Quỹ bình ổn giá xăng dầu hiện nay có thá»±c sá»± Ä‘em lại lợi ích cho người dân hay Ä‘ang làm tổn hại đến an sinh xã há»™i? Liệu có nên tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn nữa hay không? TBKTSG Online giá»›i thiệu ý kiến sau Ä‘ây của má»™t chuyên gia kinh tế và mong nhận các ý kiến khác.

Theo giải thích của Bá»™ Tài chính cÅ©ng nhÆ° báo cáo của Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c, Quỹ bình ổn giá xăng dầu góp phần bình ổn mặt bằng giá nói chung, kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vÄ© mô, duy trì ổn định tăng trưởng và an sinh xã há»™i.

Có thá»±c vậy không? Nếu Ä‘úng vậy, có lẽ nhà nÆ°á»›c nên thành lập thêm càng nhiều quỹ bình ổn để bình ổn (ở cấp quốc gia) giá của càng nhiều mặt hàng thì càng tốt. Vì, cùng má»™t logic, các loại quỹ bình ổn này sẽ đều có tác dụng bình ổn mặt bằng giá cả nói chung, và, do Ä‘ó, ổn định kinh tế vÄ© mô, tăng trưởng và an sinh xã há»™i.

Tuy nhiên, thá»±c tế về Quỹ bình ổn ở Việt Nam lại khác, và, do Ä‘ó, sẽ rất khiên cưỡng khi nói Quỹ bình ổn có những tác dụng nhÆ° ca ngợi.

Về bản chất, Quỹ bình ổn xăng dầu hiện nay ở Việt Nam Ä‘ang lấy tiền của chính người mua xăng dầu để “bình ổn” giá cho người mua xăng dầu. Do Ä‘ó, xét về an sinh xã há»™i (hiểu nôm na ở Ä‘ây là quyền lợi của người mua xăng dầu, và từ Ä‘ó lan tỏa ra khắp xã há»™i) không được cải thiện gì, vì người mua xăng dầu tuy có được mua xăng dầu bình ổn vá»›i giá không tăng trong tÆ°Æ¡ng lai gần nhÆ°ng Ä‘ó chỉ là do họ Ä‘ã ứng trÆ°á»›c cho phần giá tăng lên này, chứ sá»± “bình ổn” không tá»± nhiên đến, hoặc đến nhờ có tiền trợ giá của má»™t bên thứ ba, chẳng hạn, nhà nÆ°á»›c.

Để cho dá»… hiểu hÆ¡n, ta lấy má»™t ví dụ cụ thể nhÆ° sau.

Giá bán lẻ xăng ngày hôm nay, chÆ°a gồm tiền trích vào Quỹ bình ổn, là 20.000 đồng/lít. Sau khi trích Quỹ bình ổn, ví dụ, 5% giá xăng, giá bán lẻ xăng sẽ thành 21.000 đồng/lít. NhÆ° vậy, việc trích lập Quỹ bình ổn Ä‘ã tÆ°á»›c Ä‘i của người mua xăng dầu thêm 1.000 đồng/lít vào thời Ä‘iểm hiện tại.

Giả sá»­ má»™t tháng sau, giá xăng dầu nhập khẩu tăng lên làm cho giá bán lẻ trong nÆ°á»›c lẽ ra phải tăng lên Ä‘úng 5% (1.000 đồng/lít). Nhờ có Quỹ bình ổn, giá bán lẻ xăng dầu không thay đổi.

NhÆ°ng Ä‘iều này không có nghÄ©a là người mua xăng dầu được lợi 1.000 đồng/lít má»™t tháng sau này, vì thá»±c chất họ Ä‘ã ứng trÆ°á»›c số Ä‘ó má»™t tháng trÆ°á»›c, thông qua trích lập Quỹ bình ổn! Tức là về mặt an sinh xã há»™i, người tiêu dùng nói riêng và xã há»™i nói chung chẳng được lợi thêm gì từ Quỹ bình ổn cả.

Thêm nữa, xét về tác dụng ổn định giá cả, chính phần tiền ứng trÆ°á»›c cho Quỹ bình ổn này làm cho giá cả xăng dầu thay vì lẽ ra phải/sẽ tăng lên vào má»™t thời Ä‘iểm trong tÆ°Æ¡ng lai thì lại tăng ngay vào thời Ä‘iểm trích lập Quỹ bình ổn hiện tại. Nói cách khác, và suy rá»™ng ra, Quỹ bình ổn sẽ “kéo” sá»± tăng giá (tức lạm phát) trong tÆ°Æ¡ng lai về hiện tại.

Trở lại ví dụ trên, việc trích lập 1.000 đồng/lít vào Quỹ bình ổn hôm nay Ä‘ã “vô tình” tạo ra áp lá»±c tăng giá trong thời Ä‘iểm hiện tại khi nó góp thêm áp lá»±c đến từ việc tăng giá xăng dầu thêm 1.000 đồng/lít vào trong rổ hàng hóa tính CPI cho tháng hiện tại. Tuy áp lá»±c lên CPI không thay đổi sau má»™t tháng nữa, nhÆ°ng Ä‘ó là vì áp lá»±c Ä‘ó Ä‘ã dồn lên CPI từ má»™t tháng trÆ°á»›c Ä‘ó rồi. NhÆ° thế, nếu tính mặt bằng giá cả chung cho cả năm thì CPI vẫn sẽ tăng lên, khi các Ä‘iều kiện khác không thay đổi, cho dù có sá»± tồn tại của Quỹ bình ổn.

Ngoài những sá»± vô tác dụng nói trên, Quỹ bình ổn còn gây hại ở chá»— nó là “hố Ä‘en” để má»™t nhóm người nào Ä‘ó có thể trục lợi, vì mọi việc liên quan đến Quỹ bình ổn không thể minh bạch hoàn toàn được. Đó là chÆ°a nói đển tổn thất tính vào Quỹ bình ổn, tức là được “trừ” vào lợi ích của người tiêu dùng, khi mà việc quản lý Quỹ bình ổn làm phát sinh chi phí quản lý và đủ loại chi phí liên quan khác.

Nói cách khác, sẽ là không quá khi kết luận rằng Quỹ bình ổn thá»±c ra lại làm tổn hại đến an sinh xã há»™i cÅ©ng nhÆ° kiểm soát lạm phát và ổn định vÄ© mô, vì má»™t phần của nguồn lá»±c xã há»™i bị tiêu tốn má»™t cách vô ích.

Nguồn tin: Tahesaigontimes