TS Nguyá»…n Ngọc SÆ¡n, Trường ĐH Kinh tế-Luật TP.HCM, má»™t chuyên gia về Luật Cạnh tranh, cho rằng trong phiên chất vấn liên quan đến thị trường xăng dầu ngày 12-11, hai bá»™ Tài chính và Công ThÆ°Æ¡ng chỉ trả lời chung chung. Ông cho rằng cả hai bá»™ phải nói rõ trÆ°á»›c Quốc há»™i, người dân rằng hiện cÆ¡ chế quản lý xăng dầu hợp lý chá»— nào và chÆ°a hợp lý chá»— nào...

ChÆ°a biết kiểm soát bằng Luật Cạnh tranh

. Ông còn băn khoăn gì từ những chất vấn cÅ©ng nhÆ° trả lời của hai bá»™ trưởng trên?

+ TS Nguyá»…n Ngọc SÆ¡n: Ở góc Ä‘á»™ Ä‘iều hành giá, tôi nhận thấy chúng ta Ä‘ang loay hoay nhÆ° kiến trong chảo. Trong phiên chất vấn, có đại biểu đặt câu hỏi rất hay: “Cứ Quốc há»™i họp thì giá xăng giảm?”. Tôi rất tâm đắc vá»›i câu hỏi này bởi bản thân tôi cÅ©ng có cảm giác Tổ giám sát giá xăng dầu đồng ý giảm giá xăng 500 đồng/lít là để cÆ¡ quan quản lý có cá»› dá»… giải trình trÆ°á»›c Quốc há»™i.

Thá»±c tế hiện nay chúng ta chÆ°a tìm ra cÆ¡ chế quản lý phù hợp vá»›i Ä‘iều kiện của thị trường xăng dầu Ä‘ang tồn tại các mâu thuẫn khá lá»›n. Thứ nhất, nếu muốn xăng dầu theo giá thế giá»›i thì phải trả nó về vá»›i thị trường. Thế nhÆ°ng khi trả về thị trường, để doanh nghiệp (DN) tá»± định giá thì người dân chÆ°a yên tâm bởi vẫn tồn tại “anh cả” Tập Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) quá lá»›n, ai cÅ©ng e ngại DN này Ä‘á»™c quyền, chi phối giá cả. Mâu thuẫn thứ hai, Nhà nÆ°á»›c kiểm soát giá thì lại xảy ra tình trạng DN kêu lá»—.

Để giải quyết hai mâu thuẫn trên, dÆ°á»›i góc Ä‘á»™ người nghiên cứu, tôi cho rằng hãy đặt các DN xăng dầu về Ä‘úng thị trường của họ và chìa khóa tốt nhất mà cÆ¡ quan quản lý cần dùng để kiểm soát là Luật Cạnh tranh.

. NhÆ°ng thÆ°a ông, nhiều người vẫn lo lắng Luật Cạnh tranh của ta hiện chÆ°a đủ mạnh?

+ Đúng, Luật Cạnh tranh của chúng ta còn yếu vì rất nhiều lý do. Luật này chÆ°a vá»›i tay được đến các DN Ä‘á»™c quyền lá»›n của nền kinh tế. Nó má»›i chỉ vá»›i đến được anh nào Ä‘á»™c quyền ở thị trường nhỏ. Bên cạnh Ä‘ó, nhận thức của xã há»™i về Luật Cạnh tranh vẫn còn yếu. Từ Ä‘ây dẫn đến hệ lụy là cÆ¡ quan quản lý chÆ°a sá»­ dụng nhuần nhuyá»…n các công cụ pháp lý Ä‘ã có để kiểm soát giá cả.

Theo TS Nguyá»…n Ngọc SÆ¡n, chìa khóa để kiểm soát Ä‘á»™c quyền doanh nghiệp xăng dầu tốt nhất chỉ có Luật Cạnh tranh. Ảnh: HTD

Vào cuối thế ká»· XIX, nhiều nền kinh tế trên thế giá»›i Ä‘ã xuất hiện những “ông vua” (tập Ä‘oàn), chi phối mạnh mẽ giá cả. Điều Ä‘ó dẫn đến sá»± phẫn ná»™ lá»›n của người dân. Vì vậy, vào thời Ä‘iểm Ä‘ó, người ta Ä‘ã nhận ra rằng cần phải có má»™t bá»™ luật khống chế giá, khống chế khả năng quyết định giá của những DN quá lá»›n muốn Ä‘á»™c quyền. Đây là sá»± khởi đầu để luật cạnh tranh các nÆ°á»›c ra đời nhằm kiểm soát những “ông vua” Ä‘á»™c quyền. NhÆ° vậy, tôi nhắc lại, chìa khóa để kiểm soát Ä‘á»™c quyền DN tốt nhất chỉ có Luật Cạnh tranh.

Phải rõ ràng con số lá»—, lãi thường xuyên!

. Trong kết quả Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c công bố má»›i Ä‘ây, Petrolimex chỉ còn chiếm 48% thị trường xăng dầu. Con số này có phản ánh Ä‘úng thá»±c tế?

+ Hiện nay, Ä‘iều mà người dân quan tâm nhất không phải là con số thị phần của Petrolimex bao nhiêu mà là quyền lá»±c thị trường của DN này đến Ä‘âu. Xăng dầu là má»™t thị trường lá»›n. Con số 48% chỉ nói được tỉ trọng của má»™t DN trên tổng tỉ trọng của cả thị trường rá»™ng lá»›n này. CÆ¡ quan quản lý cần chỉ ra được Petrolimex Ä‘ang chi phối thị trường ở khâu nào, chi phối mặt hàng xăng hay mặt hàng dầu…? Theo quan Ä‘iểm của tôi, dường nhÆ° do bị dÆ° luận chỉ trích con số thị phần 60% của Petrolimex trÆ°á»›c Ä‘ó nên cÆ¡ quan quản lý liền xoa dịu bằng cách nói thị phần của DN này chỉ còn 48%? Không thể nói chung chung nhÆ° vậy được. Người dân cần được thông tin rõ ràng, minh bạch và tất nhiên là phải thường xuyên.

. Kết quả kiểm toán trên là của năm 2011 trong khi lúc này Ä‘ã gần cuối năm 2012. Ông nhận định gì về Ä‘iều này?

+ Việc kiểm toán công bố vào thời Ä‘iểm này, theo quy định thì họ không sai. Tuy nhiên, tôi băn khoăn má»™t Ä‘iều rằng phải đến gần hết má»™t năm sau thì người dân má»›i được biết đến các con số kinh doanh của Petrolimex từ năm trÆ°á»›c Ä‘ó (2011). Và nếu cứ để nhÆ° vậy thì đến cuối năm 2013, người dân lại tiếp tục được nghe số lá»— của Petrolimex trong năm 2012? Làm nhÆ° vậy rất khó để người dân giám sát, nhất là giám sát các DN xăng dầu.

Vì vậy, chúng ta phải nhanh chóng hÆ°á»›ng đến má»™t cÆ¡ chế quản lý minh bạch. Ở Ä‘ó, tất cả các con số lá»—, lãi của DN nhà nÆ°á»›c được công khai thường xuyên. Người đứng đầu phải giải thích thấu Ä‘áo nguyên nhân vì sao lá»— hoặc lãi? Khi cÆ¡ quan quản lý nhận trách nhiệm thay người dân giám sát thì họ phải thông qua website của mình công khai các con số Ä‘ó, chứ không thể chờ DN làm.

. Xin cảm Æ¡n ông.

Đã lấy tiền của dân để đầu tÆ° là phải công khai!

Kiểm toán là để minh bạch hóa và báo cáo vá»›i cổ Ä‘ông. Tùy vào đặc thù từng DN hay ngành hàng, thời gian kiểm toán có thể kéo dài. Còn đối vá»›i cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c, tháng nào cÆ¡ quan này cÅ©ng nắm được con số tài chính của DN trá»±c thuá»™c. NhÆ° vậy, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng hoàn toàn có thể công bố báo cáo của DN Ä‘ó thường xuyên kèm yêu cầu kiểm toán để người dân được biết. Cá nhân tôi cho rằng cái gì Ä‘ã lấy tiền của dân là phải công khai. Con số lá»—, lãi của Petrolimex cÅ©ng là tiền từ ngân sách nhà nÆ°á»›c đầu tÆ°, vậy thì chuyện công khai là bình thường. Và chúng ta phải để người dân giám sát thường xuyên việc này.

Ông PHẠM PHÚ NGỌC TRAI,Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty TNHH TÆ° vấn Kinh doanh Há»™i nhập Toàn cầu.

Nguồn tin: phapluattp