Sau 3 năm váºn hành Nghị định 84 vá» cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng thừa nháºn vẫn có nhiá»u bất ổn: hệ thống có lúc đứt nguồn cung; công cụ thuế và quỹ bình ổn bị lạm dụng, Ä‘iá»u hành giá luôn có Ä‘á»™ trá»…, tăng giảm chÆ°a theo Ä‘úng nghị định.
Lá»—i không do nghị định
Äã có lần, má»™t lãnh đạo trong tổ Ä‘iá»u hành vá» giá xăng dầu tâm tình, chúng ta cứ “đổ tá»™i” cho Nghị định 84 sau những bất ổn ở thị trÆ°á»ng xăng dầu, nhÆ°ng kỳ thá»±c, nghị định này không có ‘tá»™i”, chỉ có những ngÆ°á»i thá»±c hiện má»›i có vấn Ä‘á». Trong Ä‘ó, nguyên tắc Ä‘iá»u chỉnh giá Ä‘ã “chết yểu” từ lâu.
Trình lên Thủ tÆ°á»›ng dá»± thảo má»›i nhất vá» Nghị định thay thế Nghị định 84, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cho biết, phần lá»›n thá»i gian qua, giá xăng dầu là do liên bá»™ trá»±c tiếp Ä‘iá»u hành chứ không giao quyá»n cho doanh nghiệp nhÆ° quy định.
Thá»±c chất, “công tác Ä‘iá»u hành giá Ä‘ã lạm dụng công cụ thuế và quỹ bình ổn, chÆ°a tuân thủ đầy đủ trình tá»±, thủ tục khi áp dụng bình ổn giá, chÆ°a theo Ä‘úng biên Ä‘á»™ Ä‘iá»u chỉnh giá Ä‘ã quy định tại Äiá»u 27 của Nghị định 84”, bá»™ này nhấn mạnh.
 |
| Nguyên tắc Ä‘iá»u chỉnh giá, theo cÆ¡ quan quản lý, Ä‘ã “chết yểu” từ lâu. |
Cùng Ä‘ó, quy định giá cÆ¡ sở được tính bình quân 30 ngày, bằng số ngày dá»± trữ lÆ°u thông cÅ©ng Ä‘ang gây bất cáºp lá»›n. Bên cạnh Æ°u Ä‘iểm là không tạo ra cú “sốc” vá» giá, nhÆ°ng mặt khác, quy định này lại gây nên tình trạng khi giá thế giá»›i xuống nhÆ°ng giá trong nÆ°á»›c vẫn giữ nguyên hoặc giá thế giá»›i tăng nhÆ°ng giá trong nÆ°á»›c lại chÆ°a được Ä‘iá»u chỉnh kịp thá»i, gây bức xúc dÆ° luáºn. Giá bán lẻ trong nÆ°á»›c coi nhÆ° luôn có Ä‘á»™ trá»… so vá»›i giá xăng dầu thế giá»›i đến 30 ngày.
Äánh giá trên của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng trên thá»±c tế Ä‘ã được nhiá»u chuyên gia kinh tế khuyến nghị suốt 3 năm qua. Bởi hầu hết tại các lần Ä‘iá»u chỉnh giá xăng dầu, chÆ°a bao giá» mức chênh lệch giá cÆ¡ sở và giá bán lẻ lên tá»›i 7% nhÆ° Nghị định 84 quy định. Chỉ cần xê dịch 2-3%, giá xăng dầu Ä‘ã được tăng ngay. Äến khi giá thế giá»›i giảm, vấn Ä‘á» hồi phục ngân sách lại được đặt ra hàng đầu bằng việc tăng thuế, trích Quỹ bình ổn... Việc giảm giá cho ngÆ°á»i tiêu dùng Ä‘á»u xếp cuối cùng.
Và nhÆ° Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng nhiá»u lần nhấn mạnh tại má»™t số cuá»™c há»p báo, ngÆ°á»i cầm trịch cân Ä‘o Ä‘ong đếm chuyện giá xăng dầu là Bá»™ Tài chính.
Cùng vá»›i phân tích trên, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cÅ©ng cho rằng, chính tâm lý ngÆ°á»i dân cÅ©ng là má»™t nhân tố khiến Ä‘iá»u hành giá xăng dầu gặp khó khăn.
“Nháºn thức của ngÆ°á»i tiêu dùng dù má»™t mặt ủng há»™ cÆ¡ chế kinh tế thị trÆ°á»ng nhÆ°ng mặt khác, vá» tâm lý vẫn muốn được Nhà nÆ°á»›c can thiệp và thá»±c hiện bình ổn giá các mặt hàng thiết yếu (trong Ä‘ó cá» xăng dầu)”, bá»™ này nêu rõ.
Chỉ tính riêng trong hai năm 2007 và 2008, khi giá xăng dầu chÆ°a được váºn hành theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng, số tiá»n ngân sách nhà nÆ°á»›c bù lá»— lên đến khoảng 33.625 tá»· đồng.
Äứt nguồn cung vì để giá lá»—
Nguồn cung và vấn Ä‘á» lÆ°u thông thị trÆ°á»ng xăng dầu là vấn Ä‘á» thÆ°á»ng được né, tránh nhắc đến. Trong khá nhiá»u trÆ°á»ng hợp, khi mà thị trÆ°á»ng có tình trạng khan hiếm, hàng chục cây xăng Ä‘óng cá»a vá»›i lý do hết hàng thì thông tin chính thức từ Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘á»u khẳng định, nguồn cung đảm bảo.
 |
| Cây xăng số 91-93 LÄ©nh Nam, Hoàng Mai, Hà Ná»™i nghỉ bán vá»›i lý do nháºp hàng. |
Nguồn tin: Vietnamnet
Thế nhÆ°ng, tại tá» trình gá»i Thủ tÆ°á»›ng, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng thừa nháºn Ä‘ã có thá»i Ä‘iểm, dá»± trữ lÆ°u thông xăng dầu chÆ°a được đảm bảo Ä‘úng theo quy định tại Nghị định 84, dẫn đến có lúc xảy ra tình trạng đứt nguồn cục bá»™.
Chẳng hạn, những tháng đầu năm 2011, nguồn cung bị báo Ä‘á»™ng Ä‘á». Hầu hết thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối Ä‘ã giảm nháºp, má»™t số Ä‘Æ¡n vị ngừng nháºp khẩu xăng dầu phục vụ tiêu thụ ná»™i địa.
Ví dụ nhÆ° Tổng công ty Xăng dầu hàng hải Việt Nam - Bá»™ GTVT, không nháºp xăng dầu từ tháng 12/2010. Tổng công ty Xăng dầu Quân Ä‘á»™i - Tổng cục Háºu cần, Bá»™ Quốc Phòng nháºp xăng dầu chỉ đạt 6% hạn mức tối thiểu cả năm được phân giao. Công ty CP dầu khí Mê Kông - Táºp Ä‘oàn Dầu khí quốc gia Việt Nam không nháºp khẩu xăng dầu từ tháng 1/2011...
Äây là thá»i Ä‘iểm các thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối không được Ä‘áp ứng đủ ngoại tệ để nháºp khẩu xăng dầu. Doanh nghiệp bị lá»— lá»›n, giảm hoa hồng cho các đại lý bán lẻ xăng dầu xuống mức quá thấp, không dù bù chi phí, trong khi Ä‘ó, các ngân hàng ngần ngại cho các thÆ°Æ¡ng nhân vay vì lá»— triá»n miên. Hệ quả là, các đối tác nÆ°á»›c ngoài không cho mua hàng thanh toán trả sau do giảm lòng tin vá»›i các thÆ°Æ¡ng nhân ngành này.
Tuy nhiên, nguyên nhân sâu xa được Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng nhấn mạnh vẫn là câu chuyện không tuân thủ đầy đủ Ä‘úng nguyên tắc Ä‘iá»u chỉnh giá xăng dầu tại Nghị định 84.
Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng liệt kê, ví dụ nhÆ° việc yêu cầu doanh nghiệp cắt giảm lợi nhuáºn định mức trong tính toán giá cÆ¡ sở, sá» dụng Quỹ Bình ổn giá chÆ°a Ä‘úng thá»i Ä‘iểm, Ä‘úng mức Ä‘á»™, gây lá»— cho doanh nghiệp.
NhÆ° phân tích của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, ngay tại thá»i Ä‘iểm này, doanh nghiệp xăng dầu được yêu cầu cắt giảm, không tính lợi nhuáºn định mức đối vá»›i 3 mặt hàng: xăng, dầu Ä‘iêzen, dầu há»a, tạm tính lợi nhuáºn 0 đồng/lít, thay vì được tính ở mức 300 đồng/lít. Trên danh nghÄ©a, các doanh nghiệp không được tính lãi.
Hay nhÆ° việc trích Quỹ bình ổn, tá»›i nay, 6 doanh nghiệp xăng dầu, chiếm má»™t ná»a số doanh nghiệp đầu mối Ä‘ã âm tá»›i 440 tá»· đồng tiá»n Quỹ bình ổn. Nếu tính chung cả nÆ°á»›c, bù trừ giữa các doanh nghiệp thì Quỹ này chỉ dÆ°Æ¡ng có 72 tá»· đồng. Vừa qua, doanh nghiệp Ä‘ang trích Quỹ từ chính vốn của chính mình.
“Chính Ä‘iá»u này Ä‘ã làm ảnh hưởng đến vốn phục vụ kinh doanh xăng đầu của thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối và Ä‘ây là lý do chủ chốt nhất khiến nguồn cung đứt cục bá»™”, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng nhấn mạnh.
Rốt cục, Ä‘ã gần hết năm 2013, Nghị định má»›i vá» kinh doanh xăng dầu vẫn chÆ°a được ra Ä‘á»i. Liên Bá»™ Tài chính - Công ThÆ°Æ¡ng trầy tráºt sá»a lên sá»a xuống nhiá»u lần, trong khi Ä‘á»™ minh bạch vá» thị trÆ°á»ng xăng dầu vẫn khiến dÆ° luáºn không an tâm.
