Kazakhstan là một sự bất thường tại khu vực Trung Á đầy biến động. Nhiều năm ổn định ở quốc gia này đã thúc đẩy nền kinh tế của quốc gia giàu tài nguyên phát triển đa dạng trong hai thập kỷ qua, nhận được hàng tỷ khoản đầu tư từ các công ty toàn cầu như Chevron và TotalEnergies của Pháp.
Nhà nước thuộc Liên Xô cũ này đã bị rung chuyển bởi bạo lực tồi tệ nhất mà nước này từng chứng kiến trong 30 năm độc lập. Những ngày bất ổn - khởi nguồn từ giá nhiên liệu tăng và cuối cùng biến thành cuộc nổi dậy chống tham nhũng và chuyên quyền - đã khiến Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev ban bố tình trạng khẩn cấp và yêu cầu quân đội từ Nga và các đồng minh giúp dập tắt các cuộc biểu tình.
Các cuộc biểu tình và đàn áp sau đó tại quốc gia xuất khẩu uranium hàng đầu thế giới và là nước khai thác dầu khí lớn đã khiến các nhà đầu tư lo lắng trong bối cảnh quan ngại rằng bất ổn xã hội và chính trị có thể làm suy yếu danh tiếng của Kazakhstan như một điểm đến đầu tư đáng tin cậy.
Nhà kinh tế Timothy Ash, một chuyên gia về khu vực, nói với DW: “Nói chung, bất kỳ chính quyền nào xuất hiện sau tình trạng bất ổn, họ sẽ lưu tâm rằng FDI [đầu tư trực tiếp nước ngoài] là con ngỗng vàng và sẽ không muốn ngăn nó đẻ trứng. Có niềm tin rằng lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên sẽ vẫn được bảo vệ tương đối tốt, và điều đáng khích lệ là không có sự gián đoạn lớn đối với hoạt động khai thác năng lượng và nguyên liệu thô”.
“Một câu hỏi thú vị được đặt ra là nếu chính phủ nỗ lực dập tắt các cuộc biểu tình rất bạo lực, thì liệu các chính phủ phương Tây có bị thúc đẩy tung ra các biện pháp trừng phạt như ở Belarus hay không. Điều này sẽ tác động thế nào đến các khoản đầu tư ở Kazakhstan”, Ash hỏi. “Tôi đoán phương Tây cũng có thể áp dụng cách tiếp cận thực dụng hơn đối với các vấn đề ESG [Môi trường, xã hội và quản trị], do tầm quan trọng của Kazakhstan đối với chuỗi cung ứng toàn cầu.”
Nhà sản xuất uranium hàng đầu thế giới
Kazakhstan sản xuất hơn 40% uranium của thế giới, nhiên liệu chính cho các lò phản ứng hạt nhân, khiến nước này đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi toàn cầu khỏi nhiên liệu hóa thạch. Nhiều chính phủ, bao gồm Liên minh châu Âu, đang nỗ lực tăng cường năng lượng hạt nhân như một phần của kế hoạch khử cacbon trong nền kinh tế của mình.
Kazatomprom do nhà nước kiểm soát, công ty sản xuất uranium lớn nhất thế giới, cho biết tình hình hỗn loạn cho đến nay không ảnh hưởng đến việc sản xuất hay xuất khẩu. Tuy nhiên, giá uranium giao ngay đã tăng mạnh vào tuần trước trong bối cảnh lo ngại tình hình bất ổn có thể dẫn đến sự gián đoạn lớn trong sản xuất.
Jonathan Hinze, chủ tịch công ty tư vấn thị trường nhiên liệu hạt nhân UxC cho biết: “Bất kỳ sự cắt giảm nguồn cung nào từ Kazakhstan cũng sẽ được cảm nhận rõ trên toàn cầu. Tuy nhiên, thị trường nhiên liệu hạt nhân có đặc điểm là thời gian sản xuất rất dài, vì vậy các nhà máy điện hạt nhân và cơ sở xử lý thượng nguồn trong chu trình nhiên liệu hạt nhân đều nắm giữ đường ống quan trọng cũng như kho dự trữ chiến lược, giúp bảo vệ chúng khỏi bất kỳ sự gián đoạn nguồn cung nào trong ngắn hạn”.
Cameco, một nhà sản xuất uranium lớn của Canada và là đối tác liên doanh của Kazatomprom, cảnh báo rằng bất kỳ sự gián đoạn nào ở Kazakhstan đều có thể là “chất xúc tác quan trọng trong thị trường uranium”.
Người phát ngôn của Cameco cho biết trong một tuyên bố: “Nếu không có gì khác, đó là lời nhắc nhở cho các nhà máy điện rằng việc phụ thuộc quá mức vào bất kỳ nguồn cung nào đều có rủi ro”.
Kazakhstan, quốc gia cung cấp 20% nhu cầu uranium hàng năm cho châu Âu, đã nổi lên như một nhà cung cấp vượt trội trên thị trường uranium nhờ chi phí sản xuất thấp, một yếu tố quan trọng đối với các nhà sản xuất uranium trong một thế giới hậu Fukushima, khi nhu cầu và giá nhiên liệu hạt nhân sụt giảm mạnh.
Tuy nhiên, giá uranium đã tăng trở lại trong vài năm qua khi các quốc gia đặt cược vào năng lượng hạt nhân để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.
“Những vấn đề gần đây ở Kazakhstan chắc chắn có thể tạo ra một động lực lớn cho các nhà sản xuất bên ngoài Kazakhstan khi các nhà máy điện tìm cách đa dạng hóa để tránh tình trạng lạm dụng uranium của Kazakhstan”, Hinze nói với DW.
Tài nguyên nhiên liệu hóa thạch phong phú
Kazakhstan, một thành viên của OPEC+, là nhà sản xuất dầu lớn nhất ở Trung Á, khai thác khoảng 1,6 triệu thùng dầu mỗi ngày. Hầu hết nhiên liệu hóa thạch mà công ty khai thác được vận chuyển ra nước ngoài, kể cả Liên minh châu Âu và Trung Quốc. Nước này có trữ lượng dầu đã được xác minh là cao thứ 12 trên thế giới, với 30 tỷ thùng dầu thô.
Quốc gia này cũng nằm trong số các nhà cung cấp than hàng đầu, khai thác 108 triệu tấn vào năm 2018.
Lĩnh vực hydrocacbon đã thu hút khoảng 60% vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Kazakhstan kể từ năm 1991 và chiếm hơn một nửa doanh thu xuất khẩu của cả nước. Các tập đoàn dầu khí toàn cầu như ExxonMobil, Chevron, Eni của Italy và TotalEnergies của Pháp đã đầu tư hàng tỷ đô la vào nước này trong những năm qua, giúp thúc đẩy tăng trưởng ngành dầu khí của Kazakhstan.
Năm 2018, quốc gia này là nhà xuất khẩu than và dầu thô lớn thứ chín thế giới và thứ 12 về khí đốt tự nhiên, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế. Khoảng 80% lượng dầu xuất khẩu hàng năm của Kazakhstan được chuyển đến Liên minh châu Âu.
Các cuộc biểu tình hiện tại vẫn chưa ảnh hưởng đến sản lượng tại ba mỏ dầu lớn nhất của Kazakhstan - Tengiz do tập đoàn do Chevron đứng đầu điều hành, cùng với Kashagan và Karachaganak thuộc sở hữu của Shell.
“Tình trạng bất ổn đang diễn ra vào thời điểm OPEC+ đang vật lộn để đạt được hạn ngạch, vốn đang gây áp lực lên giá dầu. Nếu chúng ta thấy tình trạng gián đoạn hơn nữa, giá có thể vọt lên trên mức đỉnh hồi tháng 10 và tùy thuộc vào mức độ gián đoạn, mức giá ba con số có thể không còn xa nữa”, Craig Erlam, nhà phân tích thị trường cấp cao tại OANDA, nói với DW.
Nguồn tin: DW
© Bản tiếng Việt của xangdau.net
