Theo Ä‘ánh giá của nhiều chuyên gia, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu Ä‘ã được má»™t số nÆ°á»›c sá»­ dụng khi giá xăng dầu thế giá»›i tăng cao. Ở Việt Nam, hÆ¡n 2 năm qua, Quỹ bình ổn Ä‘ang chịu nhiều lời chỉ trích hÆ¡n là khen ngợi.

Nhiều chuyên gia cho rằng cần bỏ quỹ bình ổn giá xăng dầu, lập quỹ an ninh năng lượng quốc gia.

Được - mất

Theo các chuyên gia, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu Ä‘ã được má»™t số nÆ°á»›c trên thế giá»›i, nhÆ° Trung Quốc, Thái Lan, Philippines, Chile, Mexico sá»­ dụng. Ở Việt Nam, hoạt Ä‘á»™ng của Quỹ Ä‘ã góp phần nhất định vào việc bình ổn giá thị trường xăng dầu trong má»™t số thời gian nhạy cảm và ở mức cần thiết. Nếu không có quỹ sẽ phải nhiều lần liên tiếp Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu trong nÆ°á»›c

Theo ông Nguyá»…n Tiến Thỏa, Cục trưởng Cục quản lý Giá (Bá»™ Tài chính) quỹ bình ổn giá hiện được trích lập và để lại tại các doanh nghiệp, được hạch toán riêng không qua ngân sách Nhà nÆ°á»›c. Theo tính toán, nếu không sá»­ dụng quỹ để giá xăng dầu tăng (bằng mức sá»­ dụng quỹ) sẽ tác Ä‘á»™ng làm tăng thêm giá thành lúa 1,09 - 1,16%, chi phí Ä‘ánh bắt hải sản xa bờ tăng 10,95 - 11,5%, thép tăng 3%, chi phí vận tải tăng 6%... và làm tăng trá»±c tiếp chỉ số giá tiêu dùng từ 0,33 - 0,494%.

Tuy nhiên, những bất cập cả trong cÆ¡ chế hiện hành, lẫn trong triển vọng hoạt Ä‘á»™ng và vị thế của quỹ ngày càng bá»™c lá»™. Theo TS Nguyá»…n Minh Phong, Viện nghiên cứu Phát triển Kinh tế-Xã há»™i Hà Ná»™i, hoạt Ä‘á»™ng trích lập quỹ qua giá xăng dầu khiến người tiêu dùng chịu thiệt nhiều hÆ¡n lợi. Nói cách khác, thá»±c chất người tiêu dùng Ä‘ã phải mua đắt giá xăng cho thời Ä‘iểm trích lập quỹ, để rồi được trả lại số tiền Ä‘ó nhờ mua xăng dầu vá»›i giá “rẻ” hÆ¡n khi “xả” quỹ.

Cảnh “mượn đầu heo nấu cháo” này khiến người tiêu dùng luôn chịu thiệt thòi do phải tạm ứng nguồn vốn hoạt Ä‘á»™ng cho quỹ, nhÆ° kiểu “cho vay không lãi”. Rốt cục, dường nhÆ° chỉ có doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu luôn được bảo đảm lợi ích…

Theo chuyên gia Phan Thanh Hà, Vụ Tài chính tiền tệ, Bá»™ KH&ĐT, lợi ích mà người tiêu dùng xăng dầu cảm nhận không lá»›n nhÆ° mong đợi. Vá»›i mức trích hiện nay là 1,4% so vá»›i giá 1 lít xăng và tÆ°Æ¡ng tá»± đối vá»›i các sản phẩm xăng dầu khác là không Ä‘áng kể so vá»›i nhu cầu bình ổn giá.

Theo đề xuất được Ä‘Æ°a ra, an ninh năng lượng và bình ổn giá có thể được đảm bảo thông qua dá»± trữ quốc gia, má»™t quỹ tập trung của nhà nÆ°á»›c. Khi cần, Nhà nÆ°á»›c sá»­ dụng dá»± trữ quốc gia về xăng dầu để bình ổn giá thị trường trong nÆ°á»›c bằng cách tăng cung hàng hóa, bán bá»›t dá»± trữ (được mua vào khi giá thị trường còn thấp) khi giá thế giá»›i lên cao mà không bù giá xăng dầu. Tuy nhiên, tác Ä‘á»™ng bình ổn này chỉ có tính chất ngắn hạn.

“Không nên tiếp tục duy trì quỹ bình ổn giá xăng dầu nhÆ° hiện nay. Vá»›i cÆ¡ cấu nhập khẩu xăng dầu khá lá»›n thì việc bình ổn giá là rất khó khăn. Về dài hạn không thể không theo giá thị trường thế giá»›i”- chuyên gia này kiến nghị.

Bỏ hay giữ?

Theo ông Phong, cÆ¡ chế hoạt Ä‘á»™ng hiện hành của quỹ mang đậm tính can thiệp hành chính trá»±c tiếp vá»›i thiên hÆ°á»›ng mục tiêu thường ngược vá»›i xu hÆ°á»›ng Ä‘á»™ng thái thị trường thế giá»›i, làm méo mó giá cả thị trường má»—i khi quỹ vận hành, cả lúc trích và xả quỹ. Tình trạng phân tán quỹ, để ở nhiều doanh nghiệp, cÅ©ng làm phát sinh các chi phí quản lý của cả doanh nghiệp cÅ©ng nhÆ° của cÆ¡ quan chức năng.

Theo phân tích của ông Phong, ngay cả thành tích “nán níu”, làm chậm lại quá trình tăng giá cuối năm 2010- đầu năm 2011 không phải hoàn toàn nhờ sá»­ dụng quỹ bình ổn. HÆ¡n nữa, khi mà Quỹ bình ổn giá quốc gia Ä‘ã bị dừng hoạt Ä‘á»™ng do không còn phù hợp vá»›i cam kết WTO, thì liệu Quỹ bình ổn giá xăng dầu và má»™t loạt quỹ khác tÆ°Æ¡ng tá»± liệu có được phép tồn tại, nhất là trong lá»™ trình thị trường hóa giá cả và cạnh tranh thị trường đầy đủ ngày càng kề cận và chẳng thể đặng đừng.

Theo các chuyên gia, Ä‘iều cần làm rõ là hiện chÆ°a có quy định tính lãi gá»­i đối vá»›i tiền gá»­i của quỹ bình ổn giá xăng dầu tại ngân hàng. Số tiền lãi gá»­i ngân hàng cÅ©ng chÆ°a được tính vào nguồn thu của quỹ. NhÆ° vậy còn thiếu quy định về chế Ä‘á»™ giám sát, kiểm tra đối chiếu, trách nhiệm công khai quỹ.

“Có thể đổi Quỹ bình ổn hiện nay thành Quỹ An ninh năng lượng quốc gia. NhÆ°ng cần nhấn mạnh, dù là quỹ bình ổn giá hay quỹ an ninh năng lượng quốc gia, thì cÅ©ng cần bãi bỏ ngay cÆ¡ chế quản lý quỹ nhÆ° hiện nay vì vừa yếu, vừa thiếu năng lá»±c và trách nhiệm về pháp lý. Phải coi Ä‘ây là quỹ quốc gia và phải được quản lý trá»±c tiếp, tập trung bởi Há»™i đồng quỹ liên ngành và trá»±c thuá»™c má»™t cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c thích hợp, trong Ä‘ó tốt nhất là Bá»™ Tài chính, hoặc Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng”- ông Phong đề xuất.

Tách, chia Petrolimex Trao đổi vá»›i PV Tiền Phong, TS Đinh Tuấn Minh, nghiên cứu viên cao cấp Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách, ĐH Quốc gia Hà Ná»™i, cho rằng giải pháp dài hạn là phải tạo ra môi trường cho các doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh theo Ä‘úng nghÄ©a, không phải là thị trường ná»­a vời nhÆ° hiện tại. Cách tốt nhất là tách Petrolimex làm hai tổng công ty. TS Nguyá»…n Đức Độ, Viện Kinh tế - Tài chính, Học viện Tài chính cho rằng, cần chia nhỏ Petrolimex và cổ phần hóa để có nhiều chủ sở hữu khác nhau. Phạm Tuyên

Nguồn tin: TP