháng, má»™t năm.

Vì thế nên căn cứ mức biến Ä‘á»™ng của giá bình quân thế giá»›i trong má»™t tuần để tính thay đổi giá bán trong nÆ°á»›c. Phải Ä‘i theo giá thị trường chứ không phải để 30 ngày nhÆ° cách tính hiện nay.

Trong tình hình biến Ä‘á»™ng nhÆ° hiện nay, việc yêu cầu doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c phải giữ giá để bình ổn thị trường cÅ©ng là khong phù hợp.

Mở cửa cho doanh nghiệp ngoại

Do cÆ¡ chế Ä‘iều hành xăng xầu méo mó, nên má»—i khi tăng, giảm giá xăng, dÆ° luận đều bức xúc .

Doanh nghiệp cÅ©ng hay kêu, chi phí định mức 600 đồng/lít xăng dầu hiện nay là không còn phù hợp. Theo ông, nên tính định mức chi phí thế nào?

Việc quy định chi phí định mức cố định nhÆ° hiện nay là không còn phù hợp, cần thay đổi. Vì chi phí bình quân của má»—i doanh nghiệp là khác nhau.

Nếu ông phải chở hàng Ä‘i toàn quốc, phải Ä‘Æ°a Ä‘i các vùng sâu vùng xa chi phí sẽ cao hÆ¡n doanh nghiệp chỉ chở hàng Ä‘i theo Ä‘oạn ngắn hay chỉ chở hàng ở đồng bằng.

Vì vậy, trÆ°á»›c tiên phải Ä‘iều chỉnh mức hao hụt khi vận chuyển của má»—i doanh nghiệp nhÆ° thế nào.

Thứ hai, nên áp dụng chi phí định mức theo tá»· lệ lợi nhuận nhất định. Có thể quy định mức tính theo mức vốn doanh nghiệp bỏ ra cá»™ng thêm mức lãi bình quân của xã há»™i. Theo tôi, tính theo mức lãi từ 5 – 10% là phù hợp.

Việc tính chi phí định mức của má»—i doanh nghiệp cÅ©ng không nên để doanh nghiệp tá»± tính toán, rồi trình cÆ¡ quan quản lý thông qua, mà phải để cÆ¡ quan Ä‘á»™c lập xác định và công bố chi phí định mức của má»—i doanh nghiệp.

Ở các nÆ°á»›c, cụ thể ở Mỹ trÆ°á»›c Ä‘ây, khi Microsoft chiếm thị phần quá lá»›n là cÆ¡ quan chức năng yêu cầu thá»±c hiện việc chia tách. Vậy theo ông, có cần chia tách Petrolimex ra?

Việc chia tách thì chÆ°a thể thá»±c hiện được do chúng ta có chủ trÆ°Æ¡ng xây dá»±ng các tập Ä‘oàn kinh tế mạnh. NhÆ° ở các nÆ°á»›c, khi thấy má»™t tập Ä‘oàn nào lá»›n quá là họ thá»±c hiện việc tách để tránh Ä‘á»™c quyền.

Vá»›i Việt Nam hiện nay, trÆ°á»›c tiên có thể thá»±c hiện từng bÆ°á»›c, từ cổ phần hóa rồi má»›i đến chia tách. Cùng vá»›i Ä‘ó, cần phá thế Ä‘á»™c quyền của doanh nghiệp bằng cách tạo sân chÆ¡i cho doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài tham gia thị trường.

Bá»™ Tài chính từng đề cập phải Ä‘Æ°a Quỹ bình ổn giá về bá»™ này đề quản lý. Theo ông có cần thiết làm việc này?

Để quỹ ở Ä‘âu cÅ©ng được. Điều quan trọng là phải Ä‘Æ°a tiền về má»™t quỹ tập trung (không để rải rác ở các DN nhÆ° hiện nay) và làm sinh lời số tiền này. Nguồn tiền dá»± trữ có sinh lời này sẽ giúp việc giải quyết rủi ro tốt hÆ¡n.

Nguồn tin: TP