“Những bất cập của cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu và những sai phạm của các doanh nghiệp xăng dầu hiện nay chỉ có thể được hạn chế và chấm dứt khi chúng ta sá»›m xóa bỏ Ä‘á»™c quyền trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu”.

Chuyên gia kinh tế cao cấp, TS Lê Đăng Doanh  khẳng định nhÆ° vậy vá»›i PV NTNN.

Ông Ä‘ánh giá nhÆ° thế nào về hiệu quả Ä‘iều hành kinh doanh mặt hàng xăng dầu trong suốt năm 2011?

- Có thể nói năm 2011 là năm đầy biến Ä‘á»™ng và "tai tiếng" của lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu. Đầu năm, giá xăng dầu liên tục được Ä‘iều chỉnh tăng, vá»›i mức tăng có lúc lên tá»›i 30%, vượt cả sức chịu Ä‘á»±ng của nền kinh tế, của doanh nghiệp (DN) và của người dân.

Sau Ä‘ó, trÆ°á»›c sức ép của dÆ° luận, mà Ä‘iển hình là việc các đại biểu Quốc há»™i đề nghị ngành xăng dầu phải công khai, minh bạch hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu thì lại xảy ra việc hai lãnh đạo Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và Tài chính có ý kiến khác nhau.

Đến tận bây giờ, việc kiểm toán, thanh tra của Bá»™ Tài chính má»›i cho thấy kinh doanh xăng dầu thá»±c sá»± lãi chứ không lá»— nhÆ° kêu ca của DN đầu mối và Ä‘ã có nhiều sai phạm trong kinh doanh mặt hàng này. Rõ ràng, qua những việc nhÆ° thế này bá»™c lá»™ má»™t Ä‘iều Ä‘áng buồn là chúng ta Ä‘ã và Ä‘ang không quản lý được việc kinh doanh mặt hàng xăng dầu.

Chúng ta chÆ°a thấy được tác hại của việc Ä‘á»™c quyền trong kinh doanh xăng dầu. Chính chúng ta Ä‘ã để thị trường xăng dầu phát triển thành "má»™t khối" mà ở Ä‘ó, DN Ä‘á»™c quyền cả các khâu nhập khẩu- bán buôn- bán lẻ, dẫn tá»›i dá»… bề thao túng, làm lợi cho bản thân DN mà các cÆ¡ quan chức năng khó kiểm tra, kiểm soát và "kết tá»™i" được.

NhÆ° vậy, cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu Ä‘ã bị các DN lợi dụng để làm lợi trong khi vẫn cho rằng mình Ä‘ang làm "nhiệm vụ chính trị" và chịu thiệt (lá»—) để giữ ổn định cho nền kinh tế?

- Đúng nhÆ° vậy. Vì thế mà khi thị trường xăng dầu thế giá»›i biến Ä‘á»™ng, bản thân các nhà quản lý rất lúng túng. DN thì gây sức ép để tăng giá, thậm chí Ä‘òi Ä‘óng cá»­a, không nhập hàng về mà các cÆ¡ quan Nhà nÆ°á»›c không có cách gì xá»­ lý được, buá»™c phải “tuân theo” DN.

Trong cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu hiện nay, cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã rất bị Ä‘á»™ng, nếu không có biện pháp sá»­a tận gốc vấn đề này thì chúng ta không thể thay đổi được cục diện của tình hình kinh doanh xăng dầu nhÆ° Ä‘ã xảy ra.

Sai phạm của doanh nghiệp xăng dầu Ä‘ã được chỉ ra, nhÆ°ng chÆ°a bị xá»­ lý.

Thá»±c tế là các cÆ¡ quan Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng Ä‘ã nhận ra những kẽ hở này và Ä‘ang cố gắng để Ä‘iều chỉnh. NhÆ°ng rõ ràng, vẫn có những tranh cãi và chÆ°a thống nhất về việc thay đổi cÆ¡ chế Ä‘iều hành kinh doanh xăng dầu nhÆ° thế nào cho hiệu quả trong bối cảnh hiện nay. Theo ông Ä‘iều gì cản trở sá»± thay đổi này?

- Việc Bá»™ Tài chính công bố công khai kết quả kinh doanh kèm theo Ä‘ó là các vi phạm của DN xăng đầu, Ä‘ã cho thấy má»™t quyết tâm sẽ thay đổi cÆ¡ chế Ä‘iều hành kinh doanh mặt hàng này. Song tôi nghÄ©, việc hành Ä‘á»™ng vẫn còn thiếu kiên quyết, bởi chúng ta má»›i chỉ công khai má»™t phần thị trường này mà không thấy làm gì cả hay nói cách khác là xá»­ lý những bất cập này cụ thể nhÆ° thế nào?

Lẽ ra, các cÆ¡ quan chức năng phải thá»±c hiện ngay và trÆ°á»›c hết là tách Petrolimex ra thành 3 Ä‘Æ¡n vị khác nhau (bán buôn - bán lẻ - nhập khẩu) để hạn chế việc chuyển giá của DN, nhÆ°ng chúng ta chÆ°a thấy các cÆ¡ quan chức năng sẽ làm việc này.

Giá xăng dầu thế giá»›i và VN Ä‘ang có những khoảng cách rất rõ, mà Ä‘iển hình là giá thế giá»›i giảm nhÆ°ng giá trong nÆ°á»›c chÆ°a bao giờ giảm mạnh tÆ°Æ¡ng ứng mà chỉ giảm nhỏ giọt cho có "lệ" mà thôi. DN xăng dầu càng ở vị thế Ä‘á»™c quyền càng lÅ©ng Ä‘oạn thị trường xăng dầu mà các cÆ¡ quan quản lý không ngăn chặn được.

NhÆ°ng các DN xăng dầu cÅ©ng cho rằng, nếu họ được trao cÆ¡ chế kinh doanh theo thị trường thá»±c sá»± (được quyền tá»± định giá, tá»± chủ kinh doanh theo thị trường) thì họ sẽ kinh doanh bài bản và sòng phẳng hÆ¡n vá»›i người tiêu dùng. Ông nghÄ© sao?

- Ngành xăng dầu Ä‘ang Ä‘á»™c quyền thì chả có DN nào chịu "sòng phẳng" vá»›i người tiêu dùng cả, nói nhÆ° vậy chỉ là cái cá»› để DN bao che cho các sai phạm và lợi ích của mình. Thá»±c tế những năm qua, có năm các DN được tá»± định giá xăng dầu và Ä‘ã tăng giá tá»›i 11 lần để rồi có lãi lá»›n mà vẫn kêu lá»—, vẫn được bù lá»—, công luận Ä‘ã mổ xẻ rất nhiều.

Lãi mà họ vẫn Ä‘òi tăng giá, nhÆ° vậy Ä‘ã sòng phẳng hay chÆ°a? Trong khi Ä‘ó, bản thân các bá»™, ngành quản lý mặt hàng này thì lại có những hành xá»­ chÆ°a thống nhất, bá»™c lá»™ sá»± yếu kém, trong khi lẽ ra phải phối hợp có hiệu quả hÆ¡n để kiểm soát tốt hÆ¡n giá xăng dầu.

Ngay việc lá»—, lãi trong kinh doanh mặt hàng này mà đến giờ có lúc các cÆ¡ quan quản lý còn không nhất trí được vá»›i nhau thì người dân thấy quan Ä‘iểm quản lý và cách tiếp cận của chúng ta còn khác nhau quá, vậy bao giờ người tiêu dùng má»›i có được sá»± "sòng phẳng" và "công bằng"?

Chủ trÆ°Æ¡ng của chúng ta là lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu sẽ phải theo cÆ¡ chế thị trường, chứ không phải "chÆ°a có sá»± nhất quán", thÆ°a ông?

- Thế thì các cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c đừng cho thấy sá»± nuông chiều, thậm chí là bao biện rất nhiều cho DN. Cho đến nay, vẫn không thấy các cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c có ý kiến Ä‘ánh giá hay xá»­ lý gì vá»›i DN sau khi có kết quả kiểm toán, thanh tra. Thậm chí có Bá»™ còn "bao che" cho DN và cho rằng, những kết quả thanh tra là do bất cập trong cÆ¡ chế, bất hợp lý trong chi phí vá»›i DN (?!).

Bá»™ Tài chính thì công bố các sai phạm Ä‘ã rõ của DN nhÆ°ng cho biết là không xá»­ lý mà chỉ để dần minh bạch thị trường xăng dầu... Rồi các cÆ¡ quan Nhà nÆ°á»›c vẫn cho biết sẽ xem xét kiến nghị tăng mức chi phí kinh doanh, mức chi hoa hồng cho đại lý của DN xăng dầu lên... Những hành Ä‘á»™ng này người tiêu dùng nên hiểu nhÆ° thế nào? Tôi cho rằng, chừng nào chúng ta chÆ°a có cải cách thá»±c sá»± trong lÄ©nh vá»±c xăng dầu thì rất khó để người tiêu dùng được hưởng quyền lợi chính Ä‘áng của mình.

Vậy trong lúc còn chÆ°a thể thay đổi ngay được cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu má»™t cách quyết liệt nhÆ° ông nói, thì chúng ta phải có giải pháp nào để kinh doanh xăng dầu minh bạch, ít nhất là đảm bảo được quyền lợi của cả Nhà nÆ°á»›c, DN và trên hết là quyền lợi của người tiêu dùng?

- Tôi cho rằng chúng ta cần kiên quyết sá»›m bỏ Ä‘á»™c quyền trong kinh doanh xăng dầu. Ngành xăng dầu chuyển dần sang cÆ¡ chế thị trường thì phải thay đổi cách quản lý Nhà nÆ°á»›c, các cÆ¡ quan quản lý nên bá»›t quan liêu. Chúng ta không thể nói DN chuyển sang cÆ¡ chế thị trường là chuyển sang được mà phải thay đổi cÆ¡ chế, cách quản lý và có những hành Ä‘á»™ng cụ thể, thiết thá»±c.

Xin cảm Æ¡n ông!

Nguồn tin: Danviet