Khi thị trường xăng dầu chÆ°a được vận hành theo cÆ¡ chế thị trường, sá»± kỳ vọng về má»™t thị trường xăng dầu công khai, minh bạch xem ra chÆ°a thể đạt được.

Biên Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ giảm từ 7% xuống còn 3%. Ảnh: Hồng Vân
Nhiều điểm mới, nhưng...

Sau má»™t thời gian dài chờ đợi, qua nhiều lần dá»± thảo, Nghị định 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định 84/2009/NĐ-CP chính thức được Chính phủ ban hành vào đầu tháng 9.

Má»™t trong những Ä‘iểm má»›i của Nghị định Ä‘ó là sá»± thay đổi về biên Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá. Theo Nghị định cÅ©, nếu các yếu tố cấu thành biến Ä‘á»™ng làm cho giá cÆ¡ sở tăng trong phạm vi 7% trở xuống so vá»›i giá bán lẻ hiện hành thì DN được Ä‘iều chỉnh giá tÆ°Æ¡ng ứng. Quy định tại Nghị định má»›i, biên Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ dá»±a trên giá cÆ¡ sở được áp dụng nhÆ° sau: Khi các yếu tố cấu thành biến Ä‘á»™ng làm cho giá cÆ¡ sở tăng 3%, từ trên 3% đến 7% và trên 7% thì sẽ có các Ä‘iều chỉnh tÆ°Æ¡ng ứng; trong khi biên Ä‘á»™ này ở Nghị định 84 lần lượt là 7%, từ trên 7% đến 12% và trên 12%. Theo Ä‘ó, nếu các yếu tố cấu thành làm cho giá cÆ¡ sở tăng trong phạm vi 3% trở xuống so vá»›i giá cÆ¡ sở liền kề trÆ°á»›c Ä‘ó thì thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối được Ä‘iều chỉnh giá tÆ°Æ¡ng ứng. Giá cÆ¡ sở biến Ä‘á»™ng khoảng từ 3 đến 7% thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối được Ä‘iều chỉnh giá má»™t phần, má»™t phần sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá nhằm giảm bá»›t mức giá Ä‘iều chỉnh.

Trong má»™t lần trả lời trên Cổng thông tin Ä‘iện tá»­ Chính phủ má»›i Ä‘ây, ông Nguyá»…n Cẩm Tú, Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng khẳng định, nếu nhÆ° vẫn áp dụng biên Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá quy định tại Nghị định 84 quy về con số tuyệt đối sẽ rất lá»›n. Ví dụ, giá bán lẻ xăng RON 92 hiện nay là 23.746 đồng/lít, ứng vá»›i mức 7% là xấp xỉ 1.700 đồng/lít, vá»›i mức 12% là khoảng trên 2.800 đồng/lít… “Nếu thá»±c hiện Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ theo các biên Ä‘á»™ này, mức Ä‘iều chỉnh sẽ gây “sốc” cho nền kinh tế và tâm lý người tiêu dùng. NhÆ°ng nếu áp dụng biên Ä‘á»™ quy định tại dá»± thảo Nghị định (thời Ä‘iểm ông Tú trả lời dá»± thảo, Nghị định chÆ°a được ban hành- PV) là 3%, tÆ°Æ¡ng ứng khoảng trên 700 đồng/lít sẽ ít tác Ä‘á»™ng tá»›i tâm lý người tiêu dùng hÆ¡n”, ông Tú phân tích.

Bên cạnh Ä‘ó, Nghị định quy định thời gian giữa 2 lần Ä‘iều chỉnh giá liên tiếp tối thiểu là 15 ngày đối vá»›i trường hợp tăng giá và tối Ä‘a 15 ngày vá»›i trường hợp giảm giá.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyá»…n Minh Phong, Nghị định má»›i Ä‘ã tạo môi trường cạnh tranh hÆ¡n trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu. Chẳng hạn, nếu nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây chỉ có DN đầu mối được quy định giá bán xăng dầu trong hệ thống của mình, thì nay Nghị định má»›i cho phép DN phân phối xăng dầu cÅ©ng được quy định giá bán xăng dầu trong hệ thống của mình, đồng thời DN phân phối xăng dầu được mua hàng từ nhiều đầu mối, từ Ä‘ó tạo ra mức giá bán lẻ khác nhau để bá»›t Ä‘i chế Ä‘á»™ má»™t giá trên toàn quốc và giữa các Ä‘Æ¡n vị.

...“mấu chốt” chÆ°a thay đổi

Không phủ nhận những Ä‘iểm má»›i trong Nghị định nhÆ°ng khi trao đổi vá»›i phóng viên Báo Hải quan, chuyên gia kinh tế Nguyá»…n Minh Phong cho hay, sá»± Ä‘iều chỉnh trong Nghị định 83 không Ä‘áng kể bởi hai Ä‘iểm “mấu chốt” vẫn không được Ä‘iều chỉnh.

TrÆ°á»›c tiên, giá cÆ¡ sở vẫn không thay đổi. “Mặc dù biên Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá Ä‘ã giảm xuống 3% nhÆ°ng Ä‘iều này không nói lên Ä‘iều gì bởi Nghị định chÆ°a ghi rõ mức lên xuống phải phù hợp vá»›i xu hÆ°á»›ng thị trường chứ không phải DN được quyền tá»± quyết ‘lên 3 hay xuống 3’ thoải mái”, ông Phong nói. Thêm nữa, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu vẫn không có gì thay đổi, không đạt mục tiêu đặt ra, thậm chí còn gây nhiá»…u cho thị trường má»—i khi trích lập, xả Quỹ đều làm biến dạng, “méo mó” giá thị trường. ChÆ°a kể, loại quỹ ghi sổ tại các Ä‘Æ¡n vị rất dá»… bị lạm dụng, khó kiểm soát, kiểm toán. Do vậy, ông Phong cho rằng, để ngăn chặn được việc lạm dụng trong Ä‘iều chỉnh giá, cần phải bổ sung vào thông tÆ° hÆ°á»›ng dẫn rõ ràng hÆ¡n và có chế tài phạt những khoản thu bất chính (kể cả chế tài về tài chính và hành chính).

Má»™t Ä‘iều Ä‘áng quan tâm nữa mà nhiều vị chuyên gia cÅ©ng đặt ra là thị trường xăng dầu hiện nay vẫn là Ä‘á»™c quyền nhóm. Theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, việc Ä‘iều hành giá xăng dầu vẫn chÆ°a thá»±c sá»± vì lợi ích người tiêu dùng. Khi gốc vấn đề là thị trường xăng dầu cạnh tranh chÆ°a được hình thành, chÆ°a có thì Nghị định 83 dù má»›i, vẫn không thể thoát được tÆ° duy Ä‘iều hành phi thị trường. Trên thá»±c tế, mặc dù thị trường xăng dầu có đến 21 DN tham gia kinh doanh nhÆ°ng khoảng 50% thị phần xăng dầu hiện nay vẫn thuá»™c về Tập Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), có bá»™ chủ quản là Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng. Nếu để Quỹ Bình ổn giá xăng dầu tại DN quản lý nhÆ° hiện nay, khi quyền Ä‘iều hành giá xăng dầu thuá»™c về Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng thì sẽ khó tránh khỏi tình trạng “vừa Ä‘á bóng, vừa thổi còi”. Còn theo ý kiến của ông Nguyá»…n Minh Phong, phải tách Quỹ Bình ổn giá ra khỏi quỹ kinh doanh của DN, trở thành quỹ an ninh năng lượng quốc gia chứ không phải là quỹ bình ổn giá.

Để Ä‘iều hành giá xăng dầu theo thị trường má»™t cách Ä‘úng nghÄ©a, các chuyên gia cho rằng, nên giảm vai trò thống lÄ©nh thị trường của các DN thị phần lá»›n. Bởi chỉ khi nào thị trường xăng dầu thá»±c sá»± có cạnh tranh về giá giữa các DN thì giá xăng dầu má»›i được Ä‘iều hành bám sát thị trường.

Nguồn tin: HQ Online