Vá»›i lý do kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng nhÆ°ng có “sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c” và “linh hoạt” Ä‘iá»u hành giá xăng dầu nên gần Ä‘ây sá»± can thiệp của cÆ¡ quan quản lý vào giá xăng dầu ngày càng “dầy đặc” hÆ¡n.
Ảnh minh há»a.
- Äiá»u Ä‘ó cÅ©ng mặc nhiên phủ nháºn quyá»n tá»± định giá của DN trong mức Ä‘á»™ cho phép mà hÆ¡n 4 năm nay Chính phủ Ä‘ã trao cho DN trong Nghị định 84/2009/NÄ-CP ban hành ngày 15/10/2009.
“Linh hoạt” Ä‘iá»u hành hay DN mất quyá»n tá»± định giá
Phải thừa nháºn, thá»i gian gần Ä‘ây sá»± Ä‘iá»u hành vá» giá xăng dầu được chú ý hÆ¡n thông qua việc tăng tần suất các văn bản hành chính của cÆ¡ quan Ä‘iá»u hành. Các văn bản này thÆ°á»ng Ä‘Æ°a ra thá»i gian, mức Ä‘á»™ cụ thể Ä‘á» nghị DN phải tăng, giảm giá bán xăng dầu. Tuy nhiên, việc Ä‘iá»u hành “linh hoạt” liên tục Ä‘ó gây sá»± khó hiểu vì không theo má»™t nguyên tắc nào theo quy định trong Nghị định 84/2009/NÄ-CP (gá»i tắt là nghị định 84) Ä‘ang có hiệu lá»±c. Việc liên tục ban hành các văn bản hành chính Ä‘ang phủ quyết quyá»n tá»± định giá của DN, Ä‘i ngược vá»›i Äiá»u 27 vá» trao quyá»n tá»± định giá của DN trong mức Ä‘á»™ cho phép.
HÆ¡n nữa, trong lúc xu hÆ°á»›ng lạm phát ổn định hÆ¡n, tháºm chí còn Ä‘i xuống, giá xăng dầu không còn quá “nóng” trong câu chuyện lạm phát thì việc cÆ¡ quan quản lý liên tục “dắt tay từng bÆ°á»›c” thị trÆ°á»ng xăng dầu qua việc tá»± Ä‘iá»u chỉnh giá, tháºm chí buá»™c DN chia sẻ lợi nhuáºn định mức, phải bán dÆ°á»›i giá cÆ¡ sở Ä‘ã quy định thì sá»± “linh hoạt” Ä‘ó Ä‘ang Ä‘i ngược vá»›i mục tiêu cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng.
Vì thế gần Ä‘ây, má»™t số DN kinh doanh xăng dầu đầu mối nhÆ° Công ty TNHH má»™t thành viên Dầu khí TP.HCM (Petro Saigon), Tổng công ty Dầu VN (PV Oil)… Ä‘ã có kiến nghị vá»›i Bá»™ Tài chính cho DN được phép Ä‘iá»u chỉnh giá bán lẻ xăng dầu bằng giá cÆ¡ sở; hoặc khi Bá»™ Tài chính công bố giá cÆ¡ sở thì cho phép DN được tá»± xác định giá bán lẻ của mình miá»…n sao không vượt quá khung giá cÆ¡ sở…
Tuy nhiên, trong các công văn trả lá»i, Bá»™ Tài chính Ä‘Æ°a ra nhiá»u lá»i giải thích vá» cách Ä‘iá»u hành nhÆ°ng tuyệt nhiên không có chuyện giao cho DN quyá»n tá»± định giá mà Nghị định 84 Ä‘ã thừa nháºn.
CÆ¡ quan quản lý can thiệp chÆ°a Ä‘úng quy định
Trong Công văn số 3825/BTC-QLG và Công văn số 3826/BTC-QLG trả lá»i DN vá» việc Ä‘iá»u hành giá, Cục Quản lý Giá Bá»™ Tài chính Ä‘á»u trích dẫn các khoản mục tại Äiá»u 27 của Nghị định 84 để lý giải việc Ä‘iá»u chỉnh giá bán lẻ xăng dầu của mình trong thá»i gian qua.
Cụ thể, theo quy định tại Äiểm b, Khoản 1, Äiá»u 27 Nghị định 84: “ThÆ°Æ¡ng nhân đầu mối được quyá»n quyết định giá bán buôn, việc Ä‘iá»u chỉnh giá bán lẻ xăng dầu được thá»±c hiện theo nguyên tắc, trình tá»± quy định tại Äiá»u này”.
Äiá»u khoản trên khẳng định DN được tá»± định giá trong mức cho phép, nhÆ°ng trên thá»±c tế, các DN đầu mối chỉ má»›i thá»±c hiện tăng giá 4 lần theo chế Ä‘á»™ háºu kiểm theo Ä‘úng ná»™i dung trên.
Còn Äiểm c, Khoản 3, Äiá»u 27 của Nghị định có ghi: “TrÆ°á»ng hợp các yếu tố cấu thành biến Ä‘á»™ng làm cho giá cÆ¡ sở tăng trên mÆ°á»i hai phần trăm (>12%) so vá»›i giá bán lẻ hiện hành hoặc việc tăng giá ảnh hưởng đến phát triển kinh tế- xã há»™i và Ä‘á»i sống nhân dân, Nhà nÆ°á»›c công bố áp dụng các biện pháp bình ổn thông qua Ä‘iá»u hành thuế, quỹ bình ổn giá và theo quy định của pháp luáºt hiện hành”.
Nếu Ä‘úng theo quy định trên, việc công bố các biện pháp bình ổn giá thông qua Ä‘iá»u hành qua công cụ thuế, quỹ bình ổn giá chỉ được tiến hành qua hai trÆ°á»ng hợp: thứ nhất, khi giá bán lẻ xăng dầu thấp hÆ¡n 12% so vá»›i giá cÆ¡ sở; thứ hai, việc tăng giá ảnh hưởng đến phát triển kinh tế xã há»™i và Ä‘á»i sống nhân dân.
Äối vá»›i trÆ°á»ng hợp thứ nhất, thá»±c tế cho thấy, kể từ khi Nghị định 84 có hiệu lá»±c, chÆ°a má»™t lần giá bán lẻ xăng dầu thấp hÆ¡n 12% so vá»›i giá cÆ¡ sở, mức mà cÆ¡ quan quản lý phải can thiệp. Vì thế, hầu hết các lần Ä‘iá»u chỉnh giá xăng dầu của cÆ¡ quan quản lý Ä‘á»u dá»±a vào nguyên nhân “đảm bảo Ä‘á»i sống và sá»± phát triển kinh tế xã há»™i”.
Vá»›i lý do “đảm bảo Ä‘á»i sống và sá»± phát triển kinh tế xã há»™i”, ngÆ°á»i viết xin phân tích nhÆ° sau: Căn cứ vào ná»™i dung Äiá»u 27 Nghị định 84, khi giá bán lẻ thấp hÆ¡n giá cÆ¡ sở 0 đến 7% thì các DN đầu mối được phép tăng giá bán lẻ theo mức tÆ°Æ¡ng ứng. Trong trÆ°á»ng hợp nếu giá bán lẻ thấp hÆ¡n giá cÆ¡ sở từ 7 đến 12% thì DN chỉ được tăng thêm 60% phần chênh lệch, 40% phần chênh lệch còn lại sẽ trích từ quỹ bình ổn giá. Việc tính toán, xác định biên Ä‘á»™ khung Ä‘ó trong nghị định Ä‘ã được xây dá»±ng trên cÆ¡ sở xem xét rất kỹ ảnh hưởng của việc tăng giảm giá bán lẻ xăng dầu đối vá»›i chỉ số giá tiêu dùng (CPI), “an sinh xã há»™i”, “an ninh năng lượng”… Hay nói cách khác, nếu có sá»± thay đổi giá bán lẻ trong biên Ä‘á»™ khung thì sá»± thay đổi này không ảnh hưởng đến vấn Ä‘á» an ninh xã há»™i và an ninh năng lượng…
Từ phân tích trên để thấy rằng, việc cÆ¡ quan quản lý “linh hoạt” áp dụng các công cụ tài chính (quỹ bình ổn giá, thuế nháºp khẩu, lợi nhuáºn định mức) trong cÆ¡ cấu giá cÆ¡ sở là không Ä‘úng vá»›i quy định của Nghị định 84.
Má»™t chuyên gia trong ngành xăng dầu bức xúc nói: “Chúng tôi không hiểu việc cắt giảm lợi nhuáºn định mức trong giá cÆ¡ sở dá»±a trên cÆ¡ sở pháp lý nào, hay Ä‘ây cÅ©ng chỉ là sá»± áp dụng “linh hoạt” của cÆ¡ quan quản lý”.
Nếu cứ tiếp tục viện dẫn khái niệm “linh hoạt” mà không làm theo quy định pháp luáºt thì Ä‘ây là cách Ä‘iá»u hành bằng mệnh lệnh hành chính, hoàn toàn vô hiệu hóa các quy định trong Nghị định của Chính phủ. Nếu cÆ¡ quan quản lý tiếp tục can thiệp quá sâu vào lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu không những làm mất tính chủ Ä‘á»™ng của các DN mà còn tạo ra bức xúc trong xã há»™i. Việc Nhà nÆ°á»›c Ä‘iá»u hành bằng mệnh lệnh hành chính Ä‘ã đặt dấu “chấm hết” cho thị trÆ°á»ng cạnh tranh trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu má»›i hình thành. PhÆ°Æ¡ng thức quản lý má»›i “cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c” chỉ còn lại vế “quản lý của Nhà nÆ°á»›c” thì ná»— lá»±c của Äảng và Nhà nÆ°á»›c trong việc đổi má»›i cÆ¡ chế quản lý lại trở vá» “vạch xuất phát” Ä‘ó là Ä‘iá»u hành bằng mệnh lệnh hành chính.
Dá»± thảo Nghị định má»›i chắc chắn vẫn khẳng định trao quyá»n tá»± định giá cho DN trong mức Ä‘á»™ cho phép. Vì thế, cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c nên tăng cÆ°á»ng quản lý qua việc hạn chế Ä‘iá»u hành bằng các văn bản hành chính, làm Ä‘úng chức năng của mình là giám sát, háºu kiểm và can thiệp vào thị trÆ°á»ng bằng những biện pháp kinh tế theo Ä‘úng quy định. Äặc biệt, Bá»™ Tài chính là cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c phải đứng ra công bố giá cÆ¡ sở xăng dầu, để dá»±a vào Ä‘ó các DN tùy theo thá»±c lá»±c của mình tá»± xác định giá bán lẻ vá»›i mức không vượt quá khung giá cÆ¡ sở cho phép.
Nguồn tin: Công ThÆ°Æ¡ng
