“Dầu chính là Hy Lạp má»›i” là tiêu đề trên má»™t bản báo cáo của HSBC gần Ä‘ây. Sá»± lo sợ này hoàn toàn có thể hiểu được khi thị trường dầu Ä‘ang nóng lên do căng thẳng từ Iran. Giá dầu Brent Ä‘ã tăng hÆ¡n 5 USD vào hôm 1/3 lên 128 USD/thùng, sau khi truyền hình Iran Ä‘Æ°a tin má»™t vụ nổ Ä‘ã phá hủy má»™t đường ống dẫn dầu quan trọng của Arập Xê-Út. Mặc dù sau khi phía Arập phủ nhận thông tin trên, giá dầu Ä‘ã giảm xuống, nhÆ°ng ở mức 125 USD/thùng thì dầu vẫn đắt hÆ¡n 16% so vá»›i đầu năm. Để Ä‘ánh giá mức Ä‘á»™ nguy hiểm của việc tăng giá nhÆ° HSBC nhận định, thì cần phải trả lời được những câu hỏi sau:

Điều gì Ä‘ang tác Ä‘á»™ng lên giá dầu?

Vá»›i vấn đề giá dầu tăng cao, rõ ràng má»™t cú sốc về nguồn cung sẽ gây nhiều ảnh hưởng xấu lên tăng trưởng kinh tế toàn cầu hÆ¡n là việc tăng giá do nhu cầu tăng. Má»™t lý do phổ biến giải thích cho việc giá dầu tăng cao là do chính sách ná»›i lỏng từ hầu hết các ngân hàng trung Æ°Æ¡ng. Trong những tháng gần Ä‘ây các ngân hàng trung Æ°Æ¡ng lá»›n đều hoặc là Ä‘iều chỉnh thanh khoản, mở rá»™ng ná»›i lỏng định lượng (in thêm tiền để mua trái phiếu) hoặc cam kết tiếp tục giữ lãi suất ở mức thấp. Những chính sách này Ä‘ã thúc đẩy các nhà đầu tÆ° tìm đến dầu. Trong khi thị trường luôn luôn có xu hÆ°á»›ng dá»± Ä‘oán trÆ°á»›c tình hình, do Ä‘ó thông cáo về ná»›i lỏng định lượng chứ không phải là má»™t sắc lệnh chính thức má»›i là yếu tố thúc đẩy giá Ä‘i lên. Ngoài ra nếu giá dầu bị thao túng bởi giá»›i đầu cÆ¡ thì ta phải thấy lượng dá»± trữ tăng lên, tuy nhiên thá»±c tế lại không phải nhÆ° vậy.

Các ngân hàng trung Æ°Æ¡ng có thể gián tiếp tác Ä‘á»™ng lên giá dầu bằng cách Ä‘Æ°a ra những triển vọng tích cá»±c cho tăng trưởng kinh tế, tuy nhiên ảnh hưởng Ä‘ó chỉ là má»™t phần của bức tranh lá»›n hÆ¡n. Bức tranh lá»›n Ä‘ó chính là việc sụt giảm nguồn cung dầu. Trong những tháng gần Ä‘ây, thị trường dầu Ä‘ã mất hÆ¡n 1 triệu thùng/ngày. Nguyên nhân là do những tranh cãi về đường ống vá»›i Nam Sudan gây nên bất ổn ở biển Bắc, làm mất mát 700.000 thùng/ngày. Đồng thời những căng thẳng từ Iran Ä‘óng góp vào việc làm tổn thất 500.000 thùng/ngày.

Má»™t vấn đề nữa là công suất dá»± phòng sản xuất dầu lại khá hạn chế. Khả năng mở rá»™ng nguồn cung của OPEC là không chắc chắn. Arập Xê-Út Ä‘ang phải sản xuất 10 triệu thùng/ngày, gần mức cao ká»· lục. Mối nguy hiểm này còn lá»›n hÆ¡n nếu Iran Ä‘óng cá»­a eo biển Hormuz, nÆ¡i hàng ngày có tá»›i 17 triệu thùng (20% lượng cung toàn cầu) được vẫn chuyển qua.

Việc tăng giá gây ảnh hưởng nhÆ° thế nào lên nền kinh tế?

Xét toàn diện thì ảnh hưởng của việc tăng giá đến nay là chÆ°a Ä‘áng kể. Theo lý thuyết giá dầu cứ tăng 10% thì sẽ làm sụt giảm 0,2% tăng trưởng toàn cầu vào năm đầu tiên và 0,5% vào năm thứ hai. Nguyên nhân chủ yếu là do lợi nhuận chuyển từ túi người tiêu dùng sang túi nhà sản xuất, mà nhà sản xuất thì thường chi tiêu ít hÆ¡n. Cho dù giá dầu tăng nhÆ° hiện này thì tình hình tăng trưởng của thế giá»›i vẫn khả quan hÆ¡n so vá»›i chính nó vào đầu năm. Tuy nhiên ảnh hưởng của giá dầu lên tăng trưởng và lạm phát đối vá»›i các nÆ°á»›c khác nhau là khác nhau.

Có nhiều lý do cho thấy nÆ°á»›c Mỹ gần Ä‘ây ít bị ảnh hưởng mạnh từ giá dầu hÆ¡n. Giá dầu tăng gần Ä‘ây vẫn chÆ°a thể bằng mức năm 2011 hay 2008. Tỉ lệ thất nghiệp giảm xuống, nhiều người có việc làm hÆ¡n giúp người Mỹ có thêm tiền để chi trả chi phí xăng dầu. Nền kinh tế Mỹ cÅ©ng trở nên thích kiệm năng lượng hÆ¡n, ít phụ thuá»™c vào nhập khẩu hÆ¡n. Việc phát triển trữ lượng khí gas tá»± nhiên lá»›n làm giá gas giảm xuống, đồng thời mùa Ä‘ông vừa qua ở Mỹ không quá lạnh làm giảm chi phí sưởi ấm ở các há»™ gia Ä‘ình. Trong tháng 1 vừa qua, thống kê cho thấy số tiền người tiêu dùng phải trả cho tiêu thụ năng lượng ở mức thấp thứ nhì trong vòng 50 năm. Tiêu thụ dầu của Mỹ trong 2 năm qua Ä‘ã giảm xuống, trong khi Ä‘ó thì GDP lại tăng lên.

Việc giá dầu tăng lần này lại gây nhiều ảnh hưởng lên khu vá»±c châu Âu hÆ¡n do nhiều nền kinh tế ở Ä‘ây Ä‘ang trong tình trạng trì trệ hoặc suy thoái. Tệ hÆ¡n nữa là những nền kinh tế yếu nhất châu Âu cÅ©ng là những nÆ°á»›c nhập siêu lá»›n nhất. Hy Lạp là má»™t ví dụ, nÆ°á»›c này phụ thuá»™c lá»›n vào nguồn năng lượng nhập khẩu, trong Ä‘ó 88% là dầu.

Ở những thị trường má»›i nổi, bức tranh còn ảm đạm hÆ¡n. Trong năm 2008 và 2011, ảnh hưởng chính của giá dầu lên các nÆ°á»›c này là về lạm phát. Tuy nhiên vấn đề này đến nay cÅ©ng Ä‘ã lắng dịu phần nào, nguyên nhân chính là do giá lÆ°Æ¡ng thá»±c, yếu tố chính trong tính CPI ở các nÆ°á»›c này, khá ổn định. Tuy nhiên trong ngắn hạn, má»™t số nÆ°á»›c Đông Âu sẽ gặp khá nhiều khó khăn do họ không chỉ chịu ảnh hưởng của giá cao mà còn do kinh tế khu vá»±c chung yếu Ä‘i. Ấn Độ cÅ©ng là má»™t mối lo do xăng dầu là thành phần chính trong nhiều chỉ số giá cả của nÆ°á»›c này.

Vậy ta có thể thấy dầu không phải là má»™t Hy Lạp má»›i. Giá dầu cao đến nay vẫn chÆ°a gây ra ảnh hưởng lá»›n lên tăng trưởng toàn cầu. Tuy nhiên nếu eo biển Hormuz Ä‘óng cá»­a, việc tăng giá dầu sẽ là sá»± chấm dứt của phục hồi kinh tế toàn cầu.

Nguồn tin: The Economist