Bên cạnh ý kiến đồng thuận, có phản hồi sau 2 đợt doanh nghiệp (DN) đăng ký tăng giá xăng dầu, phóng viên Báo Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã có cuá»™c trao đổi vá»›i ông Võ Văn Quyền- Vụ trưởng Vụ thị trường trong nÆ°á»›c Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng- xung quanh câu chuyện này.

* ThÆ°a ông, vừa qua do tần suất giá xăng dầu Ä‘iều chỉnh 10 ngày má»™t lần nên trÆ°á»›c má»—i lần tăng giá lại có hiện tượng má»™t số cá»­a hàng đại lý xăng dầu Ä‘óng cá»­a dừng bán. Để hạn chế tình trạng này, cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c sẽ chấn chính thị trường nhÆ° thế nào?

- Yêu cầu của xã há»™i, Chính phủ là Ä‘iều hành giá xăng dầu phải công khai, minh bạch. Vì lẽ Ä‘ó, xăng dầu là má»™t trong những mặt hàng mà công thức tính giá được công khai. Vá»›i diá»…n biến thường xuyên giá xăng dầu thành phẩm của thị trường xuất khẩu (Singapore) cùng công thức tính thuế phí trong giá cÆ¡ sở nên qua thông tin đại chúng mọi người dân đều có thể tá»± tính được giá và dá»± Ä‘oán xu hÆ°á»›ng giá sắp tá»›i, từ Ä‘ó có thể so sánh giữa giá cÆ¡ sở và giá bán hiện hành. Gần Ä‘ây báo chí cập nhật thường xuyên và tính giá cÆ¡ sở gần nhÆ° rất sát vá»›i tính toán của Liên bá»™ Tài chính- Công ThÆ°Æ¡ng.

Độc quyền định giá không có lá»—i nếu không mang tính áp đặt, tính thỏa thuận dẫn đến hạn chế cạnh tranh, làm ảnh hưởng quyền lợi người tiêu dùng, ảnh hưởng đến lợi ích của nhà nÆ°á»›c.

Do việc minh bạch công khai tính giá và cÆ¡ chế Ä‘iều hành nên có Æ°u Ä‘iểm là mọi người có thể theo dõi và biết được xu thế Ä‘iều chỉnh tăng hay giảm giá xăng dầu mà không gây biến Ä‘á»™ng, không bị bất ngờ. Mặt khác có chuyện, có lúc, có nÆ¡i má»™t số thÆ°Æ¡ng nhân kinh doanh xăng dầu do Ä‘oán trÆ°á»›c được xu thế tăng giá xăng dầu nên dừng bán hàng. Tôi cho rằng, chính sách bao giờ cÅ©ng có các phản ứng khác nhau vì thế má»›i có chuyện má»™t số rất ít đại lý dừng bán. Để chấn chỉnh việc này, chúng ta cần phải tăng cường kiểm tra, kiểm soát, xem xét việc dừng bán hàng của má»™t số đại lý là Ä‘úng hay sai. Ví dụ, trÆ°á»›c đợt tăng giá vừa qua, có nhiều cây xăng dừng bán hàng thì lá»±c lượng QLTT kiểm tra thấy má»™t cây xăng ở Đồng Nai có hàng mà không bán, nhÆ° thế là vi phạm quy định, cần xá»­ lý.

* Vá»›i tần suất tăng, giảm giá xăng dầu nhÆ° hiện nay, theo ông có ảnh hưởng đến ổn định thị trường, ảnh hưởng đến an sinh xã há»™i và sản xuất nói chung?

- Chúng ta phải khẳng định nguyên lý là nhất quán Ä‘iều hành kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, mà cụ thể ở Ä‘ây là giá xăng dầu thành phẩm của thị trường xuất khẩu (Singapore) tăng giảm nhÆ° thế nào, thông qua bÆ°á»›c đệm của chúng ta là dá»± trữ lÆ°u thông, thông qua thuế phí để giảm tốc. NhÆ°ng dù có giảm tốc nhÆ°ng cái chính yếu trong toàn bá»™ cấu thành giá vẫn phụ thuá»™c vào biến Ä‘á»™ng của giá thế giá»›i. Giá thế giá»›i tăng nhanh thì ta phải Ä‘iều chỉnh tăng, tăng chậm hoặc ổn định thì Ä‘iều chỉnh ít hÆ¡n hoặc không chỉnh. Ở Ä‘ây tôi muốn nói, phải theo tín hiệu thị trường xuất khẩu xăng dầu thành phẩm cho chúng ta và thị trường xăng dầu chung của thế giá»›i. Còn việc gói giải cứu của Chính phủ đối vá»›i sản xuất hoặc chính sách an sinh xã há»™i đặt trong bài toán vÄ© mô lại là câu chuyện khác, Ä‘ây cÅ©ng là vấn đề cần đặt ra nhÆ°ng không phải cho Ä‘iều hành xăng dầu hay Ä‘iều hành khác phải theo thị trường. Nếu tác Ä‘á»™ng xấu của thị trường thì Nhà nÆ°á»›c phải có biện pháp can thiệp, Ä‘ó chính là “bàn tay” Nhà nÆ°á»›c há»— trợ về lãi suất, há»— trợ đầu ra, giải phóng tồn kho hoặc trợ cấp thất nghiệp, bảo hiểm y tế… Tức là không phải vì chuyện khó khăn mà làm cho tín hiệu thị trường bóp méo.

* Mặc dù Nhà nÆ°á»›c, Chính phủ kiên quyết thá»±c hiện chủ trÆ°Æ¡ng thị trường hóa xăng dầu có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c nhÆ°ng vẫn có ý kiến cho rằng, DN tá»± định giá xăng dầu trong lúc còn Ä‘á»™c quyền là vi phạm luật, xin ông cho biết quan Ä‘iểm của mình?

- Quan Ä‘iểm thị trường giá xăng dầu nhiều lần Bá»™ Tài chính, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, Chính phủ Ä‘ã giải thích nhÆ°ng có thể chÆ°a đến được vá»›i tất cả người tiêu dùng và nhân dân má»™t cách đầy đủ và rõ ràng. Tôi khẳng định, Nhà nÆ°á»›c không giao hoàn toàn quyền định giá xăng dầu cho DN mà chỉ cho phép DN quyết định trong khuôn khổ, theo công thức, trình tá»± thủ tục Nhà nÆ°á»›c định ra, nó khác hẳn trong má»™t nền kinh tế thị trường đầy đủ; ở Ä‘ó quyền DN tá»± định giá là má»™t trong những biểu hiện cao nhất của kinh tế thị trường, của tá»± do hóa thị trường.

NghÄ©a là, hiện nay tại Việt Nam, tôi cho anh được xây dá»±ng má»™t mức giá, nhÆ°ng mức giá Ä‘ó phải theo công thức của tôi, là công thức của Nhà nÆ°á»›c trong Nghị định 84/2009/NĐ-CP, theo biên Ä‘á»™, khoảng thời gian và chu kỳ của tôi và tôi giám sát, ông sai tôi xá»­ lý ông.

NhÆ° vậy, phải nhấn mạnh, không phải là Nhà nÆ°á»›c giao toàn quyền cho DN quyết định giá xăng dầu, mà vẫn bị hạn chế má»™t phần của quyền định giá. Đây là má»™t trong các lá»™ trình để dần tiến đến thị trường cạnh tranh hoàn hảo tại Việt Nam mà chúng ta Ä‘ang cố gắng xây dá»±ng. Đến lúc thị trường cạnh tranh hoàn hảo, cạnh tranh bình thường lúc Ä‘ó DN má»›i được có quyết định giá má»™t cách đầy đủ.

Còn trong má»™t nền kinh tế thị trường, bản thân Ä‘á»™c quyền định giá không có lá»—i mà nếu định giá Ä‘ó mang tính áp đặt, tính thỏa thuận dẫn đến hạn chế cạnh tranh, làm ảnh hưởng quyền lợi người tiêu dùng, ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nÆ°á»›c thì lúc Ä‘ó má»›i có lá»—i, khi Ä‘ó Luật Cạnh tranh má»›i xá»­ lý. Theo Luật Cạnh tranh, chống Ä‘á»™c quyền; tại Việt Nam chúng ta hiện nay không có doanh nghiệp Ä‘á»™c quyền về xăng dầu mà chỉ có doanh nghiệp “thống lÄ©nh thị trường”.

NhÆ° vậy ở Ä‘ây có hai câu chuyện: thị trường xăng dầu Ä‘ang tiến tá»›i cạnh tranh, việc kiểm soát giá Nhà nÆ°á»›c vẫn làm và Ä‘ang từng bÆ°á»›c để thị trường hóa. Kể cả lúc thị trường hóa, nếu có má»™t DN có hành vi lạm dụng vị trí thống lÄ©nh để hạn chế cạnh tranh thì Nhà nÆ°á»›c theo dõi, quan sát, có ý kiến. Má»™t khi anh lạm dụng vị trí thống lÄ©nh, lạm dụng vị trí Ä‘á»™c quyền để làm ảnh hưởng đến thị trường thì lúc ấy Nhà nÆ°á»›c má»›i “ra roi”, có biện pháp xá»­ lý.

* Có thông tin cho rằng Petrolimex hiện nay chiếm trên 60% thị phần thì nên hạn chế ảnh hưởng của tập Ä‘oàn này?

- Việc Petrolimex hiện tại có vị trí thống lÄ©nh thị trường Ä‘ó là tính lịch sá»­ - trÆ°á»›c Ä‘ây, toàn bá»™ xăng dầu cho các nhu cầu của đất nÆ°á»›c mình là do Petrolimex đảm nhận 100%. Nay, do thá»±c hiện lá»™ trình hóa thị trường cạnh tranh, thị phần thá»±c tế của Petrolimex Ä‘ã giảm, còn khoảng 50%, không tá»›i 60%. NhÆ°ng lÆ°u ý là tùy từng địa Ä‘iểm, tùy từng thị trường mức Ä‘á»™ thị phần của Petrolimex khác nhau. Ví dụ thị trường miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn thì Petrolimex chiếm thị phần rất cao, có thể lên đến 80-90%, thậm chí 100% vì ở Ä‘ó khó khăn, hiệu quả kinh doanh thấp, chẳng có ai (ngoài Petrolimex) đầu tÆ° trên đấy cả. Ngược lại, những thị trường cạnh tranh cao nhÆ° miền Tây Nam Bá»™, TP.HCM chỉ 35-40%. HÆ¡n nữa, không thể tính thị phần khi những lúc khó khăn, các DN hạn chế bán thì Petrolimex lại phải “gồng gánh” tăng sản lượng bán, nhÆ° câu chuyện tháng 2/2011 chắc mọi người vẫn còn nhá»›.

Vá»›i thị phần Ä‘ó, bình thường ra nếu Nhà nÆ°á»›c thả cho cạnh tranh hoàn toàn thì Petrolimex vẫn thuá»™c vào DN có vị trí thống lÄ©nh. Khi DN có vị trí thống lÄ©nh thì tôi theo dõi anh, quan sát anh, nếu anh định giá, chèn ép DN nhỏ hoặc làm Ä‘iều gì ảnh hưởng đến thị trường thì tôi dùng Luật Canh tranh xá»­ lý. NhÆ°ng hiện nay chúng ta chÆ°a làm việc Ä‘ó vì chÆ°a “thả” hoàn toàn xăng dầu theo thị trường, mà má»›i Ä‘ang từng bÆ°á»›c xây dá»±ng thị trường.

* Nói nhÆ° vậy, nếu những DN mạnh nhÆ° Petrolimex hay PV Oil muốn phát triển thị phần bằng chất lượng phục vụ của họ thì không được phép hay sao?

- Câu chuyện họ tăng thị phần, mở rá»™ng mạng lÆ°á»›i phân phối Ä‘ó là câu chuyện của DN tá»± định Ä‘oạt theo tín hiệu thị trường, lấy hiệu quả làm chính, chứ Nhà nÆ°á»›c không dành Æ°u Ä‘ãi gì cho các DN lá»›n trong việc đầu tÆ° này. Vì vậy, việc họ đầu ở Ä‘âu, lá»±a chọn mặt hàng nào, thị trường nào, khu vá»±c nào là câu chuyện của DN.

* Thá»±c tế thời gian qua sá»± cạnh tranh trên thị trường xăng dầu Ä‘ã dần theo hÆ°á»›ng tích cá»±c hÆ¡n?

- Đương nhiên, nhÆ° tôi Ä‘ã nói, là từ chỉ 1 DN nhà nÆ°á»›c đến hiện nay có tá»›i 13-15 thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu, trong Ä‘ó có DN cổ phần, DN tÆ° nhân, có DN thuá»™c bá»™, DN thuá»™c địa phÆ°Æ¡ng… NhÆ° vậy, ở các cấp Ä‘á»™ khác nhau có, các thành phần kinh tế khác nhau có. Và thị phần từ chá»— 1 ông thì nay có nhiều ông và được chia sẻ ra. Thị phần của ông lá»›n ngày càng giảm, thị phần của DN tham gia sau ngày càng tăng.

LÆ°u ý rằng,  á»Ÿ các nÆ°á»›c hàng trăm năm họ má»›i thiết lập thị trường, trong khi ta có thời gian rất ngắn, Ä‘òi hỏi thị trường hóa hoàn thiện cần có má»™t thời gian để DN lá»›n lên, có thời gian để tạo lập thị trường và hoàn chỉnh cÆ¡ chế. NhÆ° vậy chúng ta Ä‘ang Ä‘i theo lá»™ trình để xăng dầu tiến tá»›i thị trường; không thể nóng vá»™i, phải kiên trì và Ä‘úng định hÆ°á»›ng. Đây là Ä‘iều cần sá»± truyền thông để nhân dân thấu hiểu, đồng thuận mà Bá»™ Tài chính nhắc các doanh nghiệp đầu mối trong các văn bản hÆ°á»›ng dẫn về Ä‘iều hành giá xăng dầu, có gá»­i cho các cÆ¡ quan báo chí.

* Xin cảm Æ¡n ông!

Nguồn tin: Baocongthuong