Về lý thuyết, mục Ä‘ích việc lập quỹ bình ổn giá xăng dầu Ä‘úng nhÆ° tên gọi của nó và hoạt Ä‘á»™ng theo phÆ°Æ¡ng thức trích quỹ dá»± phòng khi giá xăng dầu đứng mức thấp để bù lúc giá tăng cao. Song thá»±c tiá»…n, mô hình này không nhÆ° kỳ vọng.       

Ý tưởng tích cá»±c

Tại Quyết định của Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ ngày 9/1 cho phép trích má»™t khoản trÆ°á»›c thuế thu nhập doanh nghiệp từ giá bán xăng dầu để hình thành quỹ bình ổn giá xăng dầu. Căn cứ vào diá»…n biến giá cả thế giá»›i và trong nÆ°á»›c, Bá»™ Tài chính chủ trì, phối hợp vá»›i Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng quy định mức trích cụ thể trong từng thời Ä‘iểm cho phù hợp, đồng thời hÆ°á»›ng dẫn cÆ¡ chế hoạt Ä‘á»™ng, quản lý, sá»­ dụng quỹ.

Theo quy định của Bá»™ Tài chính, các mặt hàng phải trích lập quỹ bình ổn gồm xăng, dầu diesel, dầu mazút và dầu hỏa. Mức trích lập cao nhất 500 đồng/lít, được tính dồn theo khối lượng xăng dầu thá»±c tế Ä‘ã bán trong má»™t tháng hoặc trong năm của má»—i doanh nghiệp.

Mục Ä‘ích việc lập quỹ nhằm bình ổn thị trường xăng dầu khi giá thế giá»›i  cao. Người tiêu dùng là đối tượng hưởng lợi quỹ. Vá»›i nguyên tắc này, hiển nhiên quỹ chỉ có thể hình thành trong Ä‘iều kiện giá xăng dầu thế giá»›i liên tục đứng ở mức thấp. Ngược lại, khi giá dầu xu hÆ°á»›ng tăng và đứng ở mức cao, Ä‘ó là lúc quỹ được lấy ra sá»­ dụng, bù lá»—. Vá»›i cách làm này, áp lá»±c tăng giá xăng dầu sẽ được giải tỏa, tạo Ä‘iều kiện ổn định sản xuất, kinh doanh.

Ai hưởng lợi từ quỹ?

Doanh nghiệp liên tục đề xuất lập quỹ bình ổn ở thời Ä‘iểm giá dầu thô thế giá»›i xuống mức ká»· lục trong 5 - 6 năm trở lại Ä‘ây, có thời Ä‘iểm lùi sát 30 USD/thùng. Dù Ä‘ã áp thuế nhập khẩu kịch trần (40%) song vá»›i mức giá khi Ä‘ó (11.000 đồng/lít xăng A92), doanh nghiệp vẫn lãi lá»›n. Sức ép từ dÆ° luận đề nghị giảm giá bán lẻ được doanh nghiệp viện dẫn nhiều lý do nhÆ° bù lá»—, có Ä‘á»™ trá»… trong kinh doanh…

Quỹ bình ổn giá xăng dầu không nhÆ° kỳ vọng.

Khi những lý do này Ä‘ã viện đủ cả thì quỹ bình ổn nhÆ° chá»— dá»±a an toàn và giàu sức thuyết phục: vì chính quyền lợi người tiêu dùng phòng khi đắt đỏ. NhÆ° vậy, doanh nghiệp vừa tránh được chuyện giảm giá bán (vốn là Ä‘iều không hề dá»… dàng), vừa được tiếng lo xa cho người dân.

Thá»±c tế, quỹ này lập ra do doanh nghiệp nắm giữ, Ä‘iều tiết. Hiển nhiên, má»™t khoản tiền lá»›n của người tiêu dùng được chuyển vào ngân quỹ doanh nghiệp. Khi thuận lợi, người dân sẵn sàng bỏ tiền trích quỹ và không Ä‘òi hỏi giá giảm sâu thêm. NhÆ°ng khi đắt đỏ, người dân được hưởng quyền lợi nhÆ° thế nào từ đồng tiền của mình Ä‘ã Ä‘óng quỹ trÆ°á»›c Ä‘ó? Vì lợi nhuận là mục tiêu kinh doanh, quá khó để nói rằng số tiền của họ doanh nghiệp Ä‘ang nắm giữ lại được minh bạch hoàn trả sòng phẳng cho người tiêu dùng.

Thiếu minh bạch hình nhÆ° vẫn Ä‘ang tồn tại trong cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu hiện nay. Cuối năm 2008, đầu 2009, doanh nghiệp trì hoãn việc giảm giá xăng dầu vá»›i lý do trích tiền bù lá»— thời Ä‘iểm giá tăng cao.

Đến nay, khoản bù lá»— Ä‘ã được xá»­ lý thế nào, nguồn lợi thá»±c tế ra sao vẫn không được công bố. Khi giá dầu xuống thấp, mức lãi bao nhiêu má»™t lít, doanh nghiệp im lặng. NhÆ°ng khi giá dầu lên, ngay lập tức doanh nghiệp nói rất rõ là lá»— bao nhiêu má»™t lít.

Để tránh giảm giá, doanh nghiệp viện dẫn "phải có Ä‘á»™ trá»…" từ 20 - 30 ngày vì thời Ä‘iểm Ä‘ó còn nhập về giá cao. NhÆ°ng khi giá dầu lên, Ä‘iệp khúc Ä‘á»™ trá»… 20 - 30 ngày nói trên lại không được tính đến, doanh nghiệp đề nghị tăng giá ngay.

Không dá»… để tăng quỹ

Gần ná»­a năm thá»±c thi, người tiêu dùng chÆ°a được hưởng lợi. Nguồn lợi từ quỹ quá ít và khó có khả năng được "nuôi dưỡng" mạnh lên. Theo chúng tôi, quỹ này cÅ©ng khó có tín hiệu khả quan trong thời gian tá»›i do diá»…n biến giá xăng dầu không thuận. Thời Ä‘iểm quỹ ra đời, giá xăng dầu thế giá»›i đứng ở mức thấp (dao Ä‘á»™ng quanh ngưỡng 40 USD/thùng) và kéo dài trong nhiều tháng. Hiện giá dầu thô có xu hÆ°á»›ng tăng, gần Ä‘ây dao Ä‘á»™ng quanh ngưỡng 70 USD/thùng. Các chuyên gia dá»± báo, xu hÆ°á»›ng giá dầu giảm mạnh nhÆ° thời gian qua là không còn. Khi kinh tế phục hồi, kéo theo giá dầu tăng mạnh trở lại. Quỹ bình ổn xăng dầu theo Ä‘ó càng… rá»—ng ruá»™t!

Theo Bá»™ Tài chính, dù quyết định có hiệu lá»±c từ tháng 1/2009 nhÆ°ng việc trích lập chỉ bắt đầu được thá»±c hiện từ thời Ä‘iểm ngày 27/3 vá»›i Công văn số 44 của Cục Quản lý giá. Cụ thể, dầu hỏa trích 460 đồng/lít, dầu diesel trích 250 đồng/lít, dầu mazut trích 230 đồng/lít.

Tuy nhiên, khi giá dầu có xu hÆ°á»›ng tăng, để không phải Ä‘iều chỉnh giá tăng cao ảnh hưởng lá»›n đến sản xuất kinh doanh và đời sống, liên Bá»™ Tài chính - Công thÆ°Æ¡ng Ä‘ã cho phép các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tạm thời chÆ°a trích quỹ bình ổn giá đối vá»›i dầu diesel từ ngày 3/4 và dầu mazut từ ngày 9/5. NhÆ° vậy, hiện chỉ còn mặt hàng dầu hỏa tiếp tục trích lập vào quỹ, song lượng dầu hỏa chỉ chiếm chÆ°a tá»›i 2% lượng xăng dầu tiêu thụ nên nguồn quỹ rất khiêm tốn.

Xăng dầu là mặt hàng đặc thù. Việc Ä‘iều tiết giá xăng dầu theo thị trường vì lẽ Ä‘ó phải có bÆ°á»›c Ä‘i chắc chắn

( CAND )