“Cấu trúc lại thị trường xăng dầu theo hÆ°á»›ng cÆ¡ cấu lại các doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối là má»™t trong những giải pháp đảm bảo cân đối thị trường, tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh”, Cục Quản lý Cạnh tranh, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng khuyến nghị.

Hệ thống “cá»­a hàng 1 giá”

Hệ thống phân phối xăng dầu trên cả nÆ°á»›c hiện có 344 tổng đại lý, 4.632 đại lý và hÆ¡n 10.000 cá»­a hàng bán lẻ, có sá»± “góp mặt” của Ä‘a dạng thành phần kinh tế. Thế nhÆ°ng nhiều chuyên gia vẫn khẳng định rằng các doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu xăng dầu hiện không có sá»± cạnh tranh về giá.

Để đảm bảo ổn định mặt bằng giá, thời gian qua, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã can thiệp vào giá cả xăng dầu thông qua các công cụ tài chính Ä‘ã làm cho hệ thống giá xăng dầu trong nÆ°á»›c bị “bóp méo”. Khi giá thế giá»›i xuống thấp, giá bán xăng dầu thường không được Ä‘iều chỉnh xuống mà lại tăng phần thu của Nhà nÆ°á»›c thông qua tăng thuế suất thuế nhập khẩu và các khoản thu khác, thậm chí để doanh nghiệp có thể bố trí trả những khoản được Nhà nÆ°á»›c “bù lá»—” trÆ°á»›c Ä‘ó.

Ngược lại, khi giá thị trường thế giá»›i lên cao, giá trong nÆ°á»›c lại chỉ được Ä‘iều chỉnh lên ít hÆ¡n, và Nhà nÆ°á»›c lại phải cắt giảm các khoản thu, thậm chí còn phải há»— trợ tài chính (nói theo cách dân dã là “bù lá»—”) thông qua doanh nghiệp.

Nghịch lý cho thấy mặc dù giá vốn của các doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối khác nhau, Ä‘iều kiện cÆ¡ sở vật chất kỹ thuật, Ä‘iều kiện kinh doanh, lãi, lá»— của các doanh nghiệp cÅ©ng khác nhau, thế nhÆ°ng thá»±c tế hệ thống phân phối bán lẻ xăng dầu ở Việt Nam vẫn Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng theo hình thức “cá»­a hàng 1 giá”.

Mặc dù Nghị định 84 quy định rằng hoạt Ä‘á»™ng quản lý bán xăng dầu được thá»±c hiện theo nguyên tắc cÆ¡ chế thị trường vá»›i sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, song các chuyên gia và đại diện các doanh nghiệp đều cho rằng các doanh nghiệp hiện vẫn chÆ°a hoàn toàn có thá»±c quyền về việc xác định giá bán nhÆ° văn bản luật Ä‘ã nêu.

Nguyên do là việc định giá bán lẻ xăng dầu vẫn phải thoả mãn đồng thời 3 mục tiêu: Đảm bảo nguồn thu cho ngân sách thông qua các khoản thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và các khoản lệ phí khác; Đảm bảo lợi ích cho người tiêu dùng thông qua việc giữ ổn định thị trường, phải có quy định giảm tần suất biên Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá bằng việc trích và sá»­ dụng Quỹ Bình ổn xăng dầu; Đảm bảo doanh nghiệp có lãi vì xăng dầu vẫn là mặt hàng kinh doanh bình thường và vận hành theo cÆ¡ chế thị trường.

Đảm bảo cùng lúc cả 3 mục tiêu kể trên là chuyện “không tưởng”. Càng cố đảm bảo thì chỉ càng bóp méo sá»± cạnh tranh giữa các doanh nghiệp. Đặc biệt, khi có biến Ä‘á»™ng về giá xăng dầu trên thị trường thế giá»›i thì cả Nhà nÆ°á»›c và doanh nghiệp đều rÆ¡i vào thế bị Ä‘á»™ng.

Sáp nhập: Tại sao không?

Tại má»™t số quốc gia nhÆ° Thái Lan, Trung Quốc, Malaysia, mặc dù chỉ có vài ba đầu mối nhập khẩu nhÆ°ng tính cạnh tranh rất cao. Trong khi Ä‘ó, ở Việt Nam, hiện có tá»›i 10 doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối song sức cạnh tranh còn thấp. Bởi con số 10 chỉ là số lượng hình thức, còn trên thá»±c tế, thị trường kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu hầu hết đều “nằm trong tay” Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex). “Ông lá»›n” này Ä‘ang thống lÄ©nh gần 60% thị phần (riêng thị trường cung cấp nhiên liệu hàng không thì Công ty TNHH Má»™t thành viên Xăng dầu Việt Nam (Vinapco) là doanh nghiệp Ä‘á»™c quyền tuyệt đối vá»›i 100% thị phần), chiếm thế áp đảo so vá»›i nhóm doanh nghiệp còn lại trên thị trường (quy mô, thị phần chỉ khoảng trên dÆ°á»›i 10%).

Má»™t Ä‘iểm Ä‘áng lÆ°u ý là cả 10 doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối xăng dầu ở Việt Nam đều là doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c.

Để tận dụng các nguồn lá»±c của Nhà nÆ°á»›c, đồng thời thu hẹp khoảng cách về thị phần giữa các doanh nghiệp nhằm tại sá»± cân đối trên trên thị trường nhập khẩu xăng dầu, tăng Ä‘á»™ng lá»±c cạnh tranh cho các doanh nghiệp, Cục Quản lý Cạnh tranh khuyến nghị có thể sáp nhập má»™t số doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối có thị phần nhỏ lại vá»›i nhau.

Nhiều chuyên gia kinh tế Ä‘ánh giá giải pháp sáp nhập vừa nêu có tính khả thi cao. Đơn cá»­, tháng 2/2010, Công ty ThÆ°Æ¡ng mại Kỹ thuật và Đầu tÆ° (Petec) Ä‘ã được sáp nhập vá»›i Tổng Công ty Dầu Việt Nam (Pvoil), giúp cho thị phần của Pvoil trên má»™t số thị trường liên quan Ä‘ã tăng trên dÆ°á»›i 20%. Cụ thể nhÆ° trong thị trường phân phối dầu diesel, sau khi sáp nhập vá»›i Petec, thị phần của Pvoil tăng lên 23,6%, trong khi thị phần của Petrolimex trên thị trường vẫn duy trì ở khoảng 46%. NghÄ©a là khoảng cách thị phần vá»›i Petrolimex Ä‘ã được thu hẹp.

Nguồn: (eFinance Online)