Việc trích và sá»­ dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu cùng vá»›i công tác Ä‘iều hành, giám sát quỹ má»™t lần nữa khiến nhiều người băn khoăn trong bối cảnh lạm phát tăng cao cuối năm.
Tiền trong quỹ là của dân

Điều đầu tiên cần khẳng định là tiền trong Quỹ bình ổn giá xăng dầu do người tiêu dùng góp, không phải trích từ lợi nhuận của doanh nghiệp (DN). Bất chấp DN lời hay lá»—, mua má»—i lít xăng dầu người tiêu dùng phải chi thêm ít nhất 300 đồng, coi nhÆ° má»™t khoản tiền trả trÆ°á»›c phòng khi cần bình ổn giá trong nÆ°á»›c lúc giá thế giá»›i biến Ä‘á»™ng.

Và khác vá»›i các nÆ°á»›c, ở VN tiền góp vào quỹ bình ổn được giữ lại ở DN thông qua việc mở má»™t tài khoản kế toán, đến cuối năm DN má»›i báo cáo quyết toán cho cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c.

Quỹ bình ổn được thiết lập vá»›i mục tiêu can thiệp thị trường để bình ổn giá trong nÆ°á»›c khi giá thế giá»›i tăng cao Ä‘á»™t biến. Gần Ä‘ây nhất ngày 13-11, Bá»™ Tài chính Ä‘ã quyết định xả quỹ lần thứ hai (kể từ đầu năm đến nay) để giữ giá bán lẻ trong nÆ°á»›c trÆ°á»›c bối cảnh giá xăng dầu nhập khẩu vượt mức 90 USD/thùng. Từ giữa năm đến nay, giá xăng dầu thế giá»›i Ä‘ã hai lần tăng cao dẫn đến khả năng tăng giá trong nÆ°á»›c, nhÆ°ng nhờ có quỹ bình ổn giá trong nÆ°á»›c Ä‘ã được kềm giữ.

Theo báo cáo của Bá»™ Tài chính, đến ngày 30-7 quỹ bình ổn Ä‘ã góp được trên 3.619 tỉ đồng, trong Ä‘ó Ä‘ã được sá»­ dụng gần 1.050 tỉ đồng, hiện còn hÆ¡n 2.569 tỉ đồng tồn trong tài khoản của các DN. NhÆ° thế có thể nói dÆ° địa để giữ bình ổn giá xăng dầu từ nay đến cuối năm có thể thá»±c hiện được.

Tuy nhiên, tuần rồi cho rằng việc sá»­ dụng quỹ bình ổn không ngăn được mức lá»— ngày má»™t tăng, má»™t số DN kinh doanh xăng dầu tiếp tục gá»­i công văn lên Bá»™ Tài chính kiến nghị giảm thuế nhập khẩu. TrÆ°á»›c Ä‘ó để bình ổn thị trường, Bá»™ Tài chính Ä‘ã cho tăng mức sá»­ dụng quỹ lên 1.000-1.200 đồng/lít xăng dầu. Hiệu quả của quỹ là rõ ràng, vấn đề là DN có nghiêm túc tuân thủ việc trích lập và cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c Ä‘iều hành, giám sát việc trích sá»­ dụng minh bạch đến Ä‘âu.

DÆ° luận băn khoăn ở chá»— quỹ được trích lập hằng ngày qua má»—i lít xăng dầu bán ra nhÆ°ng cụ thể là được bao nhiêu, Ä‘ã sá»­ dụng bao nhiêu, còn lại bao nhiêu, khi nào thì hết quỹ... vẫn là những câu hỏi chÆ°a có lời giải Ä‘áp rõ ràng. CÆ¡ chế lập quỹ hiện nay cÅ©ng khiến dÆ° luận quan tâm bởi việc trích lập bằng cách mở tài khoản kế toán ngay tại DN, nên việc có trích hay không, sá»­ dụng tiền ấy vào việc gì là Ä‘iều chÆ°a rõ. Sá»± nghi ngờ càng có cÆ¡ sở khi má»™t số DN đầu mối nói thẳng Ä‘ây chỉ là quỹ ảo.

Trong cuá»™c họp vá»›i Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng hôm 8-11, bà Đàm Thị Thanh Huyền, phó tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu VN (Petrolimex), cho rằng: “Mọi chuyện trên thị trường xăng dầu có vẻ Ä‘ang bình thường vì mọi người nghÄ© Ä‘ã có quỹ bình ổn để đề phòng trường hợp giá dầu thế giá»›i biến Ä‘á»™ng mạnh. NhÆ°ng giả sá»­ khi cÆ¡ quan chức năng phát lệnh xả quỹ thì DN cÅ©ng không thể xả, bởi chỉ có quỹ ảo. Lý do là DN Ä‘ã lá»— trong thời gian rất dài, nên không trích được tiền trên thá»±c tế”.

Ông Cao Văn Hân, giám đốc Ä‘iều hành Công ty xăng dầu Quân Ä‘á»™i, cÅ©ng cho rằng quỹ tồn tại trên danh nghÄ©a do DN lá»— nên không trích. Trong khi Ä‘ó, má»™t số đầu mối khác khẳng định vẫn trích lập quỹ hằng ngày. Ông Đặng Vinh Sang, tổng giám đốc Saigon Petro, khẳng định nhờ trích lập nghiêm túc, Công ty Saigon Petro hiện Ä‘ang sá»­ dụng quỹ hiệu quả để cắt lá»—.

Quản lý quỹ thế nào?

Cách hiểu và thá»±c hành việc sá»­ dụng quỹ bình ổn của má»™t số DN nhÆ° vậy thật không công bằng vá»›i người tiêu dùng, bởi Ä‘ây là tiền người tiêu dùng góp vào quỹ để phòng khi giá tăng cao. Tiền này không phải do DN trích khi có lãi nên không thể tá»± cho mình có quyền trích hoặc không trích.

ChÆ°a kể việc trích lập quỹ Ä‘ã được quy định hẳn trong văn bản quy phạm pháp luật, hành vi không thá»±c hiện phải được coi là vi phạm luật và bị chế tài. Việc DN có thể tuyên bố không trích lập quỹ do bị lá»— làm dÆ° luận băn khoăn liệu có phải công tác Ä‘iều hành, giám sát hoạt Ä‘á»™ng này của cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c còn lỏng lẻo? Má»™t trong những lý do chính dẫn đến kiến nghị bãi bỏ sá»± tồn tại của quỹ bình ổn, theo ông Trần Thế Vượng - trưởng Ban Dân nguyện Quốc há»™i, là do tình hình quản lý, sá»­ dụng quỹ bình ổn không rõ ràng, hiệu quả.

Má»™t số DN kiến nghị hiện nay việc trích lập quỹ chÆ°a giải quyết bình ổn giá nhÆ°ng lại tác Ä‘á»™ng tạo lợi thế cho các DN có Ä‘iều kiện thuận lợi tích tụ má»™t số vốn từ quỹ này để giảm vốn vay, từ Ä‘ó lại tạo ra lợi thế cạnh tranh giá. Vá»›i cách làm hiện nay, tiền trong quỹ bình ổn do để lại ở DN nên có thể được dùng để tăng mức chiết khấu cho đại lý, tăng thị phần, cạnh tranh không lành mạnh.

Theo má»™t số đầu mối kinh doanh xăng dầu, việc xây dá»±ng quỹ bình ổn hết sức cần thiết trong bối cảnh căng thẳng về giá vượt sức chịu Ä‘á»±ng của DN nhÆ° hiện nay. Trên thế giá»›i, má»™t số nÆ°á»›c cÅ©ng áp dụng mô hình này nhÆ°ng cách làm khác VN. Chẳng hạn ở Thái Lan, quỹ do nhà nÆ°á»›c quản lý và Ä‘iều hành, giá cả được Ä‘iều tiết qua công cụ này cùng vá»›i chính sách thuế để can thiệp thị trường khi cần.

Từ khi ra đời đến nay Ä‘ã có nhiều văn bản pháp luật, công văn hÆ°á»›ng dẫn liên quan đến việc trích lập và sá»­ dụng quỹ bình ổn, nhÆ°ng những băn khoăn về tính hiệu quả của quỹ không hề giảm. Khi được hỏi phải làm sao để quỹ này Ä‘i vào cuá»™c sống má»™t cách suôn sẻ, má»™t chuyên gia trong lÄ©nh vá»±c xăng dầu cho rằng không quá phức tạp để vận hành má»™t quỹ chuyên ngành nhÆ° vậy. Đơn giản chỉ là sá»± minh bạch.

Nguồn: TTCT