Từ năm 2008, VN Ä‘ã chính thức chuyển kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường (CCTT). Tuy nhiên sau gần 1 năm thá»±c hiện, bản thân Bá»™ Tài chính - Công ThÆ°Æ¡ng đều nhận định sá»± Ä‘iều hành và kinh doanh "chÆ°a thá»±c sá»± theo CCTT".
Chính vì thế, Bá»™ Tài chính và Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ang xây dá»±ng cÆ¡ chế nhằm mở rá»™ng quyền và đối tượng kinh doanh xăng dầu, từ Ä‘ó hÆ°á»›ng tá»›i cÆ¡ chế thị trường linh hoạt hÆ¡n, chủ Ä‘á»™ng hÆ¡n cho DN.

Điều kiện đề các thành phần tham gia kinh doanh xăng dầu là có kho tiếp nhận xăng dầu tối thiểu 15.000m3.

TÆ° nhân cÅ©ng được tham gia nếu đủ Ä‘iều kiện

Theo các chuyên gia kinh tế, sở dÄ© VN khó và chÆ°a thể đạt được CCTT thá»±c sá»± ở lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu là bởi vẫn có bàn tay của sá»± Ä‘á»™c quyền, khống chế thị trường. Điều này có thể nhìn thấy rõ khi mà Petrolimex vẫn Ä‘ang chiếm hÆ¡n 60% thị phần. Vì thế, má»—i khi Ä‘iều chỉnh tăng hay giảm giá, các DN khác vẫn phải lá»±a theo hành Ä‘á»™ng của đại gia này. Điều Ä‘ó lý giải vì sao VN có tá»›i 11 DN đầu mối, cÆ¡ chế kinh doanh cÅ©ng Ä‘ã chuyển đổi, song các DN má»—i khi tăng - giảm giá thì mức tăng hay giảm đều nhÆ° nhau.

Vậy làm sao để tạo lập được CCTT linh hoạt và Ä‘úng nghÄ©a hÆ¡n? Đây là câu hỏi không dá»… trả lời. Lý do là hệ thống hạ tầng và sá»± chủ Ä‘á»™ng về an ninh năng lượng của VN chÆ°a hoàn toàn đảm bảo.

Theo tính toán, hiện khả năng dá»± trữ quốc gia và dá»± trữ lÆ°u thông đối vá»›i mặt hàng xăng dầu của VN chỉ là trên dÆ°á»›i 30 ngày. Vì thế, khi giá thế giá»›i tăng hay giảm thì giá của VN chịu "Ä‘á»™ trá»…" cÅ©ng khoảng trên dÆ°á»›i 30 ngày. Chính vì thế, dù vá»›i khá nhiều ná»— lá»±c, VN chỉ má»›i dám từng bÆ°á»›c chuyển dần sang CCTT và có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c. Có nghÄ©a là Nhà nÆ°á»›c vẫn phải can thiệp giá khi cần thiết.

Tuy nhiên, cÅ©ng có luồng ý kiến phản biện: Vì VN coi kinh doanh xăng dầu là lÄ©nh vá»±c đặc thù, vá»›i nhiều Ä‘iều kiện bắt buá»™c..., trong Ä‘ó có việc chÆ°a cho phép các thành phần kinh tế khác tham gia nên thị trường Ä‘ã bị bó buá»™c và hạn chế. Thậm chí, các chuyên gia còn lấy ví dụ là cÅ©ng nhÆ° viá»…n thông trÆ°á»›c Ä‘ây, do Nhà nÆ°á»›c cứ "o bế" nên má»™t thời gian dài Ä‘ã để cho chính DN nhà nÆ°á»›c Ä‘á»™c quyền và lÅ©ng Ä‘oạn thị trường.

Khi mở cá»­a thị trường này, sá»± Ä‘á»™c quyền bị phá vỡ, thị trường tạo nên sá»± cạnh tranh và xác lập nên cÆ¡ chế thị trường hoàn toàn đầy đủ. Qua Ä‘ó, VN có nhiều DN viá»…n thông hÆ¡n, nhiều sá»± lá»±a chọn hÆ¡n, giá rẻ hÆ¡n...

Từ những ý kiến này, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và Tài chính Ä‘ang xây dá»±ng dá»± thảo theo hÆ°á»›ng mở rá»™ng đối tượng, thành phần kinh tế được tham gia kinh doanh trong lÄ©nh vá»±c xăng dầu.

DN chủ Ä‘á»™ng - người tiêu dùng giám sát

Bá»™ Tài chính và Công ThÆ°Æ¡ng cÅ©ng Ä‘ang lấy ý kiến nhằm sá»­a đổi Nghị định 55 theo hÆ°á»›ng: Tăng quyền chủ Ä‘á»™ng về giá cho DN, đồng thời tăng cường thông tin minh bạch, tạo khả năng giám sát xã há»™i từ phía người tiêu dùng (NTD).

Theo đại diện Bá»™ Tài chính, Ä‘ây là Ä‘iều kiện rất cần thiết bởi lẽ từ trÆ°á»›c tá»›i nay, DN luôn cho rằng bị bó buá»™c, hạn chế về kế hoạch kinh doanh, trong khi NTD luôn phàn nàn DN thường tăng giá cao, giảm giá thấp và chậm giảm giá má»—i khi thị trường có biến Ä‘á»™ng.

Theo định hÆ°á»›ng này, Bá»™ Tài chính Ä‘Æ°a ra 3 phÆ°Æ¡ng án Ä‘iều hành giá xăng dầu. Ở tất cả các phÆ°Æ¡ng án, DN đều phải có trách nhiệm bình ổn giá trÆ°á»›c khi Ä‘iều chỉnh tăng hay giảm giá; Nhà nÆ°á»›c sẽ can thiệp trong trường hợp giá biến Ä‘á»™ng bất thường. Đồng thời, phÆ°Æ¡ng án 3 Ä‘ang được cho là phÆ°Æ¡ng án tối Æ°u vá»›i quy định: DN được Ä‘iều chỉnh giá trong phạm vi đến 7%. Nếu các yếu tố cấu thành giá đầu vào tăng từ 7-12%, DN được Ä‘iều chỉnh giá 60% của giá vốn. Nếu các yếu tố đầu vào tăng trên 12%, Nhà nÆ°á»›c sẽ can thiệp. Phần biến Ä‘á»™ng còn lại sẽ xá»­ lý thông qua Quỹ bình ổn giá.

Theo Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú cÅ©ng nhÆ° các chuyên gia kinh tế, chuyên gia về giá thì nếu những đổi má»›i này có hiệu lá»±c và thá»±c thi, kinh doanh xăng dầu của VN sẽ có bÆ°á»›c chuyển biến lá»›n. Điểm nổi bật của cÆ¡ chế này là DN tăng quyền chủ Ä‘á»™ng, hạn chế sá»± can thiệp của Nhà nÆ°á»›c, dần cởi mở lÄ©nh vá»±c kinh doanh này, Ä‘Æ°a hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu tiệm cận vá»›i cÆ¡ chế thị trường. Đây là "bÆ°á»›c đệm" để chuyển đổi và tạo Ä‘iều kiện cho các thành phần kinh tế khác tham gia. Khi những Ä‘iều kiện này được xác lập thì sá»± cạnh tranh sẽ gia tăng, đặc biệt là năng lá»±c vận chuyển, dá»± trữ và lÆ°u thông cÅ©ng được tăng cường.

Qua Ä‘ó, đảm bảo cung ứng đủ xăng dầu thường xuyên, mọi nÆ¡i, mọi lúc cho nền kinh tế và cho NTD và phản ánh Ä‘úng tình hình biến Ä‘á»™ng giá xăng dầu thế giá»›i theo CCTT. Các phÆ°Æ¡ng án giá sẽ được Bá»™ Tài chính trình Chính phủ sau khi lấy ý kiến từ các bá»™, ngành và DN.

laodong