Minh bạch việc hình thành giá bán lẻ xăng dầu là yêu cầu bức thiết của dÆ° luận. Theo má»™t số đầu mối kinh doanh xăng dầu, Nghị định 84/NĐ-CP của Chính phủ về trao quyền định giá bán lẻ cho DN vẫn chÆ°a được thá»±c thi khiến nhiều Ä‘Æ¡n vị có thời Ä‘iểm lá»— nặng.

Trong khi Ä‘ó, dÆ° luận lại bức xúc cho rằng, bên cạnh việc tồn tại vị thế Ä‘á»™c quyền trên thị trường xăng dầu, việc hình thành giá bán lẻ và trích lập, sá»­ dụng quỹ bình ổn giá vẫn còn nhiều Ä‘iểm thiếu minh bạch. Xây dá»±ng cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng, dầu linh hoạt, Ä‘áp ứng nhu cầu phát triển của nền kinh tế là má»™t trong những yêu cầu bức thiết hiện nay. Đây cÅ©ng là ná»™i dung chính được thảo luận tại há»™i thảo "Điều hành giá xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường ở Việt Nam hiện nay" do Bá»™ Tài chính tổ chức ngày 20-9 tại Hà Ná»™i. 


 

Còn Ä‘á»™c quyền, Nhà nÆ°á»›c phải định giá

Ngay từ những phút đầu tiên, không khí của cuá»™c há»™i thảo Ä‘ã nhanh chóng "nóng" lên bởi những luồng ý kiến trái chiều. Ông Bùi Ngọc Bảo, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) phản ánh, mặc dù lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu có tá»›i 2 nghị định và 1 quyết định hÆ°á»›ng dẫn thá»±c hiện, song dường nhÆ° tính thá»±c thi của những văn bản này rất kém. Nghị định 84/NĐ-CP (có hiệu lá»±c từ 15-12-2009) trong Ä‘ó trao quyền định giá bán lẻ xăng, dầu cho DN, nhÆ°ng thá»±c tế, quyền này vẫn chÆ°a được thá»±c thi. Điều này Ä‘ã dẫn đến nhiều bất cập mà Ä‘iển hình là những khoản lá»— khổng lồ của DN kinh doanh. Từ đầu năm tá»›i nay, Æ°á»›c tính hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu của DN lá»— gần 2.000 tá»· đồng. 

Thứ trưởng Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú cho rằng, thời gian qua, xăng dầu không được coi là mặt hàng bình thường trên thị trường. Tá»· giá, giá vàng hay nhiều loại hàng hóa khác cÅ©ng tăng vọt theo tín hiệu thị trường nhÆ°ng ít bị trì trích. Trong khi mặt hàng này thì ngược lại. Thá»±c tế, việc Ä‘iều hành giá xăng, dầu luôn phải gắn liền vá»›i mục tiêu chống lạm phát, giữ ổn định kinh tế vÄ© mô. Nếu DN giảm giá chậm sẽ bị trì trích gay gắt trong khi lúc lá»— nặng vẫn chỉ dám giảm giá mà không dám tăng.

Tuy nhiên, theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, nguyên Phó Viện trưởng, Viện khoa học thị trường giá cả (Bá»™ Tài chính), hiện chÆ°a có sá»± cạnh tranh bình đẳng giữa các DN. Trên thị trường hiện nay, Petrolimex chiếm 55%, Tổng Công ty Dầu Việt Nam (PV oil) chiếm 25% và Sài Gòn Petro chiếm 8%. Căn cứ Luật Cạnh tranh của Việt Nam, DN có thị phần chiếm 30% là DN Ä‘á»™c quyền. Theo nguyên tắc quản lý giá của cÆ¡ chế kinh tế thị trường, DN kinh doanh sản phẩm Ä‘á»™c quyền thì giá cả phải do Nhà nÆ°á»›c quyết định. Nếu để DN tá»± định giá là trái nguyên tắc này và gây thiệt hại cho người tiêu dùng. 

Quản lý hiệu quả quỹ bình ổn giá xăng dầu

Bên cạnh những bức xúc liên quan đến cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu, việc minh bạch cách hình thành giá bán lẻ mặt hàng thiết yếu này, hoạt Ä‘á»™ng trích lập, sá»­ dụng quỹ bình ổn giá (BÔG) luôn là "Ä‘iểm nóng" của dÆ° luận. Đại diện má»™t số đầu mối xăng dầu lá»›n cho rằng, do thá»±c hiện nhiệm vụ BÔG của Chính phủ nên DN Ä‘ã phải gánh chịu nhiều khoản lá»— lá»›n. Song các chuyên gia kinh tế lại có quan Ä‘iểm ngược lại. 

Theo số liệu do Cục Quản lý giá (Bá»™ Tài chính) cung cấp, tính từ năm 2009, Ä‘ã trích lập được 8.454 tá»· đồng vào quỹ BÔG xăng dầu. Hiện Ä‘ã có 7.602 tá»· đồng tiền quỹ được sá»­ dụng và trong quỹ hiện chỉ còn lại 852 tá»· đồng. TrÆ°á»›c những số liệu này, ông Lê Xuân Trường, Phó trưởng khoa Thuế - Hải quan (Học viện Tài chính) đặt câu hỏi: Quỹ BÔG hiện do DN đầu mối xăng dầu quản lý và sá»­ dụng theo quy định, nhÆ°ng nếu gá»­i không kỳ hạn ở ngân hàng thì lãi suất sẽ "chảy" về Ä‘âu, do ai quản lý? Ngoài ra, DN xăng dầu luôn kêu lá»—, vậy vá»›i khoản lợi nhuận định mức (300 đồng/lít xăng), má»™t khoản tiền có mặt trong việc hình thành giá xăng dầu cÆ¡ sở, sẽ khiến mọi phép so sánh giá đều khập khiá»…ng. Bởi trong bất kỳ trường hợp nào, DN vẫn có lãi. 

Tiến sÄ© Nguyá»…n Minh Phong, Viện nghiên cứu kinh tế xã há»™i Hà Ná»™i cÅ©ng cho rằng, quỹ BÔG Ä‘ang bá»™c lá»™ nhiều bất cập bởi hoạt Ä‘á»™ng trích lập quỹ Ä‘ang khiến phần thiệt thòi nghiêng về phía người tiêu dùng. Nhiều chuyên gia kinh tế cÅ©ng cho rằng, để công bằng, quỹ BÔG phải có phần Ä‘óng góp trích từ lợi nhuận ròng của DN từ hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh mặt hàng này, nhÆ° vậy má»›i bảo đảm hài hòa lợi ích 3 bên nhÆ° "tuyên ngôn" của các DN. 

Theo các DN đầu mối xăng dầu, nếu thá»±c hiện Ä‘úng theo Nghị định 84 thì thậm chí không cần thiết lập quỹ BÔG xăng dầu. Tuy nhiên, dù hiệu quả chÆ°a được nhÆ° mong muốn, song quỹ Ä‘ã góp phần nhất định vào việc giữ ổn định giá mặt hàng thiết yếu này. Hiện nay khoảng 20 quốc gia trên thế giá»›i cÅ©ng hình thành quỹ BÔG. Vấn đề quan trọng là các ngành chức năng phải làm gì để quản lý hiệu quả nguồn tiền và giám sát việc sá»­ dụng cho Ä‘úng mục Ä‘ích. 

Ghi nhận những luồng ý kiến trái chiều của các đại biểu, Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ khẳng định, việc kinh doanh, bình ổn, lÆ°u thông giá xăng dầu theo quy định do Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng quản lý. Bá»™ Tài chính chịu trách nhiệm trích lập, sá»­ dụng quỹ BÔG xăng dầu theo Ä‘úng quy định. Bá»™ trưởng khẳng định, sẽ kiên trì Ä‘iều hành giá xăng, dầu theo cÆ¡ chế thị trường, có sá»± kiểm soát của Nhà nÆ°á»›c và trong bối cảnh hiện tại chÆ°a thể thả nổi giá mặt hàng thiết yếu này. Ông khẳng định, vá»›i 10 năm kinh nghiệm làm kiểm toán Nhà nÆ°á»›c và 5 năm làm Tổng Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c, sẽ Ä‘iều hành giá xăng Ä‘úng định hÆ°á»›ng và minh bạch hóa cÆ¡ chế hình thành giá xăng, dầu.