Má»™t chuá»—i các lá»—i vi phạm từ việc hệ Ä‘iều hành Windows bị treo đến việc ngắt báo Ä‘á»™ng tùy tiện Ä‘ã dẫn đến vụ nổ và chìm giàn khoan của BP hồi cuối tháng tÆ° vừa qua. Những nguyên nhân gây ra thảm họa dầu lá»›n nhất thập kỉ vừa được làm sáng tỏ qua các phiên Ä‘iều trần của quốc há»™i Mỹ.

Vụ nổ giàn khoan Deepwater Horizon.

Thảm họa nổ giàn khoan Deepwater Horizon không phải chỉ do lá»—i của má»™t thiết bị hay lá»—i của má»™t người nào Ä‘ó gây ra, mà là kết quả hoạt Ä‘á»™ng tệ hại của toàn bá»™ hệ thống. Giàn khoan phát nổ vì má»™t chuá»—i các sai lầm nghiêm trọng.

Cái chết Ä‘en

Ngày 20/4/2010 giàn khoan sâu nhất thế giá»›i Deepwater Horizon nằm cách bờ Louisiana 50 dặm Ä‘ã phát nổ và chìm, 11 người thiệt mạng. Theo Æ°á»›c tính hiện nay có khoảng 700 triệu lít dầu thô tràn ra biển. Ba tháng sau vụ nổ, BP má»›i khóa thành công vết rò này. NhÆ°ng không có gì đảm bảo chắc chắn việc rò rỉ sẽ chấm dứt hoàn toàn.

Cho tá»›i nay có tá»›i 43.100 người, vá»›i 6470 phÆ°Æ¡ng tiện đường thủy, cùng hàng tá máy bay Ä‘ã tham gia công tác khắc phục hậu quả, tổng chi phí có thể lên tá»›i 70 tỉ USD.

Michael Williams má»™t trong những kÄ© sÆ° hàng đầu tại giàn khoan Ä‘ã làm chứng trÆ°á»›c ủy ban Ä‘iều tra quốc há»™i Mỹ hôm thứ sáu 23/07/2010. Ông ta thoát chết nhờ Ä‘ã kịp thời nhảy ra khỏi giàn khoan Ä‘ang bùng cháy nhÆ° quả cầu lá»­a. Ông nói rằng nhiều hệ thống quan trọng mấu chốt Ä‘ã bị hỏng. Má»™t trong những hệ thống cảnh báo Ä‘ã thường xuyên báo Ä‘á»™ng nhầm vì thế các công nhân Ä‘ã ngắt hoạt Ä‘á»™ng từ trÆ°á»›c vụ nổ má»™t năm. „ Họ không muốn phải bò dậy vào lúc 3 giờ sáng vì báo Ä‘á»™ng giả”.

Hệ thống báo Ä‘á»™ng nếu không bị ngắt sẽ kịp thời cảnh báo công nhân về lượng khí mêtan bị dồn tụ. NhÆ°ng nếu nhÆ° có báo Ä‘á»™ng, các nhân viên giàn khoan cÅ©ng không thể xá»­ lí nổi. Đã có riêng má»™t hệ thống làm nhiệm vụ ngăn không cho khí mêtan tràn vào khoang máy- nÆ¡i rất dá»… phát nổ. Williams thuật lại rằng má»™t lần hệ thống cá»­a của khoang máy vô tình tá»± Ä‘á»™ng khóa và sức hút lá»›n của Ä‘á»™ng cÆ¡ Ä‘ã giật tung má»™t cánh cá»­a khỏi bản lề. Vì vậy không thể ngăn chặn nổi luồng khí mêtan.(Hệ thống này Ä‘ã bị ngắt hoạt Ä‘á»™ng cách Ä‘ây 5 năm theo má»™t qui định riêng đối vá»›i toàn bá»™ nhân viên ở Ä‘ây)

Cái chết xanh

Tất cả đều biết „cái chết xanh” báo hiệu hệ Ä‘iều hành Microsoft bị treo. CÅ©ng theo ông Williams, Ä‘iều này là lá»—i thông thường ở giàn khoan Deepwater Horizon. Má»™t trong những máy tính vẫn còn dùng hệ Ä‘iều hành của những năm 90, nhiều lần bị treo tá»›i mức tất cả nhân viên giàn khoan đều gọi nó là cái chết xanh.

Mặc dù chÆ°a có dấu hiệu nào chỉ ra rằng việc hỏng máy tính dẫn tá»›i thảm họa , xong nhìn chung cho thấy mặt yếu kém của việc Ä‘iều hành giàn khoan khi vẫn sá»­ dụng những công nghệ lá»—i thời nhÆ° vậy.

Má»™t nhân chứng khác, kÄ© sÆ° trưởng Steven Bertone cÅ©ng nói rằng có vấn đề vá»›i máy tính mà người ta Ä‘ã thay ổ cứng trÆ°á»›c vụ nổ.

Lịch sá»­ lá»—i ở giàn khoan Ä‘ã được thể hiện rõ trong má»™t báo cáo kiểm tra 7 tháng truá»›c vụ nổ. Tháng 9/2009 nhân viên BP Ä‘ã phát hiện ra rằng, Transocean chủ quản lí trá»±c tiếp giàn khoan Ä‘ã không sá»­a chữa 390 lá»—i- trong Ä‘ó có nhiều lá»—i trầm trọng. Để sá»­a chữa các lá»—i này cần 3500 giờ lao Ä‘á»™ng, và cho tá»›i ngày xảy ra thảm họa vẫn chÆ°a biết được lá»—i nào Ä‘ã được sá»­a chữa.

Ai Ä‘ó Ä‘ã biết trÆ°á»›c?

Má»™t chuyên gia cho biết vài giờ trÆ°á»›c khi xảy ra vụ nổ má»™t số trắc nghiệm Ä‘ã được chạy thá»­ tá»›i 4 lần. Dường nhÆ° ai Ä‘ó Ä‘ã cảm nhận ra Ä‘iều bất ổn. Chỉ có Ä‘iều không có thá»­ nghiệm nào được thá»±c hiện Ä‘úng.

Trên giàn khoan tất cả mọi người đều có quyền ngắt hoạt Ä‘á»™ng hệ thống nếu cảm thấy sai sót ở Ä‘âu Ä‘ó. Thế nhÆ°ng chẳng có ai làm Ä‘iều này cả. Theo má»™t nhà Ä‘iều tra Ä‘á»™c lập, không ít người lao Ä‘á»™ng lo gặp rắc rối khi báo lá»—i.

Chuyện này Ä‘ã từng xảy ra

Các chuyên gia nhận thấy sá»± liên quan giữa thảm họa vịnh Mexico và vụ nổ tàu chở dầu Exxon Valdez hai thập kỉ trÆ°á»›c Ä‘ây. Ngày 24/03/1989, 41 triệu lít dầu tràn ra Thái Bình DÆ°Æ¡ng từ tàu Exxon làm nhiá»…m bẩn 1500 dặm khu vá»±c bờ biển Alaska. Hàng trăm nghìn chim biển, rái cá, hải cẩu, cá, cá voi Ä‘ã chết vì ô nhiá»…m.

Những kiến thức thu thập được ở Alaska Ä‘ã không được đếm xỉa đến ở vùng vịnh Mexico, ngay cả việc phòng trừ thảm họa và cách khắc phục ô nhiá»…m- ông Walter Parker chủ tịch ủy ban Ä‘iều tra thảm họa Exxon nhận định. Ủy ban Ä‘iều tra hồi Ä‘ó không chỉ vạch ra nguyên nhân, mà sau Ä‘ó trong phần tổng kết còn nêu những kiến nghị cho tÆ°Æ¡ng lai. Theo ông Parker, việc khoan dầu gần bờ cần phải được Ä‘iều chỉnh „ không thể ngả lÆ°ng, tá»± hào vá»›i ngành công nghiệp rằng Ä‘ã hoàn thành công việc má»™t cách tốt đẹp”.

Những người Ä‘ánh cá, những cái chết

Người ta Ä‘ang tìm câu trả lời cho tÆ°Æ¡ng lai của vịnh Mexico ở bờ Alaska. Vụ ô nhiá»…m dầu Exxon ảnh hưởng nhiều nhất tá»›i cá»™ng đồng những người Ä‘ánh cá vì nhiều quần thể đến nay vẫn chÆ°a hồi sinh. Ví dụ cá trích là nguồn cÆ¡ bản của ngành Ä‘ánh cá địa phÆ°Æ¡ng Ä‘ã không quay trở lại.

Những thiệt hại về môi trường gây ra các vấn đề kinh tế, y tế, xã há»™i ,và tinh thần. Ở Alaska sau thảm họa này có rất nhiều người bị phá sản, đồng thời số vụ tá»± tá»­, li hôn và tá»™i phạm tăng Ä‘áng kể.

Bê bối lâu dài, tổng giám đốc ra Ä‘i

TGĐ BP Tony Hayward.

Theo tin của BBC, BP Ä‘ang bị các nhà khoa học Mỹ buá»™c tá»™i dùng tiền để mua sá»± im lặng của các nhà nghiên cứu và các viện sÄ© hàn lâm có uy tín nhất vá»›i mục Ä‘ích các ý kiến chuyên môn của họ không làm suy yếu vị thế của BP trong các vụ kiện bồi thường.

„Trong thá»±c tế, má»™t công ty lá»›n Ä‘ang cố gắng để mua sá»± im lặng của các nhà khoa học má»™t cách tổng thể”- giáo sÆ° Cary Nelson, chủ tịch hiệp há»™i các giáo sÆ° đại học Mỹ tuyên bố vá»›i BBC.

BBC cÅ©ng thu thập được má»™t bản sao hợp đồng trong Ä‘ó có đề xuất của BP vá»›i các nhà khoa học kèm theo Ä‘iều kiện các kết quả và dữ liệu nghiên cứu cho BP không được Ä‘Æ°a ra công luận trong vòng ít nhất 3 năm, hoặc cho đến khi kế hoạch phục hồi hậu quả vùng vịnh Mexico của họ được chính phủ chấp thuận.

Giáo sÆ° Bob Shipp, người đứng đầu khoa Khoa học biển của đại học University of South Alabama còn cho biết: BP muốn thuê toàn bá»™ khoa để thảo kế hoạch phục hồi chức năng của vịnh.

„ Chúng tôi Ä‘ã đặt ra những quy tắc cÆ¡ bản: Trong bất kì nghiên cứu nào, chúng tôi phải kiểm soát được các dữ liệu, sá»± nghiên cứu phải minh bạch, cuối cùng các dữ liệu cần được trao đổi tá»± do vá»›i các nhà khoa học khác và có thể Ä‘Æ°a ra hiệu Ä‘ính khoa học. Vậy mà tất cả Ä‘ã bị biến mất và chúng tôi không bao giờ được nghe lại”-Vị trưởng khoa nhấn mạnh.

Giáo sÆ° Cary Nelson cho rằng việc làm của BP Ä‘áng lo ngại vì „ sá»± im lặng của các nhà khoa học Ä‘ang làm nhiệm vụ nghiên cứu có ảnh hưởng tá»›i khả năng của toàn bá»™ đất nÆ°á»›c trong việc Ä‘ánh giá thảm họa, cÅ©ng nhÆ° việc Ä‘Æ°a ra các chính sách và quyết định”. Ông còn nói thêm ” Tôi nghÄ© rằng, thá»±c tế ở mức Ä‘á»™ nào Ä‘ó, BP Ä‘ang đối kháng vá»›i các công dân Mỹ”.

Theo công bố của BP, cho tá»›i nay hãng Ä‘ã hợp tác vá»›i hÆ¡n chục nhà nghiên cứu- những nhà khoa học có „ kiến thức chuyên môn về tài nguyên vùng vịnh Mexico” và họ cÅ©ng không ngăn cản việc thông báo số liệu của các nhà nghiên cứu.

Hãng tin BBC cho biết thêm: Má»™t số nhà khoa học được mời cá»™ng tác vá»›i giá 250 USD/giờ

Riêng vụ ô nhiá»…m dầu này, BP phải đối mặt vá»›i hÆ¡n 300 vụ kiện. 

Tổng giám đốc BP, Tony Hayward má»™t tháng trÆ°á»›c Ä‘ây, hai ngày sau buổi chất vấn trÆ°á»›c ủy ban Ä‘iều trần quốc há»™i Mỹ, Ä‘ã bỏ Ä‘i Ä‘ua thuyền bằng tàu riêng cùng con trai, thay vì quay trở lại hiện trường. Đây cÅ©ng là má»™t trong những nguyên nhân vì sao ông phải từ chức trong vòng vài ngày tá»›i, mặc dù vẫn được sá»± ủng há»™ của ban giám đốc và các lãnh đạo cấp cao. Theo các quan sát viên, BP Ä‘ã "thí" ông nhằm cứu vá»›t phần nào uy tín Ä‘ã bị xé nát của mình.

Nguồn: New York Times, Index